Tíminn - 29.03.1977, Page 11

Þriöjudagur 29. marz 1977.
11
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfuiltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrfmur Gislason.Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu
við Lindargötu, sfmar 18300 — 18306; Skrifstofur I Aöal-
stræti 7, sfmi 26500 — afgreiöslusfmi 12323 — auglýsingá-
1 sími 19523..Verö I lausasölu kr. 60.00. Askriftargjald kr.
1.100.00 á mánuöi. Blaöaprenth.f.,
Annar kostur
ekki betri
fyrir hendi
I glöggri yfirlitsræðu, sem Ólafur Jóhannes-
son, formaður Framsóknarflokksins, flutti við
setningu nýlokins aðalfundar miðstjórnar
Framsóknarflokksins, lét hann þannig um mælt
i ræðulokin:
„Ýmsir spyrja mann þeirra spurninga,
hvernig stjórnarsamstarfið gengi og hvort það
muni standa út kjörtimabilið.
Þegar alls er gætt, held ég að segja megi, að
stjórnarsamstarfið hafi gengið tiltölulega
áfallalitið — og raunar eins vel og gera mátti
ráð fyrir. Framsóknarflokkurinn og Sjálfstæðis-
flokkurinn hafa ólik sjónarmið um tiltekin
grundvallaratriði. Það liggur þvi i hlutarins
eðli, að ekki verður hjá þvi komizt að stundum
komi til málefnalegs ágreinings. Þá verður að
leysa málið með málamiðlun. Ég held, að lang-
oftast hafi tekizt að finna slika lausn á viðunandi
hátt. Auðvitað eru alltaf einhverjir i báðum
samstarfsflokkum misjafnlega ánægðir með
slikar málamiðlunarlausnir. En eigi samstarf
ólikra flokka að takast, verða menn að sætta sig
við slikar starfsaðferðir. Og viljum við búa við
lýðræðislega stjórnarhætti, sem gera stofnun
margra flokka mögulega, þá verða ólikir flokk-
ar að geta unnið saman. Annars fer kerfið i bak-
lás.
A það er bent, að af skrifum sumra málgagna,
sem fylgja Sjálfstæðisflokknum að málum,
megi ráða, að þar séu menn, sem vilji stjórnar-
samvinnuna feiga. Það er sjálfsagt rétt ályktað,
en ekkert er um það vitað, hversu stór eða litill
sá hópur er. Hitt er rétt að taka fram, að ég hef
enga ástæðu til að efast um heillyndi samstarfs-
manna okkar i rikisstjórn né heldur þingliðs
samstarfsflokksins, og raunar vona ég, að sama
megi segja um langsamlega flesta Sjálfstæðis-
menn. Skrifum sinum og málflutningi verður
hver og einn að ráða og verða metinn samkvæmt
þvi. Um sum skrif nefndra siðdegisblaða má
það segja, að þau eru þvi likust að um ósjálfráða
skrift sé að ræða. Er þá allt sagt um þá andlegu
framleiðslu, sem segja þarf. '
Það er hvorki á minu valdi né annarra að
fullyrða um það, hvort stjórnin situr til endaloka
kjörtimabilsins eða ekki. Þar getur svo margt
óvænt skeð. En það get ég sagt, að ég held, að
henni endist lif út kjörtimabilið og að ekki komi
til kosninga fyrr en vorið 1978. Ég vona, að mér
verði að þeirri trú minni, þvi að ég sé ekki, að
annar kostur betri sé fyrir hendi. Ég þori að
fullyrða, að Framsóknarmenn munu að öðru
leyti standa traustan vörð um núverandi stjórn-
arsamstarf.”
óhætt er að segja, að á aðalfundi miðstjórn-
arinnar rikti full eining um það sjónarmið, sem
hér kemur fram þ.e. að ekki væri betrí kostur
fyrir hendi en að halda áfram núv. stjórnarsam-
starfi til loka kjörtimabilsins. A þeim grundvelli
yrði að vinna að lausn hinna margháttuðu
vandamála, sem biða úrlausnar. Aðalfundurinn
samþykkti itarlega ályktun um þau mál, sem
birt er á öðrum stað i blaðinu, og rætt verður
nánar um siðar.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Samningar Steels
og Callaghans
Peir geta haft óvæntar afleiðingar
1 SIÐASTLIÐINNI viku
geröustþautiöindil Bretlandi,
aö samkomulag náöist um
eins konar bandalag milli
Verkamannaflokksins og
Frjálslynda flokksins um aö
verja rikisstjórn Callaghans
falli, og viröist þá tryggt, aö
hún muni sitja áfram næstu
mánuöina, þótt Verkamanna-
flokkurinn hafi ekki lengur
meirihluta á þingi sökum
ósigra i aukakosningum. Slikt
samkomulag milli flokka hef-
ur ekki veriö gert i Bretlandi
siöan heimsstyrjöldinni siöari
lauk, en þá tóku allir flokkar
þátt i rikisstjórninni. Yfirleitt
hefur það verið afstaöa stóru
flokkanna að standa einir og
óháöir og freista þess heldur
að ganga til kosninga en aö
semja við minni flokkana.
Callaghan hefur hér gert und-
antekningu, sem getur átt eft-
ir aö reynast söguleg.
Rétt er að geta þess, aö Ed-
ward Heath geröi sllka tilraun
eftir þingkosningarnar i
febrúar 1974. Hvorugur stóru
flokkanna fékk þá meirihluta
á þingi, en Verkamannaflokk-
urinn fékk aöeins fleiri þing-
sæti. Heath leitaði þá til
Thorpe, formanns Frjálslynda
flokksins, og bað um stuöning
frjálslyndra til aö koma I veg
fyrir stjórnarmyndun Verka-
mannaflokksins. Samkomulag
náöist ekki og mun m.a. hafa
staðið á þvi, aö Ihaldsflokkur-
inn vildi ekki fallast á að tekn-
aryröu upp hlutfallskosningar
til þingsins, en það hefur lengi
verið eitt mesta áhugamál
Frjálslynda flokksins. David
Steel, sem tók viö formennsku
frjálslynda flokksins á siöastl.
sumri, taldi ekki rétt aö setja
þetta skilyröi á oddinn nú i
viöræöunum viö Callaghan.
Hins vegar fékk hann fyrirheit
um, að kosið yrði til þings
Efnahagsbandalags Evrópu
beinum hlutfailskosningum i
stórum kjördæmum. Laga-
setning um kosningar til um-
rædds þings er væntanleg á
þessu ári, en samkomulag er
oröiö um það milli bandaiags-
þjóöanna, að fulltrúar á þing
þess skuli ekki lengur til-
nefndir af þjóöþinginu, heldur
kosnir beinum kosningum.
Fyrir Frjálslynda flokkinn er
það mikilvægur ávinningur aö
fá hlutfallskosningar teknar
upp viö kjör fulltrúa á banda-
lagsþingiö.
TILEFNI samkomulaesins
James Callaghan.
David Steel
milli Verkamannaflokksins og
Frjálslynda flokksins var það,
að Margaret Thatcher, for-
maður Ihaldsflokksins, hafði
óvænt borið fram vantraust á
rikisstjórnina ogþóttióvist, aö
hún myndi áfram njóta stuðn-
ings eða hlutleysis smáflokk-
anna, sem gátu oröið lóöið á
vogarskálinni. Callaghan for-
sætisráðherra taldi rétt undir
þessum kringumstæöum aö
leita stuönings Frjálslynda
flokksins. Steel ákvaö aö taka
málaleitan hans jákvæðar en
Thorpe hafði tekið málaleitan
Heaths 1974. Sá var lika mun-
urinn, aö þá þóttu góöar kosn-
ingahorfur framundan hjá
Frjálslynda flokknum, en nú
þóttu horfur á, aö Frjálslyndi
flokkurinn gæti tapað um
helmingi af þingsætum sinum,
sem eru ekki fleiri en 13, þótt
flokkurinn fengi um 18%
greiddra atkvæöa i siðari
þingkosningunum 1974. Af falli
rikisstjórnarinnar hefði leitt,
að Callaghan hefði oröiö að
efna til þingkosninga, og
benda allar spartil mikils sig-
urs Ihaldsflokksins, ef kosiö
værinú. Hins vegar þykirekki
ósennilegt, aö þetta eigi eftir
að breytast, ef efnahagsá-
standið batnar i Bretlandi, en
heldur þýkja horfur
áþví. Fyrir Callaghan var því
mikils vert aö fá frest, en frá
sjónarmiði Frjálslynda
flokksins gátu horfur vart
versnað. Þrátt fyrir það var
útilokaö fyrir Steel að ganga
til samstarfs við Verka-
mannaflokkinn, nema hann
fengi eitthvað fyrir snúö sinn.
Hann setti einkum tvennt á
oddinn. Hiö fyrra var þaö, aö
Verkamannaflokkurinn félli
frá öllum þjóönýtingaráform-
um sinum á þingi á yfir-
standandi kjörtimabili og hið
siðara var, aö reynt yröi að
koma fram fyrirætlunum um
heimastjórn i Skotlandi og
Wales. Callaghan féllst fús-
lega á hvort tveggja, enda
mun hann hafa haft litinn á-
huga á þjóönýtingarfrum-
vörpunum, en fengiö hér
átyllu til aö fresta þeim. Þá
var ákveöiö, aö setja skyldi á
fót viöræöunefnd flokkanna,
sem hittistööru hverju og bæri
saman bækurnar.Lýstvar yfir,
aö engir leynisamningar heiöu
veriö geröir eöa yrðu gerðir,
heldur yröi þetta samkomulag
framkvæmt sem mest fyrir
opnum tjöldum. Frjálslyndi
flokkurinn sæktist ekki eftir
ráðherrum, en myndi verja
stjórnina falli meðan sam-
komulagiö stæði.
SAMKOMULAG þetta hefur
valdiö ihaldsmönnum miklum
vonbrigðum, og beina þeir nú
geiri sínum mjög gegn Frjáls-
lynda flokknum. Það geröi
Frjálslyndi flokkurinn sér lika
ljóst, en treystir á, aö þetta
getioröiö honum til ávinnings.
Hann verði meira I sviös-
ljósinu eftir en áöur og þó eink
um Steel, sem viröist njóta
vaxandi álits. Þaö hafi hér
sýnt sig, að flokkurinn geti
haft áhrif og þau geti orðiö enn
meiri i framtiöinni, ef flokkn-
um tekst aö ná oddastööu i
þinginu.
Þeir, sem bera sig einna
verst, eru vinstri menn i
Verkamannaflokknum. Ýmsir
telja, aö þetta geti ýtt undir
þaö, aö þeir kljúfi sig innan
tiðar alveg úr flokknum og
myndi nýjan flokk. Þaö gæti
skapazt möguleiki fyrir sterka
miðfylkingu, þar sem væri
Frjálslyndi flokkurinn og
hægri armur Verkamanna-
flokksins. A þessu stigi eru
þetta þó hreinar bollalegging-
ar. Hitt eru menn hins vegar
sammálá um, aö samkomulag
þeirra Callaghans og Steels sé
sögulegur atburöur, en of
snemmt sé enn aö draga á-
lyktanir um afleiöingar hans.
Þ.Þ.