Fréttablaðið - 22.07.2006, Síða 47

LAUGARDAGUR 22. júlí 2006 27
Flest brúnkukrem innihalda efnið
dihydroxyacetone (DHA), en einn-
ig eru til efni sem innihalda svo-
kölluð „bronzers“ sem eru vatns-
leysanleg litarefni. Þau
síðarnefndu hafa mjög tíma-
bundna virkni og það er hægt að
þvo þau í burtu með vatni og
sápu.
Virkni brúnkukrema
Brúnkukrem sem innihalda DHA
verka þann hátt að DHA gengur í
efnasamband við ákveðnar amínó-
sýrur sem er að finna í ríkum
mæli í efstu lögum húðarinnar.
Við efnahvarfið myndast brún lit-
arefni sem kölluð hafa verið
melanoidin. Breytingar á lit húð-
arinnar koma yfirleitt fram um
klukkustund eftir að efnið er borið
á og ná hámarki eftir 8-24 klukku-
stundir. Liturinn dofnar síðan og
hverfur venjulega á 5-7 dögum.
Flest brúnkukrem innihalda 3-
5% DHA í bland við önnur efni.
Sum kremin innihalda til dæmis
önnur litarefni („bronzers“) og
jafnvel sólvarnarefni. Benda má á
að brúni liturinn sem myndast
þegar DHA gengur í efnasamband
við amínósýrur í húðinni myndar
ekki vörn gegn geislum sólarinnar
á sama hátt og náttúrulegur brúnn
litur.
Það er einnig áberandi að brúni
liturinn sem myndast af brúnku-
kremum er venjulega sterkari þar
sem húðin er þykkari til dæmis á
lófum, iljum, hnjám og olnbogum.
Þess vegna er oftast mælt með því
að þessi svæði, auk hársins, séu
varin þegar brúnkukrem er notað.
Liturinn verður einnig oft mjög
ójafn hjá einstaklingum sem hafa
einhverja húðsjúkdóma, eins og til
dæmis exem.
Mikilvægt að tryggja jafna
dreifingu
Í flestum apótekum og snyrtivöru-
verslunum er hægt að kaupa
brúnkukrem sem einstaklingar
bera á sig sjálfir. Þau geta hins
vegar verið vandmeðfarin og ef
illa tekst til getur húðliturinn orðið
býsna ójafn. Margir komast þó
mjög vel upp á lagið með að nota
slík krem og ná jöfnum og góðum
lit.
Sérfræðingar mæla venjulega
með nokkrum einföldum aðferð-
um sem eiga að tryggja jafnan lit
þegar brúnkukrem eru sett á. Þá
þykir skipta máli að skrúbba húð-
ina vel til að fjarlægja dauðar
húfrumur og bera svo vel á sig af
rakakremi með áherslu á þurrari
svæði eins og olnboga og hné.
Einnig þykir gott að bera kremið á
með svamphanska til að tryggja
jafna dreifingu.
Margar snyrtistofur bjóða
einnig upp á þjónustu þar sem
efnin eru borin á húðina af snyrti-
fræðingi eða þeim er úðað á húð-
ina í svokölluðum brúnkuklefa
eftir að ákveðin svæði hafa verið
hulin. Slík úðun tekur venjulega
minna en eina mínútu.
Vegna þess hve notkun þessara
efna er mikil í Bandaríkjunum
hefur lyfjaeftirlitið þar gefið út
almennar ráðleggingar til þess að
draga úr líkum á því að DHA kom-
ist inn í líkamann. Ráðlagt er að
augun séu varin og lokuð og að
einstaklingurinn haldi niðri í sér
andanum á meðan úðunin fer
fram. Einnig ættu ófrískar konur
og einstaklingar með asma eða
ofnæmi að sneiða hjá slíkri úðun.
Öryggi DHA og útfjólubláir
geislar
Lítið hefur verið gert af rann-
sóknum til að meta öryggi DHA,
en nú þegar notkun efnisins hefur
aukist mjög mikið er nauðsynlegt
að framkvæmdar verði langtíma-
rannsóknir á öryggi þess. Enn sem
komið er virðist þó ekkert benda
til þess að efnið sé skaðlegt og er
það því mikilvægur valkostur
fyrir þá sem vilja hafa brúnan
húðlit.
Hinn valkosturinn, ljósaböð eða
sólböð, hefur í för með sér aukna
hættu á húðkrabbameinum. Auk
þess geta útfjólubláir geislar vald-
ið sólbruna og flýtt fyrir öldrun
húðarinnar. Faraldsfræðilegar
rannsóknir hafa sýnt að hætta á
flöguþekjukrabbameinum tengist
heildargeislamagni, en sortuæxli
og grunnfrumukrabbamein hafa
verið tengd við óreglulega sólun.
Sortuæxli hafa einnig verið tengd
sólbrunum og sólböðum í æsku.
Þrátt fyrir þessar staðreyndir
eru margir tilbúnir að greiða hátt
verð fyrir brúnan húðlit og fyrir
þessa einstaklinga er líklegt að
notkun brúnkukrema í stað ljósa-
bekkja og sólbaða dragi úr hættu á
húðkrabbameinum og ótímabærri
öldrun.
Bárður Sigurgeirsson, húðsjúk-
dómalæknir
Eru meiri líkur á að fá húðkrabba-
mein í ljósabekkjum en í sól?
Skaðsemi sólarljóssins má
rekja til útfjólublárra geisla en
útfjólublátt ljós skiptist í tvær
gerðir, UVA og UVB, en það eru
einmitt UVB-geislarnir sem valda
því að við brennum í sólinni. Ljósa-
bekkir eru frábrugðnir sólinni að
því leyti að ljós þeirra inniheldur
eingöngu UVA-geisla sem hafa
lengri bylgjulengd en UVB-geisl-
arnir.
Ljósabekkir upphaflega taldir
skaðlausir
Þegar ljósabekkir komu fyrst til
sögunnar var talið að þeir væru
skaðlausir þar sem í ljósi þeirra
væru ekki UVB-geislar og því
óhætt að nota þá að vild án þess að
því fylgdi krabbameinshætta.
Nýlegar rannsóknir benda hins
vegar til að UVA-geislarnir sem
eru í ljósabekkjum séu ekki síður
hættulegir en UVB-geislar og
hugsanlega hættulegri. Ástæðan
er sú að UVA-geislar komast dýpra
inn í húðina heldur en UVB-geisl-
ar og geta þannig haft víðtækari
áhrif, meðal annars á frumur
ónæmiskerfisins.
Það er því hvorki hægt að svara
spurningunni játandi eða neitandi,
en það er nokkuð ljóst að ljósa-
bekkir eru ekki hættulausir eins
og áður var talið og hugsanlega
eru þeir enn hættulegri en sólar-
ljósið. Ekki liggja þó fyrir nægi-
legar upplýsingar á þessu stigi til
þess að skera úr um það.
Hvernig verka brúnkukrem?
BRÚNIR OG STÆLTIR Fátt prýðir stælta
vöðva betur en gullinbrúnn litur að mati
vaxtarræktarmanna.
�������������
���������������
Bárður Sigurgeirsson, húðsjúkdómalæknir
Vísindavefur Háskóla Íslands fjallar um öll vísindi, hverju nafni sem þau nefnast. Að
jafnaði birtast þar 15-20 ný svör í hverri viku. Meðal spurninga sem glímt hefur verið
við að undanförnu eru: Er eitthvað um lífrænan landbúnað á Íslandi, hvað getið þið
sagt mér um fall Rómaveldis, hvaða vefir í líkamanum gera ekki við sig, hvar kemur fyrst
fyrir orðatiltækið ‚með lögum skal land byggja‘ og hvernig virka fjögurra blaða smárar?
Hægt er að lesa svör við þessum spurningum og fjölmörgum öðrum á slóðinni www.
visindavefur.hi.is
Austurrískir vísindamenn
halda því nú fram að karl-
menn séu betur settir sofi
þeir einir í rúmi. Svefninn
verður órólegri ef þeir
þurfa að deila rúmi, og það
veldur því að andleg geta
mannsins verður verri en
ella daginn eftir. Konur eru
á hinn bóginn betur í stakk
búnar til að deila rúmi með
öðrum.
Gerhard Klösch, prófessor við
Vínarháskóla, og félagar hans
gerðu athugun á átta ógiftum og
barnlausum pörum á þrítugsaldri.
Hvert par var beðið um að gista tíu
nætur saman og tíu nætur hvort á
sínum staðnum. Vísindamennirnir
rannsökuðu svefnmunstur par-
anna með spurningum og mæling-
um á hreyfingu þeirra. Daginn
eftir tóku pörin einföld próf og
magn þeirra hormóna sem valda
streitu var mælt.
Þó karlmennirnir segðu að þeim
liði betur við hlið kvenmanns,
komu prófin mun verr út hjá þeim
og leiddu í ljós að svefn þeirra
væri órólegur og rofinn. Bæði
kynin sváfu verr þegar þau deildu
rúmi, en konurnar sváfu hins
vegar dýpri svefni þegar þær loks-
ins sofnuðu og voru því endur-
nærðar þrátt fyrir styttri svefn-
tíma. Streita þeirra jókst ekki í
sama magni og hjá körlunum og
andleg geta var betri. Þrátt fyrir
það töldu þær sig sofa best einar í
rúmi.
Að deila rúmi hafði einnig áhrif
á getu paranna til að muna
drauma. Konur mundu mest eftir
draumum eftir að hafa sofið einar,
en karlar voru minnugri eftir kyn-
líf.
Prófessor Klösch segir niður-
stöðurnar ekki koma á óvart. „Að
sofa er eitt það eigingjarnasta
sem manneskjur gera og það er
nauðsynlegt fyrir líkamlega og
andlega heilsu. Það er ekki skyn-
samlegt að deila rúmi með ein-
hverjum sem hefur hátt og slæst
við þig um sængina. Það er engin
skömm að því að sofa hvort í sínu
rúmi. En hins vegar getur það
einnig truflað svefn að sakna
makans sem maður hefur lengi
deilt rúmi með,“ segir prófessor-
inn.
steindor@frettabladid.is
Rekkjunautar skaða
andlega getu karlmanna
UNGT PAR SEFUR VÆRT Ef kenning Gerhards Klösch og félaga stenst eru ungir menn frekar haldnir streitu eftir svefn við hlið kvenmanns.
Konur þola hins vegar truflun vegna rekkjunauts mun betur. NORDICPHOTOS/GETTY IMAGES
FERÐAFRELSI
Taktu Frelsið með í ferðina.
Ferðafrelsið virkar alveg eins og
Frelsið þitt hér heima!
Símtölin eru gjaldfærð samstundis og því færðu enga bakreikninga
eftir heimkomuna. Núna þarftu ekki að skrá þig sérstaklega í
Ferðafrelsi Og Vodafone og þú getur notað það í flestum löndum.
Kynntu þér málið á ogvodafone.is áður en þú leggur af stað.
Góða ferð.
Smelltu þér á www.ogvodafone.is, komdu í næstu verslun Og Vodafone
eða hringdu í 1414 og fáðu nánari upplýsingar.
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
O
G
V
3
29
08

07
/2
00
6