Tíminn - 27.01.1978, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 27. janúar 1978.
Frj álst
félagsstarf
þarf að ef la
-hætta verður nú þegar skattlagningu á sj álfboðastarfi
Frjáls félög hafa komiö fjöl-
mörgu góöu til leiöar hér á
landi. Innan þeirra starfar fjöl-
mennur og þróttmikill hópur
einstaklinga, sem leggur sig
fram um aö koma áhugamálum
sinum i framkvæmd og vinna
þjóöfélaginu gagn. Þar er oft
starfaö langt fram á nótt án
þess aö spurt sé um daglaun aö
kveldi. Þar er starfaö af áhuga
og brennandi löngun.
Til frjálsra félaga teljast öll
þau félög sem öllum er opin sem
sinna vilja þvi áhugamáli sem
félagsmennvinnaaö.Sem dæmi
má nefna ungmenna- og Iþrótta-
félög, slysavarnarfélög, hesta
mannafélög, kvenfélög skáta-
félög og fjölmörg önnur félög
sem starfa i landinu.
Mikiö hefur veriö rættum á
hvern hátt bezt sé aö standa aö
þessu frjálsa félagsstarfi. Sum-
ir álita, aö bezt sé aö stjórn
þeirra sé alfariö i höndum
áhugamanna og þau fái aö
starfa sem frjálsust. Aörir telja
hins vegar heppilegra aö opin-
berir aðilar hafi einhverja hönd
i bagga og verulegt frumkvæöi
aö þvi á hvern hátt unnið sé aö
málum.
Viö ungir framsóknarmenn
teljum tvimælalaust, aö rétt
stefna sé aö þetta starf sé al-
fariö i höndum áhugamann-
anna. A þann hátt næst mestur
árangur i starfi og fórnfúst starf
sjálfboöaliöanna nýtist sem
bezt. Hins vegar er jafn
nauðsynlegt aö opinberir aöilar
styrkji félagsstarfiö bæöi á
beinan og óbeinan hátt.
Viöast hvar um lands-
byggöina er félagsstarfiö rekiö
á þennan hátt. Þar eru fjölmörg
félög starfandi, og langflestir i
mörgum félögum. Þar geta allir
sem áhuga hafa á, fundið
félagsstarf viö sitt hæfi. Alls
staöar vantar áhugasama ein-
staklinga til þess aö leggja
góöum málum liö.
En þótt viöa sé vel unniö má
þó margt betur gera. Viöa
stendur skilningsleysi opin-
berra aöila á gildi starfsins
þessu starfi fyrir þrifum, en
annars staöar skortir ýmsa aö-
stööu.
Til aö ræöa um frjálsa félags-
starfssemi boðaði Samband
ungra framsóknarmanna til
ráöstefnu i júnimánuði sl. Þar
komu fjölmörg athyglisverð
sjónarmiö fram, og var skipzt á
skoöunum um á hvern hátt bezt
sé aö standa aö þessu starfi,
þannig að sem mestur árangur
náist.
í framhaldi af þessari
ráðstefnu var rætt um frjálsa
félagsstarfssemi á miöstjórnar-
fundi SUF; sem haldinn var I
haust. Þar voru menn sammála
um, að málefni frjálsra félaga
hafi um skeið gleymzt i hinni al-
mennu þjóðfélagsumræðu, og
þyrftiað taka þessimál til ræki-
legrar umræöu. Samþykkt var
að þetta frjálcu starf þyrfti aö
efla sem mest og tU að svo
mætti veröa var áherzla lögö á
þrjú atriði.
1. Að stjórná öllu tómstunda-
starfi veröi sem mest i höndum
fólksins sjálfs. Fjárstuðningur
og önnur aðstoð opinberra aöila
viö tómstundastarf veröi stór-
eflt.
2. Aö skólahúsnæöi veröi nýtt
betur en nú er gert fyrir ýmiss
konar félagsstarfssemi enda
ber aö hafa i huga aukið sam-
starf skólans og hinna frjálsu
félaga viö byggingu skólahús-
næöis i framtiöinni.
3. Aö horfiö veröi frá skatt-
lagningu þeirri, er nú viögengst
á starfssemi hinna frjálsu
félaga sem innt er af hendi I
sjálfboðavinnu af fjölmörgum
einstaklingum.
Stjórn Sambandsungra fram-
sóknarmanna mun vinna áfram
aö þessum málum og vonar aö
þaö veröi til þess aö starfssemi
frjálsra félaga vaxi frá þvi
sem nú er. Sérstaka áherzlu
verður að leggja á aö skattlagn-
ingu á sjálfboöastarf veröi hætt.
Með slikri skattlagningu er
drepinn niður áhugi f jölmargra
einstaklinga á þvi aö vinna
samfélaginu mikiö gagn með
sjálfboðastarfi.
Dæmi eruum.aölitil leikfélög
greiði hærri upphæöir til rikis-
ins sem söluskatt af seldum
miöum á leiksýningar en allur
styrkur rikisins er til þess aö
setja leikritið á svið. Þetta er
gert, þótt öll vinna viö aö koma
leikritinu á svið sé unnið i sjálf-
boöavinnu og i flestum tilfellum
er mjög öröugt aö láta andvirði
seldraaögöngumiöa nægja fyrir
útlögöum kostnaöi viö
uppsetninguna.
Þá er einnig algengt að rikið
græöi meira á fjáröflunarsam-
komum einstakra félaga en
félagiö sjálft fær i sinn hlut. Þvi
er ekki að undra þótt fólk letjist
við að leggja nótt við dag viö
undirbúning undir slikar fjár-
öflunarsamkomur, ef það horfir
siðan á stóran hluta hagnaöar-
ins renna beint i rikissjóð.
Þessu þarf aö breyta og þvi
fyrr sem þaö er gert því betra.
MÓ
Margir leggja á sig mikið sjálfboðastarf við að æfa og sýna leikrit. Rikið verður að hætta að skatt-
leggja þetta sjálfboðastarf. A þessari mynd má sjá tvo félaga i Leikfélagi Sauðarkróks. — Ljós-
mynd: Stefán Pedersen.
Ríkisfyrirtæki á villigötu
Allmikið hefir veriö rætt um
það ráðslag Alafoss að keppa aö
þvi aö selja litt unna ull úr landi, i
stað þess að fullvinna hana hér
heima. Lopa og bandútflutningur
Álafoss er verulegur og nam yfir
400 milljónum fyrstu 11 mánuði
s.l. árs.
Formaður Félags islenzkra
iðnrekenda hefir réttilega varað
við þessari stefnu. Með þvi er
verið að flytja atvinnu úr landi og
þar að auki er verið að grafa und-
an islenzkum framleiðsluvörum á
þeim mörkuðum, sem byggöir
hafa verið upp með ærnum kostn-
aði og erfiði af ábyrgum aðilum á
undanförnum árum.
A sama tima sem Gefjun á
Akureyri keppir að þvi marki, að
fullvinna sem mest af gærum og
eflir framleiðslu á pelsaskinnum
og kápum, brýst Alafoss um á hæl
og hnakka við að auka útflutning
á lopa og prjónabandi. Ekki virð-
isthirt um hvaö farsælast sé fyrir
islenzkan iðnað og atvinnulif.
Leitað er aöeins að þvi, hvað sé
þægilegast og hver leiðin greiðust*
til skyndiávinnings.
Engar vegalengdir eru til
hindrunar, engin leið of löng til
þess að farin sé, ef hægt er að
flagga með stundarhagnaði af
viöskiptunum. Sala Islenzka hrá-
efnisins frá Alafoss til Suður-Kór-
eu er gott dæmi um flóttastefnu
og skammsýni. Allir sem til
þekkja vita, að mestar likur eru
til þess, að islenzki lopinn komi
aftur til Evrópu i flikum, sem
prjónaðar hafa verið fyrir hér-
umbil ekki neitt i Kóreu sam-
kvæmt islenzkum fyrirmyndum.
Slik vinnubrögð hafa rutt sér til
rúms á ýmsum sviðum undanfar-
in ár og grafið undan markaðs-
stöðu trausts iðnaðar. Hvers er þá
að vænta þegar efnt er til herferð-
ar gegn islenzka ullariðnaöinum,
eins og Alafoss stuðlar dyggilega
að með framferði sinu. Afsakanir
þær og mótrök, sem Álafoss for-
ystan hefir borið á borð i fjölmiðl-
um er léttvæg. Rökin standast
ekki almenna reynslu. Framferði
verksmiðjunnar er flótti frá is-
lenzkri iðnaðarstefnu og raunar
hættulegt frávik af réttri leið,
sem hæglega getur orðið þeim til
skaða, sem óhvikulir reyna að
sækja á brattann. Starfsemi Ala-
foss er á þessu sviði óskemmti-
legur minnisvarði reistur á sjálfu
ári iðnaðarins.
Hvað veldur þessu háttalagi?
Hvað er Álafoss og hverjir ráða
stcfnu þess?
Auðvelt er að svara hluta þess-
ara spurninga.
Álafoss er rikiseign. Alafoss er
rikisfyrirtæki. En hverjir ráða
stefnu þess liggur ekki ljóst fyrir.
Fyrirtækið virðist hafa farið
eigin leiðir i ýmsum efnum und-
anfarin ár og einhvers konar
sjálfstýring verið þar i notkun.
Talið er að i fyrirtækið hafi verið
ausið fé, stundum vegna tap-
reksturs og einnig til fjárfestinga
á sama tima og fjöldi iðnfyrir-
tækja hefir sannarlega búið við
þröngan kost. Alafoss var nánast
fjölskylduhlutafélag sem rak á
fjörur rikisins. Þar hefir það sog-
ið sig fast og rikið situr með það.
Engar teljandi upplýsingar hefir
almenningur fengið um hag eða
rekstur þessa rikisfyrirtækis. Ef
leggja á niöur og selja rikisfyrir-
tæki, hefði veriö eðlilegt að skoða
Alafoss, ekki siður en Lands-
smiðjuna og Siglósild. Ekki hefir
heyrzt að þetta hafi verið til um-
ræðu og nýtur Álafoss þess.ef til
vill, að rikið hefir raunar ekki
gengizt formlega við faðerni
verksmiðjunnar.
Þaö viröist ótvirætt aö Alaloss
hefir villzt af leið I veigamiklum
atriðum. Rikisfyrirtæki sæmir
illa að vera i fararbroddi viö að
flytja litt unnið hráefni úr landi og
vinna á þann hátt i raun beint og
óbeint gegn islenzkum hagsmun-
um.
i Skorri.
Eflum islenzkan iönaö