Tíminn - 24.04.1977, Side 28

28
Sunnudagur 24. aprll 1977
ÓBYGGÐIRNAR K
Stuttur
úrdráttur
úr
skýrslu
umhverfis-
nefndar
ferðamála-
ráðs
Þaft er oft margt um manninn i Landmannalaugum, en þvi miftur stundum of margt, þvl landift hefur þar látiö allnokkuð á sjá.
HV-Reykjavik. — Umhverfis-
nefnd ferðamálaráðs tslands
hefur nú sent trá sér skýrslu um
óbyggðir íslands. í skýrslu
þessari er fjallað nokkuð um
fjölsótta ferðamannastaði i ó-
byggðum, lýst er könnun öku-
slóða i óbyggðum, ökuslóðum er
lýst og gönguleiðum. I lok
skýrslunnar eru svo lagðar
fram tillögur um það sem bæta
þarf úr á þessum stöðum.
t inngangi skýrslunnar segir
meðal annars:
„Rúm hálf öld er nú liðin frá
þvi að menn hófu að ráði ferðir
um óbyggðir tslands sér til
skemmtunar. Ekki er vitað til
þess að skipulagðar hópferðir
manna til gagns eða gamans
hafi skilið eftir sig alvarleg um-
merki á landi fyrstu áratugina,
enda ferðir heldur strjálar, miö-
að við það sem siðar var. I upp-
hafi sjöunda áratugsins fór þvi
miður að koma fram, að all-
verulega skorti á góða um-
gengnishætti ferðafólks. Reynd-
ir ferðamenn sögðu frá miður
æskilegum breytingum, sem
ættu sér stað á áningarstöðum,
Um likt leyti og nýtt náttúru-
verndarráð var fyrst skipað
eftir núgildandi lögum 1972,
birtust harðorðaðar greinar i
blöðum um ljóta aðkomu I Þórs-
mörk og Landmannalaugum, og
aðrir höfðu þá sögu að segja, að
ástandið væri litlu betra á öðr-
um helztu áningarstöðum. Enn-
fremur, að enn annars staðar
rikti alvarlegt hættuástand
vegna vaxandi átroðnings”.
1 skýrslunni kemur fram, að
helztu vandamál, sem við blasa
á fjölsóttum stöðum, séu
skemmdir á gróðri og landslagi,
af völdum troðnings, svo sem
bilaslóðir, flög á tjaldstæðum,
illa valdir göngustigar og svöð á
bökkum lækja og lauga, meng-
un af matarleifum, umbúðum
og sliku, ásamt skorti á almenn-
um hreinlætistækjum, skemmd-
ir á náttúruminjum af völdum
safnara og skortur á eftirliti og
umhirðu.
A blaðamannafundi, sem
haldinn var til þess að kynna
skýrslu þessa, kom fram, að á
mörgum þeim stöðum, sem
mikið eru sóttir af ferðamönn-
um, bæði innlendum og erlend-
um, væri ástandið nú mjög
slæmt, umhverfislýti áberandi
og hvimleið. Þvi væri ekki
seinna vænna að gripa til að-
gerða, ef við ættum að hafa eitt-
hvað að sýna ferðamönnum i
framtiðinni.
I skýrslunni er svo fjallað um
aðdraganda og fyrstu aðgerðir i
samstarfi um náttúruvernd og
stuðning við útivist á slóðum
ferðamanna, og siðan segir:
,,En fleira þarf að koma til.
Leita þarf orsaka vandamál-
anna og koma i veg fyrir þau
með fyrirbyggjandi aðgerðum.
Hér verður að lokum bent á
nokkur atriöi, sem ihuga þarf i
umræðum um þann þátt mál-
anna, að draga úr óæskilegum
áhrifum á umhverfið:
1. Skipulag.
í skýrslunni er bent á kosti
friðlýsingar til að halda uppi
stjórn á umferð og dvöl ferða-
fólks. Friðlýsing sem stjórntæki
getur lika tryggt, ef vel er á
haldið, gott skipulag i gerð
mannvirkja (skala, tjaldsvæða,
vega, merktra ökuslóða, bila-
stæða, göngustiga og brúa) til
að greiða fyrir útilifi, innan hóf-
legra marka. Lagasetning um
landslagsvernd gæti einnig
tryggt sams konar umboð til
handa yfirvöldum náttúru-
verndarmála.
2. Skýrari ákvæði um vegi og
ökuslóftir.
Nauðsynleg eru mun fastari
tök Vegagerðarinnar á lögn,
viðhaldi og merkingu slóða, sem
ætlaðar eru ferðamönnum.
3. Smærri viftkomustaftir.
A stöðum sem ekki njóta
reglulegrar gæzlu, þarf að setja
upp leiðbeiningar um rétta um-
gengni.
4. Efling gönguleiða
Mestur hluti álags á umhverf-
ið, sem ferðamennskan veldur,
fylgir bilaferðum. Landið þolir
margfalt meiri umferð gang-
andi manna og þeim fylgir
minni mengun. Fleiri aðilar
þurfa að taka saman höndum
um skipulega uppbyggingu
lengri gönguleiða um óbyggðir
og styttri leiðir i nágrenni kaup-
staða.
5. Samvinna vift almannasam-
tök.
Aðeins hluta af umhverfis-
vandamálum ferðafólks má
leysa með valdboði, skipulagi
og tækjum. Uppeldinu má aldrei
gleyma. Forysta um eflingu
ferðamenningar með ungu fólki
er bezt komin i höndum ferðafé-
laga landsmanna og skyldra á-
hugamannasamtaka, i nánum
tengslum við skólana.
6. Dreifing.
Stundum er um þaö rætt,
hvort ekki þurfi að „beita
itölu”, þ.e. takmarka með vald-
boði aösókn að fjölsóttustu
ferðamannastöðunum. Er það
einkum ört vaxandi aðsókn er-
lendra ferðamanna, sem fylla
sæluhús og þekja með tjöldum
sinum nauma bletli hálendis-
vinjanna. Þykir mörgum sem
gaukseggi hafi verið laumað i
hreiður vort, ekki sizt eftir að
útlendingar hófu að gera út á ís-
landsfjöll á eigin spýtur. Þetta
mál, svo viðkvæmt sem það er,
krefst opinberra afskipti hið
bráðasta og horfa menn i þeim
efnum vonaraugum til nýskip-
aðs ferðamálaráðs. Virðist hér
þurfa til að koma einhver stjórn
á þvi hversu stóran hluta af
frjálsum, en takmörkuðum
gæðum hálendisins ferðaút-
vegsmönnum leyfist að „selja”
og hvað skuli skilið eftir hinum
almenna og þá einkum hinum
islenzka ferðamanni.
7. Landkynning.
Landkynning getur ráðið
miklu um það, hvernig til tekst
um skipulag ferðamennskunn-
ar. Tilviljun má ekki ráða þvi
hvernig landið er kynnt, það
verður að haldast i hendur við
almenna stefnu i þessum mál-
um.
8. Athuganir og rannsóknir.
Nauðsynlegt er að náið sé
fylgzt með áhrifum ferða-
mennskunnará fjölsótta staði”.
Siðan er i skýrslunni fjallað
um málefni fjölsóttra ferða-
mannastaða á hálendinu. Lýst
er staðháttum og gistiaðstöðu,
drepið á ýmsa þætti, er snúa að
náttúruvernd og bent á þau atr-
iði, sem miður fara og nauðsyn-
legt er að bætt verði úr sem
fyrst.
Vegna plássleysis verða hér
aðeins birtir úrdrættir úr um-
fjöllun um tvo staði:
Landmannalaugar
Landmannalaugar er gróður-
vin á Landmannaafrétti, milli
Laugahrauns, Jökulgilskvislar
og Suðurnáms, í um 600 m hæð,
Þar spretta fram undan hraun-
brúninni heitar og kaldar lindir
sem mynda laugarnar og halda
við litilli grasfit. Lindirnar á-
samt Jökulgilskvislinni valda
þvi að grunnvatnsborð er þar
hátt, einkum fyrri hluta sum-
ars.
Landmannalaugar og um-
hverfi er mjög ákjósanlegur úti-
vistarstaöur, m.a. vegna fagurs
og litrlks landslags, gönguleiða
við allra hæfi og baða I leir og
volgu vatni. Hefur aðsókn
ferðamanna þangað margfald-
azt siðustu ár. Þau atriði sem
stærstan þátt eiga i þessari
aukningu eru einkum tvö: Stór-
bætt gistiaðstaða, ásamt fólks-
bilafærum vegi á svæðið, en
áður var þangað aðeins fært á
stærstu og traustustu fjallabil-
um. Arið 1951 byggði Ferðafélag
tslands . litið sæluhús i Land-
mannalaugum og gátu gist þar
um 30 manns. Rúmum áratug
siðar var alloft farið að bera á
þrengslum i húsinu og ákvað þvi
stjórn F.t. að reisa þar stærra
hús. Var það gert árið 1969 og er
gistirými þess fyrir um 150
manns. Árið eftir var vegna
þrýstings frá ýmsum aðilum,
lagður vegur yfir Námshraunið
og i skriðum Suðurnáms að
Landmannalaugum. Jökulgils-
kvislin, sem löngum hafði verið
skeinuhætt bilum á leið i Laug-
ar, hafði fram að þessu séð um
vernd Laugasvæðisins, en var
nú úr sögunni sem farartálmi.
Þvi er nú svo komið að þeir
aðilar sem flytja erlenda
ferðamenn um hálendið hafa
flestir viðkomu i Laugum og
gista þar.
Þetta mikla álag krafðist sér-
stakra framkvæmda svæðinu til
verndar. Þvi lagði samstarfs-
nefndin rika áherzlu á skjótar
úrbætur og voru þær fólgnar i
eftirfarandi:
1. Náttúruverndarráð beitti sér
fyrir stofnun nefndar til þess
að vinna að friðlýsingu
Landmannalauga og ná-
grennis.
2. Ferðafélag tslands reisti með
stuðningi samgöngu-
ráðuúeytisins stórt hreinlæt-
ishús, með sex vatnssalern-
um og handlaugum og bætti
það úr mjög brýnni þörf.
3. Samstarfsnefndin lét setja
upp fjórar nipur við Náms-
kvislina og á tjaldsvæði við
Námshraunið.
4. Settur var upp sorpbrennslu-
ofn og hefur notkun hans
dregið mjög úr þvi magni
sorps sem grafa þarf. Aður
voru við sæluhúsið tvær níp-
ur sem hvergi nærri önnuðu
aösókninni og gengu menn
þvi örna sinna i siauknum
mæli viðs vegar I hraun-
brúninni. Má nærri geta um
útlit staðarins af þeim or-
sökum.
Nauðsynlegt er að vernda
Laugafitina fyrir öllum ágangi.
Það má m.a. gera með eftirtöld-
um aðgerðum:
A Þeistareykjum hefur mannskepnan skilift eftir sig leiftinleg um-
merki. Staöurinn er sérstakur og dregur til sln ferftamenn, en ákveft-
inna aðgeröa er þörf, ef umgengnismengun á ekki aft eyftileggja hann.