Tíminn - 24.04.1977, Page 11

Sunnudagur 24. aprfl 1977
11
Rætt við
Jóhann
Gunnar
Porbergs-
son, gigt-
arlækni á
Grensás-
deild
Borgar-
spítalans
gildir aö fá sjvlkling vinnufæran,
annaö hvort i sömu eöa aöra
hentugri vinnu. Fyrir þá, sem
hafa unniö heimilisstörf þá get-
ur takmarkiö oft veriö þaö aö
gera þá færa um aö vinna aftur
sitt fyrra starf, en fyrir aöra,,
sem eru meö mjög slæma liöi,
þá veröur takmarkiö, aö þeir
geti ynnt af hendi sitt daglega
t.d. klætt sig, boröaö, fariö á
salerni, flutt sig á milli o.s.frv.
Takmarkiö hlýtur alltaf aö vera
aö hjálpa sjúklingi á hinn bezta
mögulega hátt, þannig aö hann
geti veriö tiltölulega óháöur
öörum bæöi likamlega og
félagslega, aö svo miklu leyti,
sem sjúkdómurinn leyfir.
— Margir geta veriö óvinnu-
færir vegna rangrar vinnu-
stööu og vinnuaöferöa og þaö er
mjög mikilvægt aö kenna sjúkl-
ingi aö nota rétta vinnuaöferþ
borðplata má hvorki vera
of há eða of lág og vinnustóll-
inn á að vera i réttri hæö.
Sjúklingar verða að forðast
að beygja sig áfram og
lyfta upp þungum hlut, eiga þeir
frekar aö beygja sig i hnjánum
og lyfta hlutnum þannig upp og
halda honum þá sem næst sér.
Ef maður heldur handleggjun-
um og hlutnum meira frá sér
reynir þaö meira á bakiö.
Og Jóhann Gunnar dregur
upp danska leiðbeiningabók,
sem gæti veriö fyrirbyggjandi,
en er einnig geysileg hjálp fyrir
liöagigtarsjúklinga. Þegar
þessari bók er flett, kemur i ljós
aðréttvinnustaöa er manninum
alls ekki eiginleg, og ber hann
sig yfirleitt óviturlega aö öllum
algengustu störfum, svo sem aö
skera brauð, taka upp flöskur
eöa bera þunga hluti.
Þaö kom einnig fram I sam-
talinu viö Jóhann, aö ekki er rétt
aö tala um ónýtt bak eins og svo
margir gera. Sum vinna reynir
Grensásdeild Borgarspitalans
Jóhann Gunnar Þorbergsson yfirlæknir
aöeins likamlega meira á ein-
stakling en önnur og sjúklingur
meö slæmt bak þolir slika vinnu
verr en aörir. Léttari vinnu gæti
hann eflaustinntaf hendi. Bakið
er hið sama, en kröfur til starfs-
ins eru ólikar og gæti sjúklingur
innt þetta starf af hendi án mik-
illa þrauta. Sjúklingi ætti aö
vera gefinn kostur á aö fá léttari
vinnu á sama vinnustaö, eöa
e.t.v. breyta um starf. Fyrir
bakveika gildir aö sitja ekki
lengi I sömu skoröum, þeir eiga
aö standa upp og hreyfa hrygg-
inn, einnig aö foröast aö standa
kyrrir i sömu sporum, likams-
þungi og vöövaspenna reyna þá
um of á vissa hryggjarliöi og
sársauki veröur oft afleiöingin.
Gott er aö stunda gönguferöir og
sund og auk þess heit böö, en
allar hreyfingar eru mun
auöveldari I vatni. Sjúklingur,
sem á erfitt meö aö hreyfa bólg-
inn lið, getur bæöi beygt og rétt
betur úr liönum i vatni..
— Þegar hér var komið sögu
snerum viö okkur aö tveimur
fyrrverandi sjúklingum gigtar-
deildar Grensásdeildar, þeim
Bjarna Kr. Björnssyni, verk-
stjóra og Pétri Þórarinssyni,
áöur bónda aö Kambshóli i
Svinadal, nú söölasmiö. Þeir
voru báöir hressir i tali og
ánægöir meö þann árangur,
sem náöst haföi. „Betri staöur á
jaröriki er ekki til”, sagöi
Bjami og aldrei hefi ég veriö
eins heilbrigöur á sál og likama
og nú, en I tiu ár var Bjarni svo
krepptur af gigt, aö hann lá
rmjgt
Rerr
Þessa mynd rissaöi Jóhann
Gunnar Þorbergsson, læknir
fyrir okkur til skýringar á
hugtakinu liövernd. Meö viö-
eigandi hjálpartæki má koma
I veg fyrir aö maöur, sem hef-
ur sársauka i vinstri ökkla
aöeins, fái v'erk i 6 liöi. Sárs-
auki i vinstra ökkla veldur þvi,
aö hann kreppir i hnénu, beyg-
ir I mjöö og leggur meiri
þunga yfir á hægri fótinn. Sé
hann meö virka bólgu i liöun-
um veröur meira slit á ökklan-
um hægra megin. Þennan
vitahring á rjúfa meö staf.
bara vonlaus undir sæng og gat
sig hvergi hreyft. „Allt var stirt
nema kjálkabeinin, og ég hélt aö
lifiö væri búiö. Þá loksins komst
ég undir réttar læknishendur og
I rétta meöferö og sjáiö þiö
bara.” Og Bjarni leikur fyrir
okkur akróbatiskar æfingar og
er svo fimur aö undrun sætir
fyrir sextugan mann.
Pétur er hógvær, en hann hef-
ur oröiö fyrir kraftaverki. Eftir
aö hafa þjáöst meira eöa minna
I fæti og mjömum allt frá árinu
1948, gleygt Códefin þar til þaö
hætti aö virka og önnur lyf, þar
til maginn sprakk, gengur hann
nú teinréttur á götum úti. Skipt
hefur veriö um mjaömaliöina
beggja vegna og liöflötur og liö-
höfuö sett á lærleggshálsinn.
Þetta liöhöfuö er úr stáli og
kvaö Jóhann Gunnar langa
biölista vera af fólki, er þyrfti á
sömu aögerö aö halda. Pétur,
sem nú er 54 ára var fyrir 14 ár-
um dæmdur 65% öryrki, fékk
enga aöstoð og varö aö vinna 10
tima á sólarhring, og oft lengur.
Þegar hann var á sild I Noröur-
sjó, var ekki um þaö aö tala aö
leggja sig til svefns og venjuleg-
an hátt og svaf hann sitjandi I
borðsalnum á nóttunni, svo voru
kvalirnar miklar. Pétur gekkst
undir fyrstu skuröaögeröina i
október 1976, en hin mjöömin
var tekin fyrir nú eftir áramót-
in.
Benti hann okkur á mikilvægi
sjúkraþjálfunar og kvaö hann
sjúkraþjálfarana ekki hvaö sizt
nauösynlega fyrir hverja aö-
gerö. Þaö heföi hann sjálfur
sannreynt, þvi aö i fyrra skiptiö
sem hann haföi veriö skorinn
tók hann heilan mánuö aö geta
lyft fæti einsamall. 1 siöara
skiptiö var hann tekinn til sér-
stakrar meöferöar fyrir aögerö-
ina og lyfti hann fæti á öörum
degi.
Báöir voru þeir, Bjarni og
Pétur sammála um, aö sam-
starfsandi starfsfólksins og alúö
væri mikiö hjálpartæki og
meöan á meöferö stæöi þyrfti
engum aö leiöast. Flestir færu
heim um helgar, haldinn væru
skemmtikvöld og bióferöir farn-
ar. „Þaöer aöeins eitt, sem hér
vantar til þess aö allt sé fuil-
komiö”, sögöu þeir, „og þaö er
sundlaug. Ekki bara smápollur,
heldur veglegt mannvirki, sem
rúmaö gæti sjúklinga I endur-
hæfingu á deildinni og þá sem
búa úti i bæ. Sundlaugin viö
Háaleitisbraut er allt of litil.
Það eru reyndar farnar feröir
tvisvar I viku, en viö sem eigum
viö hreyfierfiöleika aö striöa og
þurfum aö þjálfa vööva og liöi,
eigum aö fara I vatn á hverjum
einasta degi.”
Magnús Kjartansson, fyrr-
verandi heilbrigöisráöherra bar
aö I sömu svifum og tók hann
undir orö félaga sinna.
Viö spuröum Jóhann Gunnar
aö lokum hvaö geröist nú, þegar
sjúklingar meö slitgigt færu
hdim til sin endanlega. —
Sjúklingurinn fær viö brottför
ákveðiö heimaprógramm um
þaö hvernig hann á aö æfa upp
sina liöi sagöi Jóhann og auk
þess fer iöjuþjálfi og sjúkra-
þjálfi á heimili sjúklings og at-
hugar aöstæöur. Ýmis hjálpar-
tæki er hægt aö fá og má þar
nefna bæöi handföng, hækkun á
salernisskál, griptengur og auk
þess áhöld og tæki, sem
auövelda sjúklingi aö matast
sjálfur. Margir sjúklingar, sem
hafa veriö háöir annarri mann-
veru geta oröiö sjálfum sér nóg-
ir og örvar þaö sjúkling aö
finna, hvaö hann er sjálfbjarga.
— Viö leggjum hér áherzlu á
góða hópsamvinnu milli hinna
einstöku h júkrunaraöila,
þ.e.a.s. lækna, hjúkrunar-
fræöinga, sjúkraþjálfara, iðju-
þjálfara, sjúkraliöa o.s.frv. en
fyrst og fremst næst góöur
árangur I samvinnu viö viökom-
andi sjúkling. Reynum viö eftir
mætti aö kynna fyrir honum þau
vandamál, sem er um aö ræöa
og kenna honum aö sjá um sig
sjálfur, svo aö hann geti veriö
tiltölulega óháöur öörum, bæöi
likamlega og félagslelega aö
svo miklu leyti sem sjúkdómur-
inn leyfir sagöi Jóhann Gunnar
Þorbergsson aö lokum. —F.I.