Tíminn - 24.04.1977, Qupperneq 12

12
Sunnudagur 24. aprll 1977
(
)
Eirikur Tómasson, aðstoðarmaður dámsmálaráðherra:
Frumvarp til
lögréttulaga
FYRRI HLUTI
Malflutningur fyrir Borgardómi Reykjavlkur.
Frumvarp tii lögréttulaga.
Stefnir aö aögreiningu dóms-
valds og framkvæmdavalds og
hraöri meöferö dómsmála.
Sl. vetur lagöi dómsmála-
ráöherra fyrir Alþingi frum-
varp til lögréttulaga svo og
frumvarp til laga um breytingu
á lögum um meðferö einkamála
i héraöi sem segja má aö sé
fylgifrumvarp hins fyrrnefnda.
Frumvörp þessi uröu ekki tit-
rædd á slðasta þingi og voru þvi
lögö aö nýju fyrir Alþingi I vet-
ur. Er þess aö vænta aö frum-
vörpin veröi samþykkt, áöur en
þingið lýkur enda fela þau i sér
all mikla réttarbót, eins og vik-
iö veröur aö I eftirfarandi grein.
Störf réttarfarsnefnd-
ar.
Hinn 6. október 1972 skipaöi
Ólafur Jóhannesson, dóms-
málaráöherra nefnd sérfróöra
manna til aö endurskoöa dóm-
stólakerfi landsins og kanna og
gera tillögur um þaö, hvernig
breyta mætti reglum um
meöferö dómsmála I héraöi til
aö afgreiösla mála yröi hraöari.
Nefnd þessi sem kölluö hefur
veriö réttarfarsnefnd hefur i
samræmi viö skipunarbréf sitt
samiö 5 lagafrumvörp sem fela I
sér gagngera breytingu á dóm-
stólaskipan og réttarfari i land-
inu.
Lagafrumvörp þessi eru:
1) Frumvarp til laga um rann-
sóknarlögreglu rikisins.
2) Frumvarp til laga um breyt-
ing á lögum um meöferö
opinberra mála.
3) Frumvarp til laga um breyt-
ing á lögum um skipan dóms-
valds í héraöi, lögreglu-
stjórn, tollstjórn o.fl.
4) Frumvarp til lögréttulaga.
5) Frumvarp til laga um
breyting á lögum um meö-
ferö einkamála i héraöi.
Þrjú hin fyrstnefndu hafa ver-
iö samþykkt sem lög frá Alþingi
en hin tvö bíöa enn afgreiöslu,
eins og fyrr er lýst.
Þess má geta aö dómsmála-
ráöherra hyggst ekki láta staö-
ar numiö á þeirri braut, sem
hann hefur markaö og stefnir aö
endurbótum á réttarfarinu I
heild, heldur hefur hann I
hyggju aö leggja fyrir næsta Al-
þingi a.m.k. tvö ný lagafrum-
vörp á sviöi réttarfars annaö
um gjaldþrotaskipti og hitt um
þinglýsingar.
Tveir nýir dómstólar —
þrjú dómstig.
Frumvarp þaö til lögréttulaga
sem réttarfarsnefnd hefur sam-
iö gerir ráö fyrir einni megin-
breytingu á dómstólaskipan
landsins. Breytingin er fólgin I
þvl aö settir veröi á stofn tveir
nýir dómstólar, sem lagt er til
aö nefnist lögréttur. Jafnframt
er gert ráö fyrir þvf aö dómstig-
um I dómstólakerfi landsins
veröi fjölgaö úr tveim i þrjú.
Ntlverandi dómstólakerfi
okkar skiptist sem kunnugt er i
tvö dómstig. Lægra dómstigiö
er svonefnt héraösdómstig, en
æöra dómstigiö Hæstiréttur.
Flest dómsmál hvort sem þau
eru einkamál eöa refsimál geta
gengiö gegnum bæöi dómstigin,
þar eö heimilt er aö skjóta til
Hæstaréttar flestum dómstlr-
lausnum héraösdóms.
Aö nokkru leyti aö danskri
fyrirmynd er lögréttunum —
eins og landsréttunum I Dan-
mörku — ætlaö aö fjalla um hin
stærri dómsmál sem fyrsta
dómstig en um smærri mál sem
annaö og slöasta dómstig, þ.e.
gegna þó hliöstæöu hlutverki og
Hæstiréttur gegnir nú. Þetta
þýöir I reynd, aö hvert dómsmál
gæti aö jafnaöi aöeins fariö
gegnum tvö dómstig, þótt dóm-
stigin yröu þrjú.
1 frumvarpinu er sem fyrr
segir gert ráö fyrir tveimur lög-
réttum: Lögréttu Suöur- og
Vesturlands meö aösetri I
Reykjavik og lögréttu Noröur-
og Austurlands meö aösetri á
Akureyri. Ekkert er þvf hins
vegar til fyrirstööu aö dómþing
séu háö utan Reykjavikur eöa
Akureyrar m.a.s. getur dóms-
málaráöherra mælt fyrir um
regluleg dómþing utan þessara
tveggja staöa.
Þaö hefur færzt æ meira I vöxt
á undanförnum árum aö stærri
dómsmál séu rekin I Reykjavík
þótt annar aöili máls — eöa
jafnvel báöir — séu búsettir ut-
an höfuöborgarinnar. Þaö er
margt sem stuölaö hefur aö
þessari þróun, m.a. þaö aö lang-
flestir lögmenn landsins eru bú-
settir á höfuöborgarsvæöinu.
Tilkoma nýs dómstóls á Akur-
eyri gæti hugsanlega snúiö
þessari öfugþróun viö, þannig
aö málsaöilar af Noröur- og
Austurlandi rækju mál sin á
Akureyri I staö þess aö flytja
þau til Reykjavikur. Sú
staöreynd aö sárafá af hinum
stærridómsmálum eru rekin úti
á landsbyggöinni kemur aftur á
móti I veg fyrir þaö aö fært þyki
aö setja niöur fleiri dómstóla I
likingu viö lögréttur úti á landi.
A.m.k. þrir dómarar i
dómi
Skv. frumvarpinu eiga
dómarar I lögréttu ekki aö vera
færrien 15, 12 i Reykjavik og 3 á
Akureyri. Forseti Islands getur
ákveöiö eftir tillögu dómsmála-
ráöherra, aö dómarar skuli
vera fleiri.
Aö meginstefnu til eiga þrlr af
þessum dómurum aö fjalla um
hvert dómsmál, þótt ekki sé
þaö skilyröi, fyrr en mál er tekiö
til flutnings. Einn dómari gæti
þannig tekiö viö skriflegum
málsgögnum, þótt tveir dómar-
ar bættust viö síöar þegar mál
væri flutt.
Sú skipan aö þrir dómarar — I
staö eins, svo sem nú er — dæmi
I málum á fyrsta dómstigi er ef-
laust umdeilanleg. Rökin fyrir
þessari breyttu skipan eru þó
margvisleg. I fyrsta lagi er gert
ráö fyrir þvi, aö þaö séu aöeins
hin vandasamari og viöameiri
dómsmál er komi beint til lög-
réttu. Og ekki er hægt aö neita
þvi aö þaö er mikill ábyrgöar-
hluti aö kveöa upp dóma I sllk-
um málum og ómetanlegt fyrir
dómara aö geta skipzt á skoöun-
um viö starfsbræöur sina til aö
komast aö sem réttlátastri
niöurstööu. I ööru lagi er fólgin I
þvl viss trygging fyrir máls-
aöila, aö fieiri dómarar en einn
sitji I dómi. I þessu sambandi
sannast hiö fornkveöna, aö bet-
ur sjá augu en auga. Þvi er aftur
á móti ekki aö neita, aö þriggja
manna dómur hlýtur aö vera
nokkru þyngri I vöfum en dóm-
stóll, sem skipaöur er einum
dómara. Góö samvinna og hag-
kvæm verkaskipting milli dóm-
ara á þó aö koma I veg fyrir þaö,
aö málsmeöferö og dómsupp-
kvaöning dragist svo, aö nokkru
nemi.
Dómarar I lögréttu geta kvatt
sér til aöstoöar tvo sérfróöa
meödómendur, en aöeins I þvl
tilviki, aö deilt sé um staö-
reyndir. Þar meö er girt fyrir
þann ósiö sem nokkuö hefur tlö-
kazt, aö kveöja til sérfróöa lög-
fræöinga, þegar leysa hefur
þurft úr erfiöum lagaatriöum.
Hvaða mál ganga beint
til lögréttu?
Meginregla frumvarpsins er
sú, aö lögrétta fjalli um öll
einkamál sem fyrsta dómstig.
Þó eru aö sjálfsögöu geröar
veigamiklar undantekningar
frá þessari reglu, sem allar
stefna aö þvl aö leggja smærri
einkamál beint til héraösdóms.
Málaflokkar þessir eru:
1) Mál, þar sem aöalkrafa er
um greiöslu peninga og fjár-
hæö lægri en 200 þús. kr. Ann-
ar hvor málsaöila getur þó
Lögréttu-
frumvarpið -
ásamt fylgi-
frumvarpi -
felur i sér all
mikla réttarbót
*
Dómsmálaráð -
herra hyggst
leggja fram ný
frumvörp um
gj aJdþrotaskip ti
og þinglýsingar
fyrir næstaþing