Fréttablaðið - 22.07.2006, Síða 48

22. júlí 2006 LAUGARDAGUR28
Það er staðreynd að líkams-ræktarstöðar troðfyllast á haustin og aftur eftir áramót
af fólki sem hyggst ná af sér auka-
kílóunum. Á sérstökum átaksnám-
skeiðum er þeim sem ná góðum
árangri í baráttunni við aukakílóin
meira að segja stundum heitið
verðlaunum. Átaksnámskeið fyrir
börn og unglinga hafa einnig verið
í boði á síðustu árum og virðist
ekki veita af því mörg börn eiga
við offitu að stríða ekki síður en
fullorðnir.
Hluta af því vandamáli að
Íslendingar eru að þyngjast kann
að vera að finna í mataræði okkar,
en í rannsókn manneldisráðs
Íslands á mataræði Íslendinga frá
árinu 2002 kemur fram að saman-
borið við aðrar Norðurlandaþjóðir
borða Íslendingar meira af prót-
ínum og viðbættum sykri en aðrar
Norðurlandaþjóðir. Þá sýnir könn-
unin að grænmetis- og ávaxta-
neysla á Íslandi er lægri miðað við
önnur Norður-
lönd.
Erfðir stjórna líkamsþyngd
Rannsókn sem læknarnir Sigurð-
ur Thorlacius og Stefán B. Stef-
ánsson gerðu ásamt Laufeyju
Steingrímsdóttur næringarfræð-
ingi sýnir að marktæk aukning
hefur orðið á örorku í tengslum
við offitu á Íslandi og allar líkur
taldar benda til að fjöldi þeirra
sem stríða við mikla eða sjúklega
offitu hér á landi fari vaxandi og
þar með að offita sé vaxandi lýð-
fræðilegt vandamál sem bregðast
þurfi við.
Í grein sem Rachel Cooke skrif-
aði í breska tímaritið Observer er
því velt upp hvort offita geti verið
hinn nýi kynþáttur en aðrir benda
á að menn stjórni þyngd sinni en
ekki kynþætti. En er það virkilega
svo? Rannsóknir sem gerðar hafa
verið á tvíburum sýna að líkams-
þyngd stjórnast að miklu leyti af
erfðum og að allt að 70 prósent
breytileika í líkamsþyngd megi
rekja til erfðafræðilegra þátta.
Í grein sinni minnist Rachel á
hvort skattleggja eigi offitusjúk-
linga líkt og reykingamenn þar
sem þeir kosti þjóðfélagið mikla
peninga vegna heilsuleysis.
Rannsókn hér á landi um
fjölgun of feitra öryrkja
staðfestir að þetta er ein-
mitt raunin. Aðrar rann-
sóknir sýna að þátt fyrir
þyngdaraukninu land-
ans hefur tíðni krans-
æðastíflu minnkað og
voru tilfellin árið
2001 meira en 50
prósentum færri en
tuttugu árum áður.
Einhliða umræða um
þyngd og heilsu
Sigrún Daníelsdóttir
sálfræðingur segir
umræðuna um
þyngd og
heilsu
hafa
verið einhliða og stjórnast alfarið
af þeirri hugmynd að sterkt
orsakasamband sé á milli holda-
fars og heilsu. „Það er heillavæn-
legra að leggja áherslu á lífsvenj-
ur frekar en líkamsvöxt. Holdafar
er afurð margra þátta sem margir
eru ekki undir persónulegri stjórn.
Neikvæð umræða um holdugan
vöxt er einungis til þess fallin að
ala á andúð og ótta við slíkan vöxt.
Andleg vanlíðan þeirra sem eru
feitir er fyrst og fremst til komin
vegna fordóma í samfélaginu en
ekki holdafarsins sjálfs.“
Sigrún segir hugarfarið í sam-
félaginu vera á þá leið að allir eigi
að vera grannir og að þetta sé eins
konar siðferðisleg krafa.
„Við þurfum að sætta okkur
við að það geta ekki allir verið
grannir. Hins vegar getum
viðo öll bætt heilsu okkar og
líðan með heilbrigðu líferni
og þá er eðlilegt að áherslan
sé þar.“
Megrun leiðir til þyngdar-
aukningar
Þegar Sigrún er spurð út í
rannsókn á fjölgun öryrkja
vegna offitu segir hún
niðurstöðurnar samræm-
ast erlendum rannsókn-
um sem sýni fjölgun í
hópi þeirra sem eru mjög
feitir. „Við vitum þó ekki hversu
mikið af þessari fjölgun má
rekja til þess að nú er ríkari til-
hneiging til þess að flokka offitu
sem sjúkdóm. Ef mjög feitu fólki
er að fjölga hér á landi má hins
vegar spyrja sig hvers vegna?
Ég tel að heilbrigðiskerfið hafi
lengi brugðist feitu fólki með
því að bjóða þeim gagnslitlar og
eyðileggjandi „lausnir“ í stað
raunhæfra leiða til að viðhalda
heilbrigði í eigin líkama.“
Sigrún segir að þær aðferðir
sem notaðar séu gegn offitu miði
ekki að því að efla hæfni fólks til
að lifa í eigin líkama. „Fjöldi
rannsókna sýnir að megrun leið-
ir til þyngdaraukningar fremur
en þyngdartaps. Nýjar rann-
sóknir sýna jafnframt að þeir
sem eru feitir og ánægðir með
sjálfa sig þyngjast síður með
tímanum en þeir sem eru
óánægðir með sig. Góð sjálfs-
mynd og stolt skiptir miklu fyrir
þær lífsvenjur sem fólk temur
sér og við þurfum að auðvelda
fólki af öllum stærðum að öðlast
slíka reisn.“
Áróður sem elur á sjálfsandúð
Sigrún segir að við þurfum að
hætta að einblína á holdarfar og
horfa frekar á þá þætti sem við
getum lagað svo öllum geti liðið
vel og fundist þess virði að hugsa
vel um sig.
„Það er mín skoðun að þegar
kemur að ofþynd sé áróðurinn of
mikill og má segja að ákveðinn
heilsufasismi ráði ríkjum. Við
gleymum því að heilsufar hefur
almennt farið batnandi hér á
landi og lífslíkur aukist.“
Sigrún segir að við höfum
kennt of feitu fólki neikvætt við-
horf gegn eigin líkama og að það
sé sárt að búa í líkama sem þér
líkar illa við og að það leiði ekki
af sér sjálfsumhyggju.
Feitir mæta fjandskap
MEÐLIMIR KÍNVERSKRAR KVENNAHLJÓMSVEITAR Þessar ungu konur virðast sáttar við sig þrátt fyrir aukakílóin, en þess má geta að saman-
lagt vega hljómsveitarmeðlimirnir meira en eitt tonn.
STAÐREYNDIR UM OFFITU:
■ Á tímabilinu 1992 til 2004
hefur öryrkjum á Íslandi
vegna offitu fjölgað úr þrjá-
tíu og sjö í hundrað og ellefu.
Í ljós kom að aukningin var
183 prósent hjá konum og 263
prósent hjá körlum.
■ Rannsóknir sýna að feitt
fólk í góðu formi lifir lengur
en þeir sem eru grannir og
lifa kyrrsetulífi.
■ Níu af hverjum tíu megrunar-
kúrum mistakast.
■ Háþrýstingur meðal feitra
eykur dánarlíkur þeirra
aðeins örlítið, en meðal
grannra tvöfaldast líkur á
ótímabærum dauða.

■ Fólk hefur minni stjórn á
líkamsþyngd sinni en því er
talin trú um.
■ Hreyfing og hollar neyslu-
venjur hafa lækkandi áhrif á
blóðfitu og blóðþrýsting þó að
fólk grennist ekki.
■ Í bókinni Obesity Myth eftir
Paul Campos kemur fram að
minni líkur séu á að of feitir
einstaklingar fái stöðuhækk-
un en grannir, of feitir ein-
staklingar hafi að jafnaði
lægri laun en þeir sem eru í
kjörþyngd og að þeir fái ekki
sjúkratryggingar jafnvel þótt
þeir séu heilsuhraustir.
■ Samtök offitusjúklinga í
Bandaríkjunum hafa gengið
svo langt að vilja banna mis-
munun á fólki vegna líkams-
þyngdar.
„Það er heillavænlegra að
leggja áherslu á lífsvenjur frek-
ar en líkamsvöxt. Holdafar er
afurð margra þátta sem marg-
ir eru ekki undir persónulegri
stjórn. Neikvæð umræða um
holdugan vöxt er einungis til
þess fallin að ala á andúð og
ótta við slíkan vöxt.”
Þó að Íslendingar séu upplýstir um hollt mataræði
og mikilvægi hreyfingar er það samt sem áður
staðreynd að þjóðin þyngist. Í samtali Hugrúnar
Sigurjónsdóttur við Sigrúnu Daníelsdóttur sál-
fræðing kom fram að áróður gegn ofþyngd sé of
mikill og að svo virðist sem ákveðinn heilsufas-
ismi ráði ríkjum í þjóðfélaginu.
SIGRÚN DANÍELSDÓTTIR SÁL-
FRÆÐINGUR „Við gleymum
því að heilsufar hefur almennt
farið batnandi hér á landi og
lífslíkur aukist.“