Tíminn - 04.05.1977, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 4. mai 1977
9
t’tgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Auglýs-
ingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I
Edduhúsinu við Lindargötu, slmar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiöslusimi 12323 —
augiýsingasimi 19523. Verð i lausasölu kr. 70.00. Askriftar-
gjald kr. 1.300.00 á mánuði.
Blaðaprenth.f.
Hvað vilja þeir spara?
Eitt af málgögnum Sjálfstæðisflokksins, Visir,
gagnrýnir mjög þau ummæli Ólafs Jóhannessonar
dómsmálaráðherra i eldhúsdagsumræðunum, að
hægara sé að tala um lækkun rikisútgjalda en að
framkvæma hana. Ummæli ráðherrans, sem Visir
er að vitna til, voru á þessa leið:
,,Sú gagnrýni gerist æ háværari, að draga beri
úr útgjöldum rikis og sveitarfélaga. Slik gagnrýni
getur kitlað eyru manna. En hún er yfirborðs-
kennd og brýtur ekki þessi mál til mergjar. Mikill
meiri hluti af útgjöldum hins opinbera rennur til
heilbrigðis- og tryggingamála, félagsmála,
menntamálaog samgöngumála. Nú spyr ég: Vilja
þeir, sem á mál mitt hlýða draga úr útgjöldum til
þessara málaflokka? Ætli flestum sé ekki þannig
farið, að telja fremur nokkuð skorta á i þessum
efnum? A.m.k. hef ég hitt fáa fyrir, sem treysta
sér til þess að skera niður útgjaldaliði er nokkru
nemi. Og vist er að stjórnarandstæðingar eru ekki
i þeim hópi. Úr þeim herbúðum heyrist sjaldnast
annað en kröfur á kröfur ofan um aukningu rikis-
útgjalda i einni eða annarri mynd.
Þeir, sem hafa uppi herópið „Báknið burt”
þurfa lika að gera hreint fyrir sinum dyrum. Þeir
verða að segja skýrt og skilmerkilega, hvað þeir
vilja spara, hverja hlekki rikiskerfisins þeir vilja
nema burt. Slagorð, þótt vel hljómi, leysa engan
vanda”.
Það gildir um skrif Visis eins og margra fleiri,
sem ræða þessi mál, að krafizt er samdráttar á
rikiskerfinu, en hins vegar forðast að benda á ein-
hverjar leiðir til að draga úr þvi. Staðreyndin er
lika sú, að rikiskerfið hefur vaxið hvað mest sið-
ustu tvo áratugina undir handleiðslu þeirra ráðu-
neyta, sem Sjálfstæðismenn hafa stjórnað. Og
hvergi er báknið hrikalegra en þar, sem Sjálf-
stæðismenn hafa frá upphafi ráðið einir, sbr.
Reykjavikurborg.
Verklegar
framkvæmdir?
I áðurnefndri ræðu sinni, vék ólafur Jóhannes-
son að verklegum framkvæmdum hins opinbera
og sagði m.a.:
„Ég get fallizt á það, að rekstrarútgjöld séu
e.t.v. of hátt hlutfall af heildarútgjöldum rikisins.
Að þvi ber vitaskuldað stefna að draga úr þeim út-
gjöldum, eftir þvi sem kostur er. 1 verklegum
framkvæmdum verður hið opinbera að sjálfsögðu
að sniða sér stakk eftir vexti. En framkvæmdum
verður að halda uppi, svo sem frekast er unnt.
Verklegar franúcvæmdir þjóna, að minum dómi,
margvislegum tilgangi. 1 fyrsta lagi eru þær snar
þáttur i byggðastefnu, þar sem þær leggja i mörg-
um tilvikum undirstöðu undir atvinnuuppbygg-
ingu, sem aftur er forsenda þess, að hægt sé að
auka þjóðarframleiðsluna. En með þvi móti einu,
að auka framleiðsluna, getum við Islendingar bætt
raunveruleg lifskjör okkar. í öðru lagi tryggja
þessar framkvæmdir landsmönnum öllum þá fé-
lagslegu þjónustu, er við teljum nú sjálfsagða og
hlýtur að fylgja i kjölfar þeirrar miklu atvinnu-
uppbyggingar, sem átt hefur sér stað um land allt
,á siðustu árum. Og siðast en ekki sizt tryggja
verklegar framkvæmdir það óft, að afstýrt sé
tima bundnu atvinnuleysi ’ ’.
Núverandi rikisstjórn hælir sér réttilega af þvi,
að hafa afstýrt atvinnuleysi, en það hefur ekki sizt
verið að þakka verklegum framkvæmdum hins
opinbera. Þ.Þ.
Joseph C. Harsch:
Vestur-Evrópa lætur
meira til sín taka
Bandaríkin afskiptaminni en áður
Giscard bendir á Zaire
1 næstu viku mun haldin I
London fundur æðstu
manna helztu vestrænu iðn-
aöarrikjanna. Þvl er spáð,
að sá fundur muni engan
veginn vera friðsamlegur,
þvi að Helmut Schmidt,
kanslari Vestur-Þýzka-
lands, hyggst gagnrýna
stefnu Carters Bandarfkja-
forseta á ýmsum sviöum.
Þannig virðist þvi komið, að
Vestur-Evrópa teiji sig hafa
rétt svo við eftir siðari
heimsstyrjöldina, að hún sé
ekki jafnháð Bandarikjun-
um og hún var um skeiö og
þvl geti hún sýnt meira
sjálfstæði á ýmsum sviðum
en hún gerði um skeiö. Rlki
Vestur-Evrópu hafa þvi tek-
ið frumkvæöi i ýmsum al-
þjóðamálum, sem þau ætl-
uöu Bandarikjunum einum
áöur. Þetta er oft ekki eins
illa séð af Bandarlkjunum
og ætla mætti I fyrstu.
Bandarikjamenn hafa lært
af Vietnam-styrjöldinni að
þau ætluöu sér stærra hlut-
verk en þau gátu vel sæmi-
tega risið undir, þrátt fyrir
allan auö sinn, og þvi geta
þeir nú sætt sig við frum-
kvæði Vestur-Evrópurlkja,
sem þeir ætluðu sér einum
áður. i eftirfarandi grein
nefnir Joseph C. Harsch,
hinn kunni bandariski
fréttaskýrandi, nokkur
dæmi um þetta:
FYRIR skemmstu stóðu
Frakkland, Belgia, Marokkó
og Egyptaland I stórræðum
við að bjarga stjórn Móbútós I
Zaire, en Bandarikin höfðu sig
lltt I frammi.
Þetta er aö nokkru einkenn-
andi fyrir gang mála slöan
Vfetnam-strlðinu lauk. Stjórn-
in I Washington hefur tak-
markaðan áhuga á, að Banda-
rikin blandi sér um of I mál-
efni erlendra þjóða eftir þá
reynslu, sem strlðið var. En
einnig er þetta merki þess, að
Vestur-Evrópurikin vilji nú
sinna eigin hagsmunum, 1 stað
þess að sitja hjá og láta
Bandarlkjamenn axla byrð-
arnar.
Björguriaraðgerðirnar I
Zaire eru ekki sprottnar af al-
mennri samstöðu allra Vest-
ur-Evrópurlkjanna, Frakkar
styrktu Móbútó af eigin hvöt-
um, bæði vegna þess að þeir
eiga verzlunarhagsmuna að
gæta I Miö-Afrlku og vegna
þess að Zaire er frönskumæl-
andi, og Frakkar vildu gjarn-
an fá það I hóp viöskiptalanda
sinna I Afríku. Aðrar þjóðir
Vestur-Evrópu sýndu litla
hrifningu vegna tiltækis
Frakka.
Almennt séð er þó dæmið
um Zaire merki þess að helztu
rlki Vestur-Evrópu séu nú fús
til aö bera ábyrgð á eigin mál-
efnum.
79 AF HUNDRAÐI heildarút-
flutnings Zaire fer til Vest-
ur-Evrópu (48% til Belglu og
Lúxemburg, 13% til ttaliu, 7%
til Frakklands). 62 af hundraði
innflutnings Zaire er frá Vest-
ur-Evrópu, (20% frá Belglu og
Lúxemburg, 13% frá Itallu,
18% frá Frakklandi, V-Þýzka-
landi og Bretlandi). Við-
skiptaaðilar Zaire I Vest-
ur-Evrópu eiga mikið undir
stjórnmálaástandinu þar I
landi. Bandaríkin leggja til
17% af heildarinnflutningi
Zaire, en flytja einungis inn
6% af heildarútflutningnum.
Þannig eru verzlunarhags-
munir þeirra ekki mikilvægir,
þótt nokkrir séu.
Enn er þó með öllu óvist,
hvort vopn frá Belgiu, liðs-
sveitir frá Marokkó, loftbrú
frá Frakklandi með „hernað-
arráðgjafa”, og almennur
stuöningur Bandaríkjanna,
megnar að tryggja stjórn
Móbútós yfirráð yfir kopar-
námunum I hinu umsetna
Shabahéraði.
Móbútó hershöfðingi hefur
variö meiri tlma og kröfum til
að fegra höfuðborg slna I
Kinshasa, heldur en til að
koma upp her, sem geti varið
koparnámurnar I Shaba. En
nú ríöur honum meira á vel-
þjálfuðum hermönnum en
breiðgötum fyrir skrúðgöngur
sínar og skrautsýningar.
Engu aö síöur er furöulegt
að fylgjast meö þvi, hve
margar þjóðir eru fúsar til aö
hjálpa Múbútó. Stjórnin I
Washington hefði þegar veitt
meiri hjálp, ef utanrikisráðu-
neytiö hefði haft frjálsar
hendur. Stjórnmálajafnvægi I
Mið-Afrlku telst mjög mikil-
vægt. Ef liðssveitir frá Ang-
óla, þjálfaðar á Kúbu, ynnu
annan skyndisigur, mundi það
reynast alvarlegt hagsmunum
Vesturveldanna, og Castro
gæti bætt enn einni afrlskri
skrautfjöður I hatt sinn.
Stiórnin I Washington vill aö
Móbútó haldi velli og landa-
mæri Zaire haldist óbreytt.
Ekki er óliklegt aö svo fari, og
þá fyrst og fremst vegna að-
stoðar Marokkóhers, sem
dómbærir aðilar telja mjög
hæfan.
Á MEÐAN Frakkar voru önn-
um kafnir I Zaire flaug David
Owen, utanrikisráðherra
Breta, til S-Afrlku. Ferð hans
var enn ein tilraun V-Evrópu
til þess aö koma á jafnvægi I
Afrlku. Þaö sem fyrst liggur
fyrir er að telja stjórnir S-Af-
ríku og Rhodeslu á að stiga
nauðsynleg skref til undirbún-
ings valdatöku svertingja, en
þá þróun telja bæði Banda-
rlkjamenn og Bretar óhjá-
kvæmilega, ef friður á að
haldast I sunnanverðri Afrlku.
Sendiför Owens verður að
llkindum árangursminni en
baráttan um Zaire. En hún
sýnir ótvirætt aö V-Evrópu-
þjóðirnar vilja nú taka að sér
forystuhlutverkið I málefnum
Afrlku, sem vissulega skipta
Evrópubúa’ meira máli en
Bandarlkjamenn.
En það sem hér er um að
ræöa fyrst og fremst er breytt
afstaöa þjóðanna til hlutverks
Bandarikjamanna I alþjóða-
málum. Þar til Vietnamstrlö-
inu lauk voru Bandaríkja-
menn ætlö fúsir til að taka að
sér forystuna, meðan banda-
menn þeirra höföust ekki að.
Jafnvel eftir aö Víetnamstríð-
inu lauk hélt Kissinger áfram
að vera e.k. töfralæknir, sem
hvarvetna var tilbúinn að
leysa öll heimsins vandamál
með samninga-elexir sinum.
Cyrus Vance, eftirmaður
Kissingers i utanrlkisráðu-
neytinu, telur hiutverk sitt
ekki vera hlutverk töfralækn-
is, og flestir eru sömu skoöun-
ar. U tanrikism álas tef na
Bandarlkjanna er öll aö veröa
manneskjulegri á ný.
(H.Þ. þýddi)
Ian Smith og David Owen