Fréttablaðið - 14.08.2006, Blaðsíða 14
14. ágúst 2006 MÁNUDAGUR16
fréttir og fróðleikur
Svona erum við
Verða vopnaðir verðir
helstu ferðafélagar okk-
ar í framtíðinni? Nýjar
ógnir í loftferðum gera það
að verkum að óþægindi
ferðalanga hafa aukist til
muna, sérstaklega í ferðum
sem tengjast Bretlandi og
Bandaríkjunum. Erfitt er
að segja til um hversu lengi
svo verði í pottinn búið, en
nú þegar heyrast óánægju-
raddir.
Eftir hrun Tvíburaturnanna hinn
11. september 2001 var allt eftirlit
með farþegum og föggum þeirra
aukið til muna. Íslenskir farþegar
sem átt hafa leið um Bandaríkin
eftir að „stríðið gegn hryðjuverk-
um“ hófst hafa margir hverjir
kvartað undan bandarískum
landamæra- og öryggisvörðum og
jafnvel sakað þá um vænisýki og
valdníðslu. En enginn veit hvað
átt hefur fyrr en misst hefur.
Eftir atburði síðustu viku hefur
öryggisgæsla á alþjóðaflugvöllum
orðið svo ströng að allur handfar-
angur er forboðinn í flugi, utan
lífsnauðsynleg lyf og barnamjólk.
Farþegum er gert að geyma það
litla sem leyft er um borð í glær-
um plastpoka. Allir skulu fara úr
skónum og horfa á eftir þeim í
gegnum röntgenvél. Líkamsleit á
farþegum er orðin mun algengari
en hún hefur verið hingað til. Og
þessar varúðarráðstafanir eru
ekki bundnar við Bandaríkin ein.
Þær snerta alla farþega sem milli-
lenda í Bretlandi og víðar í heim-
inum.
Held ég gangi heim
Meirihluti farþega tekur öryggis-
ráðstöfunum með ró og langlund-
argeði, því þær eru þeim jú í hag.
En óánægjuraddirnar heyrast
einnig og gerast æ háværari.
Fæstum þykir lengur sérstaklega
gaman að ferðast með flugi þegar
ferðalagið hefur í för með sér yfir-
heyrslu um persónulega hagi, lík-
amsleit og langa bið á mannmörg-
um flugvöllum. Á sumum leiðum
má ekki einu sinni lesa í bók, hvað
þá meira. Einn farþegi á Englandi
sagði í síðustu viku að erfiðasti
þáttur flugsins hefði verið sá að
þurfa að sitja kyrr í átta tíma án
þess að nota iPod-tæki. Annar for-
mælti ástandinu hreint út og sagð-
ist ætla að ganga meira í framtíð-
inni.
Einnig má spyrja um fríhafn-
irnar, sem stundum þykja hápunkt-
ur stuttra vinnuferða. Miðað við
núverandi fyrirkomulag er fram-
tíðin ekki sérlega björt hjá frí-
verslunarmönnum, því á mörgum
flugleiðum má ekki lengur taka
með sér sælgæti eða áfengi eða
nokkuð annað um borð. Framtíðar-
sýn flugvallarmenningar er
kannski sú að vellirnir verði múr-
aðir inni af digrum varnarveggj-
um og á þeim verði einungis lang-
ar raðir manna í öryggisskoðun,
gætt af vörðum gráum fyrir járn-
um; öryggismyndvél í hverju
horni.
Von um betri tíð
Öryggissérfræðingar eru sam-
mála um að við óbreytt ástand
verði ekki lengi unað. Flestir vilja
hafa það á tilfinningunni að þeir
séu frjálsir þegnar á meðan þeir
ferðast, en ekki „hugsanlegir
hryðjuverkamenn“ í stöðugri
rannsókn hjá fluglögreglunni.
Christopher Langton, sérfræð-
ingur í hryðjuverkastarfsemi,
telur að brátt krefjist farþegar
„leyfis til að ferðast sem frjálsar
manneskjur á ný“. Gæslumenn
taka í sama streng og vonast til að
geta beint eftirlitsaugum sínum
sérstaklega að þeim flugleiðum
sem hættulegar þykja og reyna að
gera aðrar hættuminni flugferðir
þeim mun þolanlegri á ný. Vand-
inn er þó sá að umferð um alþjóða-
flugvelli er gífurleg á degi hverj-
um. Margar milljónir manna fara
í hverjum mánuði um stærri velli
og öryggi farþega verður, eftir
sem áður, sett ofar þægindum. Því
eru vonir bundnar við nýja tækni
sem geti flýtt fyrir innritun og
komið að einhverju leyti í stað
líkamsleitar. Til er nýr tæknibún-
aður sem nemur helstu gerðir
sprengjuvökva, líkt og málmleitar-
tæki nema málm. Þau eru hins
vegar enn á tilraunastigi á flug-
völlum og verða um einhverja tíð.
Því er bara að bíða og vona að
vökvabannið verði ekki jafn lang-
líft og reykingabannið.
Öryggið orðið óþægilega mikið
George W. Bush Bandaríkjaforseti sagði nýlega
í ávarpi að íslamskir fasistar létu ekkert stöðva
sig í að hindra framgang frelsisins. Fasismi er
sagnfræðilegt hugtak sem margir misskilja,
enda er það mikið notað í áróðri. Við eftirlát-
um ykkur um að dæma hvort hugtakið á við
um íslamska hryðjuverkamenn.
Hvað er fasismi? Fasismi er róttæk, stjórnlynd
stjórnmálastefna sem sameinar stefnur ógnar-
stjórnar, öfgaþjóðerniskenndar, hermennsku
og korporatisma. Korporatismi er stefna þar
sem starfstéttir og hagsmunafélög, sem ekki
eru kosin í kosningum, eiga beina aðild að
löggjöf. Fasisminn byggir einnig á hatri á
anarkisma, kommúnisma og frjálshyggju.
Hver var uppruni fasismans? Fasistahreyf-
ingin undir stjórn Benito Mussolini réð ríkjum
á Ítalíu frá 1922 til 1943. Annað
frægt sögulegt dæmi um fasisma
var Þýskaland á tímum nasismans
og Adolf Hitler. Ungverski Örvakross-
flokkurinn, Járnvarðahreyfingin í
Rúmeníu og Falangistarnir á Spáni
hafa einnig verið settir undir hatt
fasismans. Hugtakið hefur verið
notað ranglega yfir einræðisstjórn
Francos á Spáni og margar aðrar,
því einræði er ekki það sama
og fasismi. Nú á dögum veigra
stjórnmálaöfl sér við því að nota
hugtakið, þar sem það hefur fengið mjög
neikvæða merkingu.
Hvað gerir þá fasismann öðruvísi? Fasisminn
byggir ekki á neinni kennisetningu eða bók,
eins og margar stjórnmálastefnur. Fasisminn
varð til sem svar við kommún-
ismanum og trúði ekki á stétta-
átök, heldur átök kynþátta og
kynslóða. Stríð og sigur voru
sannar dyggðir og tilfinningar
réðu för, ekki rökfræði. Ríkið
átti að ráða yfir öllu, menningu,
stjórnmálum og efnahagsstjórn,
en ekki endilega halda verndar-
hendi yfir sameiginlega eða
sérhæfða hagsmuni fólks. Fas-
istar trúðu á mátt mikilmenna
og hvöttu til tryggðar við einn
leiðtoga, fjöldahreyfingar til að endurreisa fyrri
dýrð ríkisins og dýrkunar á þjóðhöfðingjanum.
Mikill stuðningur við fasismann úr öllum stétt-
um, frá ríkum og fátækum, gerir hann ólíkan
öðrum stjórnlyndum stefnum, sem sjaldnast
njóta stuðnings almennings.
FBL GREINING: FASISMI
Merking orðsins glötuð í áróðrinum
Sigurður Ernir Guðleifsson er lögfræð-
ingur hjá Umhverfisstofnun.
Hvaða reglur gilda um veiði lunda
og annarra fugla?
Í svokölluðum villidýralögum nr. 64 frá
1994 kemur fram að allir sem stunda
veiðar á villtum dýrum öðrum en rott-
um og músum þurfa að fá veiðikort.
Það gildir um alla, líka landeigendur
sem veiða á eigin landi. Hins vegar fá
ábúendur eða rétthafar hlunninda-
jarða sérstök hlunnindakort sem veitir
þeim rétt til að nýta hlunnindi. Það
er algengt, ég vona að allir sem eru
með hlunnindi séu með hlunninda-
kort. Brot á reglunum getur þýtt sektir
eða fangelsi allt að tvö ár og svipting
skotvopna.
Hvernig fær maður veiðikort?
Fólk þarf að fara á námskeið hjá
Umhverfisstofnun og þar er fjallað um
náttúruvernd, stofnlíffræði, greiningu
fugla og spendýra, veiðisiðferði og
meðferð veiðitækja. Síðan taka menn
hæfnispróf og fá veiðikort sem gildir í
ár gegn 2.200 króna gjaldi, sem þarf
að endurnýja árlega. svo þurfa veiði-
kortshafar að skila veiðiskýrslu um það
sem veitt var á árinu. Það eru margir
að falla á prófinu oftar en einu sinni.
SPURT OG SVARAÐ
VEIÐIKORT
Veiðikort
nauðsynleg
NÝJAR ÖRYGGISRÁÐSTAFANIR Á
ALÞJÓÐAFLUGVÖLLUM
■ Nokkur atriði fyrir farþega sem
um stóra alþjóðaflugvelli fara:
Reiknið með að handfarangur sé bannaður
og pakkið niður í samræmi við það.
Gefið ykkur mun lengri tíma í innritun en
hingað til. Biðraðir verða lengri.
Búið ykkur undir að lenda í líkamsleit, þær
verða algengari en áður.
Sprengjuleit verður regla, fremur en
undantekning.
Tryggið að ferðatöskur séu vel innsiglaðar,
því verðmæti eins og fartölvur og myndavél-
ar verða í þeim.
RAUÐVÍNIÐ Í RUSLIÐ Öryggisvörður á
alþjóðavellinum í San Francisco framfylgir
nýjum reglum. Talið er að fríhafnarverslun
verði ekki í sömu mynd og hingað til.
FRÉTTABLAÐIÐ/AP
1999
13
.9
00
16
.6
26
10
.0
64
2002
2005
��������������
�������������������������
�������������������� �������
����������������������������
��������������������������������
���������������������������
��������������� ���������
��������������������������
���������������������������
���������������������������
�������������������������
���� �������������������
���������������������������
������������������������������
������������� �������
������������������������������
�����������������������������
��������������������������������
������������������
����� ������������
��������������������
����������������������
������������������
����������������� �
��������������������
����������������
��������������������
���������������������
������
��������������������
�������������� ����������������
���� ������������������
�������������������������������
�����������������������������
��������������������������
�������������������������
�������������������������
�������� ������������������
��������������������������
�������������������������������
��������������������
�����������������������������������������
���������������������������������������������
����������������������������������������
��������������������������������������������
������������������������������������������
����������������������������������������������
�������������� ���������������������������
����������������������
��������������������
�������������������������
�������������� ���
����������������
����������������������
������ �����������
����������������
������������������������
����������������������
��������� ��������
���������������������
���� ��������������������
��� ���������������������
���������������������������
������������������������
�������������������������������
��������������������������
������������������������������
����������������������� ���
�������������������������������
�������������������������
������ �����
��������������
�����������
�������������
���������������
�����������
�������������������
���������������������
��������������� ������������
�����������������������������������
����������������������������
�����������������������������
���������������������������
����������������������������
��������������������������������
�����������������������
������������������������
> Fjöldi nemenda á háskólastigi að hausti
Heimild: Hagstofa Íslands
FRÉTTASKÝRING
KLEMENS ÓLAFUR ÞRASTARS.
klemens@frettabladid.is550 5000
AUGLÝSINGASÍMI