Tíminn - 26.04.1978, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 26. april 1978
7
Wíwtwm
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar
Þórarinn Þórarinsson (ábm),og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Jón Sigurðsson, Auglýsingastjóri: Steingrimur
Glslason, Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og
auglýsingar Slðimúla 15. Slmi 86300.
Kvöldsímar blaðamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20.00:
86387. Verð I laus'asölu kr. 100.00. Áskriftargjald kr. 2.000 á
mánuði.
Blaöaprent h.f.
Yfirlýsing Seðlabanka íslands um undirbún-
ing og tillögur að nýjum gjaldmiðli hefur vakið
mikla og verðskuldaða athygli. Nú eru liðin all-
mörg ár siðan menn byrjuðu að f jalla um þetta
mál, en á meðan hefur gamla krónan haldið
áfram að falla. Niðurfelling auranna úr mynt-
kerfi landsmanna var annars vegar tákn verð-
fallsins, en hins vegar var hún hvati til að hefj-
ast handa um nýja og verðmeiri krónu.
Það er vel, að unnið hefur verið að þessu
máli og ekki að efa að vandað hefur verið til
verks. Ekki er efamál að sú aðgerð nýtur al-
mannastuðnings að fella tvö núll aftan af krón-
unni.
En þessi aðgerð er þó aðeins ytra byrði is-
lenzkra peningamála. Hún hefur ekkert gildi ef
krónan, ný og verðmeiri, heldur siðan áfram
að rúlla sem fyrr. Þjóðinni mun þykja litið til
koma ef hrörnun gjaldmiðilsins heldur áfram
óhamin eftir slika andlitslyftingu.
Ný og verðmeiri króna er sálfræðileg aðgerð
i þvi skyni að marka timamót og vekja á ný til-
trú fólksins á gjaldmiðilinn og ástand peninga-
mála. Þess vegna hlýtur þessi aðgerð að verða
lokaáfangi i nýskipan efnahagsmála gervallra
og viðskiptamála i landinu.
Af þessum sökum er það eðlilegt og sjálfsagt
að Seðlabankinn gerir ráð fyrir að breytingin
geti fyrst orðið á árinu 1980. Þar er ekki um
neina frestun eða framtiðarsöngva að ræða,
heldur nauðsynlegan ráðstöfunartima til að
taka aðrar ákvarðanir i þessum efnum og
framfylgja þeim.
Þessi aðgerð verður þvi aðeins góðu heilli
gjörð að hún sé þáttur i samræmdri jafnvægis-
stefnu i islenzkum efnahags- og peningamál-
um. Framkvæmd slíkrar jafnvægisstefnu hvil-
ir á þeirri forsendu, að samstaða takist um
grundvallaratriði hennar milli vinnuveitenda,
iramleiðenda og viðskiptaaðila annars vegar
g launþegahreyfingarinnar og landshluta-
Sc mtaka hins vegar, og á þvi að mótun stefn-
unnar og framkvæmd hennar eigi sér stað und-
ir ákveðinni forystu og forsjá stjórnarvalda.
Mótun og framkvæmd þessarar jafnvægis-
stefnu verður að hefjast þegar á þessu ári. 1
þeim anda tók flokksþing Framsóknarmanna
nú siðla vetrar róttæka afstöðu i efnahagsmál-
um og boðaði þannig markvissar aðgerðir i
framhaldi af þeim umbótum sem orðið hafa á
kjörtimabili núverandi rikisstjórnar, þrátt fyr-
ir afturkipp siðustu mánaða.
Þessi mál eru þannig komin efst á baug. Um
þau verður spurt i komandi kosningum.
JS
Áhyggjtæfni Hj altlenáinga:
Hj altlandshestar
nær verðlausir
Kaupendum hríöfækkar vegna gífurlegs
flutningskostnaðar
Eins lengi og menn vita
hefur það kyn hesta, sem
kennt er við Hjaltland, verið
tengt Hjaltlandseyjum. ör-
lög Hjaltlandshestsins hafa
verið rnjög áþekk örlögum
lljaltlendinga sjálfra: Aö
dreifast vitt um veröld.
Hesturinn hefur orðið siilu-
vara sökum sérkenna sinna.
en mannlolk ið leitað brott.
og ekki ævmlega af frjálsum
vilja, heidur oft meira og
minná tilneýtt. þar eð
stjórnarvöld í fjarlægri
mill jónaborg hafa ekki bein-
linis hlaöiö undir þessar fá-
mennu uteyjar Bretlands.
lijaltlendingar hafa sjaldn-
asi ,erið inn a gafli i
l.undunum og þarfir þeu-ra
setið á hakanum.
Hjattlandshesturinn er smá-
vaxinn og harðger, enda eru
heimkynni hans á Hjaitlands-
eyjum grýttog mikill næðing-
ur af hafi. Og nú er svo komið,
að aðeins fátt Hjáltlandshesta
er eftir i þessum uppruna
heimkvnnum hans. Hestaeign
á' Hjaltlandseyjum telstnú um
eitt þusund hryssur og nokkrir
íugir stóðhesta.og hún byggist
einvörðungu á Utflutningi.
Markaður fyrir Hjaltlands-
_h.esta hef ur. þó verið að .
þrengjast, og verðið hefur
veriö svo lágt siðustu tvö þrju
árin, að sumir hrossaeigendur
hafa tekið þann kost að losa
sigvið nryssyr sínarog hætta
hrossarækt. Þannigbendir állt
til þess, að hestum a Hjait-
landsevjum fari hriðfækkandi
á næstu árum.
Fyrir hremættaða Hjait-
landshryssu fengust innan við
tuttugu þUsund krónur á ár-
legum markaði i október-
mánuði siðast liðnum og sjö
þúsund krónur fyrir sex
mánaða gömul folöld.
Þeir, sem Hjaltlandshesta
kaupa, hafa einkum hug á að
eignast smahesta handa börn-
um sinum. En þeir fá þá fæstir
eins ódýra og þessar tölur
gætu bent.til. Kaupendurnir
eru oft Þjóðverjar eða
Amerikumenn, og það er eng-
inn smáræðiskostnaður við að
flytja hestana a milii landa.
Það er þvi gamla sagan. að
hinir upprunalegu eigendurfá
nauðalitið i sínn hiut, en aðrir,
sem við sögu koma. miklu
meira. Flutningsgjöld hafa
íarið sihækkandi. og það eru
þau, sem mestu vaida um það.
að þessi hrossav'erzlun er að
stöðvast.
Fyrst verður að fiytja hest-
ana frá Hjaltlandsevjum á
skipi til Aberdeen og þaðan i
vögnum eða járnbrautarlest-
um. oftast til Lundúna, og sið-
an meö flugvélum til þess
lands, þar sem kaupendur
eiga heima. Loks er svo flutn-
ingur frá flugvelli þar breyti-
legur eftir staðháttum og bú-
setu_-
Það er ekki sérlega dýrt að
flvtja hrossin með ferjum frá
Hjaltlandi til Skotlands, en þó
sem næst hálft folaldsverð.
Flutningar á landi eru til
muna dýrari, ef langt er farið,
og þó tekur fyrst i hnúkana,
þegar gripaflutningaflugvélar
Pan American-flugfélagsins
koma til sögunnar. Flug-
félagið krefst þess, að maður
fylgdi hestinum eða folaldinu.
Kostnaðurinn við að koma sex
Stóðhestur af Hjaltlandskyni smæstu hestarnir eru verðmætastir.
mánaða folaldi, sem keypt var
á markaði á Hjaitlandi fyrir
sjö þúsund kronur og vegur
150 pund, frá Bretlandi á flug-
völl við New York. nemur um
250 þúsund krónum.
Bandarikjamenn kevptu
áður fvrr mikið af Hjaltlands-
hestum. En um miðbik sjö-
unda áratugarins rauk flutn-
ingskostnaðurinn upp Ur öllu
valdi. Þar við bættist, að stóð-
hestar höfðu verið seldir frá
Hjaltiandseyjum til annarra.
landa, og þá var sjálfgefið, aö
menn færu að reyna að halda
þessum hrossastofni hver hjá
sér, frekar en leggja of fjár i
flutninga.
Útflutningur Hjaltlands-
hesta hófst á nitjándu öld, og
þetta hrossakyn er nú til i
mörgum löndum. Sums staðar
hefur kvnið þó blandazt, eink-
um velsku smáhestakyni.
Sumt af þvi, sem kallast
Hjaltlandshestar, einkum i
Bandarikjunum, eru þvi i' raun
kvnblendingar, mjóslegnari
og hærri en hið eiginlega
Hja ltlandskvn.
Hryssur Hjaltlandsbænda
kasta snemma vors um það
bil, er jörð fer að iifna. Og hún
lifnar snemma þvi að vot-
viðrasamt er á eyjunum og
frost ekki til baga. Folöldun-
um er hjáipað a spena, ef með
þarf og eftir stuttan tima, er
hryssan rekinmeðþað á haga.
Hjaitlandshestarnir eru ekki
þurftarfrekir. og öllu ohætt.
hverju sem viðrar. þegar fol-
öldin eru orðin fárra daga
gömul.
Verðmætustu hrossin eru
þau. sem smæst eru, og hefur
til dæmis stóðhestur, sem ekki
er nemá þrjátiu og tveir þuml-
ungar á herðakamb. þótt goð
eign. f slika hesta er boðið
margfalt iiærra verð en aðra.
Þetta helgast.af þvi, að hest-
arnir eru ætlaðir börnum og
skuiu vera við þeirra hæfi.
Aður fyrr gegndi öðru máli.
þvi að þá var þessum. litlu
hestum beitt fyrir vagna.
Oldum saman hefur Hjalt-
landshesturinn lifað á Uti-
gangi, rásað fram og af tur um
eyjarnar eftir veðri og högum.
likt og sauðfé og geitfé, og
lengi voru þeir notaðir við bú-
störf, til dæmis móflutninga,
en mór var aldsnevti eyjar-
skeggja. „Fyrstu utiending-
armr, sem komu auga á það,
að þetta voru merkilegar
skepnur. voru Englendingar ",
segja Hjaltlendingar. En það
var ekki öfundsvert hlutskipti,
sem Engléndingar ætluðu
þeim Vegna þess, hve litlir
þeir voru og meðfærilegir.
þóttu þeir tilvaidir til þess að
beita þeim fyrir vagna i nám-
um djúpt i jörðu niðri Hestur
sem einu sinni fór niður i
námu, sá ekki oftar dagsins
ljós. Honum var þrælað þar ut
i fUÍu myrkri, þvi að námueig-
endurnir hugsuðu um það eitt,
að sem mest af kolum kæmi til
skila. Liðan hesta skipti engu
máli, og raunar manna ekki
heldur. En hafi kolanámurnar
verið mönnunum, sem þar
unnu, þrælastöðvar, þá voru
þær hestunum énn verra viti.
Og þangað seldu ekki aðeins
Hjaltlendingar hesta — þaö
gerðu tslendingar líka.
Yfirleitteru Hjaltlandshest-
arnir gæfir og góðlyndir. Þó
eiga sumir það til að bita. Þeir
eru einnig taldir skynsamar
skepnur eins og hestar yfir-
leitt, og þægir og þjálir.
Þeir sem enn stunda hrossa-
rækt á Hjaltlandsevjum. vilja
i iengstu lög halda i þá von, að
verðið á hjaltlenzkum hestum
mum hækka. Þeir benda á, að
fyrir fjörutiu árum hafi verð á
þeim einnig gerfallið. og fvrir
tuttugu árum voru aðeins sjö
tii átta hundruð hross eftir á
öllum eyjunum. Þeir telja, að
ekki sé unnt að halda kvninu
óbreyttu i öðrum löndum. þar
sem gróðurfar og tiðarfar er
alil annað en á Hjaltlandseyj-
um Hjaltlenzki smáhesturinn
sé svo nákonnnn eyjunum og
staðháttum þar, að hann geti
ekki haldið þeim einkennum,
er þar hafa motazl og þróazí
annars staðar i veröldinni. að
minnsta kosti ekki til lang-
frama. Þess vegna verði þeir.
sem vilja éiga raunverulega
Hjaltlandshesta. ævinlega
háðir eyjastofninum.
Til hins mega Hjaltlending-
ar ekki hugsa, að þetta
hrossakyn deyi Ut i heimahög-
unum. Það er hluti af Hjalt-
landseyjum. og jafnvel þótt
Hjaltlandshestar verði verð-
lausir. megi aldrei láta þá
hverfa af sjónarsviðinu.