Tíminn - 28.10.1977, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 28. október 1977
________________Mimm
Eftir síðasta fund Varðar
Fróölegt er aö bera saman
málflutning þeirra Eyjólfs Kon-
ráös Jónssonar og Vlglundar
Þorsteinssonar á seinasta
Varöarfundi, þegar þeir voru aö
gera Uttekt á stööu einkafram-
taksins og þætti þess i atvinnu-
lifinu.
Eyjólfur er hinn ánægöasti.
Hann gerir sér þó ljóst, aö i fisk-
iönaöi og útgeröinni er hlutur
samvinnurekstrar og bæjarút-
geröar stór. Jafnvel meira en
þriöjungur þessarar starfsemi
er á vegum þeirra aöila. Og
hlutur þeirra hefur vaxiö ört aö
undanförnu.
Af liðlega 70 skuttogurum,
sem byggöir hafa veriö innan-
lands og keyptir til landsins á
seinustu 10 árum, hafa sam-
vinnufélög og bæjarfélög haft
forgöngu um kaup á um 35 skip-
um, stundum með minniháttar
hlutafjárþátttöku einstaklinga.
Þessi félagsrekstur hefir gefizt
vel, en einkarekstrarmönnum
heföi ekki þótt hann fagnaöar-
efni fyrir nokkrum árum. Skip
þessi eru gerö Ut frá ýmsum
stööum víös vegar um land og
treysta grundvöll og tilveru
margra byggðarlaga.
Eyjólfur ræöir nokkuö um
stööu iönaöarins og afrek einka-
reksturs á þvi sviöi. Af þvi til-
efni þykir ástæöa tilaö rifja upp
eftirfarandi staöreyndir.
Heildarútflutningur iönaöar-
ins nam 17,5 milljöröum króna
áriö 1976. A1 og kisilgúr voru aö
verömæti 12,1 milljaröur.
Niöursoönar sjávarafuröir voru
fluttar út fyrir 599 milljónir og
er því ljóst aö útflutningsverö-
mæti annars framleiösluiön-
aöar hefir numiö um 3,8
milljöröum.
Af þessu lagöi samvinnuiön-
aöurinn til 1,6 milljarö eöa liö-
lega 41 prósent. Þetta er
athyglisveröur árangur sam-
vinnustarfs. Margar hendur
hafa aö þessu unnið og margir
eiga atvinnu sina og velferö
undir því komna aö vel sé búiö
aö þessum iðnaði og aö hann
geti þróazt og eflzt meö eölileg-
um hætti.
Ekki skal dregiö I efa, aö
einkaframtaksmenn hér hafi
lagt sig fram viö aö efla iönaö og
sýna má árangur þess starfs I
tölum. Eyjólfur flokkar I þeirra
hlut framleiðslu á áli frá Isal.
Er þaö ekki heldur langt gengiö
aö telja þá framleiöslu undir
árangur innlendra einka-
rekstursmanna? Mætti þá ekki
eins vel láta fljóta meö I þann
flokk kisilgúr og væntanlega
framleiöslu - málmblendiverk-
smiðju, hugsanlega saltvinnslu
og jafnvel sement og áburö?
Hjá Víglundi kveöur viö
annan tón. Hann litur ótvlrætt
raunsærri augum á stööu einka-
framtaksins en Eyjólfur gerir.
Hann dregur ekki rangar álykt-
anir af tölulegum staöreyndum.
Hann minnir á þaö grundvallar
stefnumark Sjálfstæöisflokks-
ins, ,,aö hefja til vegs og virö-
ingar einka- og félagsrekstur i
atvinnulifinu”. Hann segir, aö
þrátt fyrir aö Sjálfstæöis-
flokkurinn hafi setiö I rflds-
stjórn ,,I 30 af siöastliönum 40
árum hafi ekki tekizt aö ná
þessu markmiöi og aö flokkur-
inn sé á góöri leiö meö aö missa
sjónar af þessu takmarki”.
Þetta er sjálfsagt aö meira
eöa minna leytirétt. Þaö kemur
hins vegar ekki aö sök þótt
Sjálfstæðisflokkurinn hafi
brugðizt vonum manna, þvl aö
einmittá svipuöu timabili og aö
framan getur hefir félagsleg
samstaöa um framkvæmdir og
stofnun fyrirtækja á vegum
samvinnu- og bæjarfélaga eflzt
svo, aö flestar byggöir búa nú
viö traust athafnalif og örugga
forystu i atvinnumálum. Helzta
undantekning I þessu efni er ef
til vill Reykjavik og næsta ná-
grenni hennar.
Saga að norðan
Eyjólfur Konráö gerist sögu-
maöur. Hann segist þekkja vel
til á Noröurlandi og þvi geta
frætt menn um hvaö þar hafi
gerztog sé aö gerast. Hann læt-
ur þó hjá líöa aö segja Varöar-
mönnum sögu Verzlunarfélags
Skagfiröinga. Kynna drauma
forystuliös um stóra landvinn-
inga og mikil afrek. Rifja upp
hverjir græddu og hverjir töp-
uöu. Hvenær útförin fór fram og
hverjir voru viöstaddir.
Ræöumaöur vlkur aö Kaup-
félagi Skagfiröinga á Sauöár-
króki og hann gerir tilraun til
þess, aö láta fundarm^nn halda
heim til sin I þeirri trú, aö kaup-
félagiö láti atvinnumál litiö til
sin taka.
2, grein
Þaö er likast þvl, aö frum-
mælandinn viljireyna aö fela þá
staöreynd, aö bæjarfélagiö og
kaupfélagiö hafa gengiö til sam-
starfs við uppbyggingu atvinnu-
lifsins á Sauöárkróki. Þeirra er
hluturinn stærstur. Þeirra er
forystan, en meö þeim standa
ýmsir einstaklingar I bænum,
sveitunum og á Hofsósi.
Á Sauöárkróki og á Hofsósi
eru fiskimjölsverksmiöjur. Þær
eru eign Fiskiöju Sauöárkróks,
sem einnig á myndarlegt frysti-
hús á Sauöárkróki. Fiskiöjan er
aö meginhluta eign Kaupfélags
Skagfirðinga. Hún framleiddi
yfir 950 tonn af frystum fiski
áriö 1976 auk nokkurs magns af
saltfiski og skreiö. Viö þaö bæt-
ast um 700 tonn af mjöli og lýsi.
Framleiðsluverðmætin voru um
340 milljónir og vinnulauna-
greiöslur Fiskiöjunnar kringum
88 milljónir.
Skagfiröingar eiga 3 skuttog-
ara, sem afla hráefnis fyrir
fiskvinnslustöövarnar á
Sauöárkróki og Hofsós. Þessir
togarar eru ekki eign einstakl-
inga.heldur sameign fyrirtækja
og fólksins i þessum byggöar-
lögum. Eignarhlutur Kaup-
félags Skagfiröinga og bæjar-
félagsins I togaraútgeröinni er
langsamlega stærstur, en Út-
geröarféla'g Skagfiröinga og all-
margir einstaklingar hafa
staöiö meö að þessari atvinnu-
uppbyggingu.
Þrátt fyrir fjárframlög Kaup-
félags Skagfiröinga til kaupa á 3
togurum ogannan myndarlegan
atvinnurekstur félagsins, lætur
Eyjólfur Konráö sig ekki muna
um aö segja, aö kaupfélagiö hafi
litil afskipti af atvinnumálum.
Er honum ekki ljóst hvaö 3
togarar þýöa fyrir skagfirzka
byggö? Gerirhann sér ekki ljóst
aö atvinnulega séö eru 3 togarar
miklu meira viröi fyrir
byggöarlagiö en heil álverk-
smiðja?
Það er kannski forsvaranlegt
aö bióöa Varöarmönnum upd á
svona fræðsluerindi, en þá sem
til þekkja blekkir þaö ekki.
Tvö kaupfélög
Ætla veröur aö Eyjólfur Kon-
ráö hafi fylgzt sæmilega meö
þróun verzlunar og umræðum
um verzlunarmál á seinustu ár-
um. Þaö ætti þvi ekki aö hafa
fariö framhjá honum, aö þaö
hefir veriö aö þvl stefnt hjá
samvinnumönnum, aö stækka
rekstrareiningar og sameina
fyrirtæki þar sem þaö hefir
verið hægt, til aö ná betri
árangri.
Kaupfélögin á Hofsósi og á
Skagaströnd voru litlar
rekstrareiningar. Þau voru I
grennd traustra félaga og eftir
langar umræður og athugun
ákváöu félagsmenn aö sameina
þessi kaupfélög félögunum á
Blönduósi og á Sauöárkróki.
Þessi skipulagsbreyting sýnist
samvinnumönnum eölileg og
vænta góös af henni. Ræöumaö-
ur lætur fundarmenn halda, aö á
Hofsósi sé hálfgert neyöar-
ástand og aö þar sé ekki lengur
nein verzlun. Hann veit þó aö
svo er ekki. Honum er kunnugt
um aö Kaupfélag Skagfiröinga
rekur útibU á Hofsósi og að þaö
væri sennilega bjarnargreiöi aö
senda einhvern Varöarfélaga
þangaö til aö opna þar verzlun.
Samvinnumenn trúa þvl, áö
bættar samgöngur og breyttir
verzlunarhættir kalli á frekari
sameiningu kaupfélaga á svip-
aöan hátt og hér hefir veriö
greint frá. Kaupfélag Eyfirö-
inga og Kaupfélag Ólafsfjaröar
hafa gert skipulagsbreytingu á
rekstri sinum I sömu átt og ná-
grannarnir á Sauöárkróki og
Blönduósi geröu.
Dálitið vestar — örlitið
austar
Fyrst Eyjólfur Konráö tók sér
fyrir hendur aö segja sögur aö
noröan, er spurningin hvers
vegna hann ekki lét sögusviöiö
vera örlltiö stærra en sitt kjör-
dæmi. Varla veldur ókunnug-
leiki. Hitter kannski trúlegt, aö
fyrst honum gengur illa aö
koma til skila réttum myndum
frá Skagafiröi eins og hér hefir
veriö sýnt fram á, þá yröi senni-
lega litt aö marka aörar lýs-
ingar.
Með þvl aö lita vestar heföi
hann getað rif jaö upp æfintýriö
sem átti aö gerast viö Húnaflóa
fyrir allmörgum árum.
Myndarlegur og röskur einka-
framtaksmaöur kom úr skýjum
meö töfrasprota I hendi. Hókus-
pókus — en ekkert geröist.
Drangsnes varö áfram bara
Drangsnes — en fullyröa má, aö
þetta litla byggöarlag varö fýrir
truflun, sem langan tlma tók aö
jafna.
Með þvi aö lita örlltiö austar
heföi Eyjólfur Konráð getaö
sagt Varöarmönnum frá þvi,
sem hefir gerzt og er aö gerast
viö Eyjafjörö og á Húsavík.
Dæmin þaöan sýna glögglega
hverju samvinnusamtökin fá
áorkaö. Þaö er ekki hundraö i
hættunni þótt einkarekstur
dragist saman. Sagan aö
noröan sýnir, aö fókiö kann ráö
til aö byggja upp nýja atvinnu-
starfsemi. Samtök og sam-
vinnustarf hafa varöaö leiöina
og hún verður vafalaust farin i
auknum mæli á komandi árum.
Samvinnumaöur
Verzlunarhús Kaupfélags Skagfiröinga á Sauöárkróki.
Ný hárgreiðslustofa
HARGREIÐSLUSTOFA ELSU — Ný hárgreiðslustofa tók til starfa aö
Háteigsvegi 20 i Reykjavik I lok slöasta mánaöar. Eigandi stofunnar er
Elsa Magnúsdóttir, hárgreiðsludama. Hárgreiöslustofa Elsu er I vist-
legum nýinnréttuöum húsakynnum og markmiöið er aö veita jafnt kon-
um sem körlum góöa þjónustu — eftir nýjustu tizku á hverjum tlma eða
smekk hvers og eins. Hárgreiöslustofan er opih alla virka daga og
laugardaga til kl. 4.
„ISLENZK FYRIRTÆKI
1977-78” KOMIN ÚT
SJ-Reykjavik Viöskiptahandbók-
in „tslenzk fyrirtæki 1977-78" er
komin út i endurbættri og stækk-
aðri útgáfu frá þvi á siðasta ári
og hefur aö geyma fleiri og itar-
legri upplýsingar en áöur.
t Viðskiptahandbokinni er nú i
fyrsta sinn birt skrá yfir öll starf-
andi fyrirtæki I landinu þar sem
tilgreint er auk heimilisfangs og
simanúmers, nafnnúmer og al-
þjóðlegt atvinnuflokkanúmer viö-
komandi fyrirtækis, félags eöa
stofnunar.
A sl. ári var tekin upp sú nýjung
að hafa I bókinni upplýsingar á
ensku um viðskiptamál á tslandi,
reglur um hvernig skipta má við
Island og auk þess upplýsingar
yfir Islenzkar útflutningsvörur og
islenzka útflytjendur, islenzkar
innflutningsvörur og innflytjend-
ur með fyrirsögnum á ensku.
Útbreiðsla bókarinnar hefur
aukizt verulega erlendis og er
bókin notuð af erlendum verzlun-
arráöum, upplýsingaskrifstof
um, félögum og stofnunum og
fyrirtækjum, auk þess sem hún er
notuð af sendiráðum Islands,
ræðismannsskrifstofum og skrif-
stofum Flugleiða.
I „íslenzk fyrirtæki” er aö
finna viötækari upplýsingar um
islenzk fyrirtæki en I nokkurri
annarri handbók, svo sem stofnár
þeirra, heimilisfang, simanúmer,
pósthólf, nafnnúmer, söluskatts-
númer, telexnúmer, starfssvið,
stjórn, framkvæmdastjóra,
helztu starfsmenn, starfsmanna-
fjölda, umboð, þjónustu og fram-
leiðslu. Fjallað er um starfssviö
ráðuneyta, embættismenn og
stjórnendur rikisstofnana, sveit-
arstjórnarmenn, stjórnir félaga
og samtaka, sendiráö og ræöis-
menn erlendis auk fjölda annarra
upplýsinga.
Handbókin „Islenzk fyrirtæki”
skiptist i eftirfarandi megin-
kafla: Viðskiptalegar upplýsing-
ar á ensku, islenzkar útflutnings-
vörur og útflytjendur, islenzkar
innflutningsvörur og innflytjend-
ur, viðskipta- og þjónustuskrá,
umboðaskrá og fyrirtækjaskrá,
sem flokkuð er eftir byggöarlög-
um. Handbókin er sambærileg er-
lendum upplýsingaritum i við-
skiptalöndum okkar.
Vegna stöðugrar fjölgunar viö-
skiptafyrirtækja á íslandi og si-
vaxandi umsvifa og fjölbreytni i
SJ-Reykjavik. Timanum hetfur
borizt 9. tbl. Sjómannablaösins
Vikings 1977. Margvislegt efni er I
blaðinu. Ingólfur Stefánsson ritar
Félagsmálaopnu, Hallfreöur
Guðmundsson segir frá Eftir-
minnilegum róöri, birtur er út-
atvinnulifi utan Reykjavikur-
svæðisins, gefur viöskipta- og
þjónustuskrá bókarinnar upp-
lýsingar um fyrirtæki, eftir at-
vinnugreinum um allt land, en
ekki aðeins i Reykjavik, eins og
gert er t.d. I simaskránni.
Bókin er unnin i nánu samstarfi
við stjórnendur fyrirtækjanna,
sem skráð eru I fyrirtækjaskrá,
og ferðuðust starfsmenn Frjáls
framtaks hf. um allt land á með-
an bókin var i undirbúningi. Þá
hefur verið leitaö tillagna not-
enda bókarinnar, og hafa tillögur
allra þessara aöila veriö teknar
til greina við undirbúning bókar-
innar og auka án efa notagildi
hennar til muna.
Ritstjóri „tslenzk fyrirtæki” er
Hrönn Kristinsdóttir. Bókin er i
vönduðu bandi, 802 blaðsiöur og
hefur þvi stækkað um rúmlega
200 blaösiöur frá siðustu útfeáfu.
dráttur úr skýrslu Rannsókna-
nefndar sjóslysa 1976 og sagt er
frá aðalfundi Slysavarnafélags
íslands I Nesjaskóla I Hornafiröi I
sumar. Loks er I ritinu smásagan
Róöur og itölsk jaröarför eftir
Jónas Guðmundsson.
Nýtt hefti Sjómanna-
blaösins Víkings