Tíminn - 08.06.1978, Blaðsíða 10

Tíminn - 08.06.1978, Blaðsíða 10
10 Fimmtudagur 8. júni 1978 Föng Erros I stuttu máli þá virðist það vera megininntak og viðfangs- efnið í myndum Erros að skoða samtiðina eins og hún birtist i prentuðu máli. Hann raðar saman myndefni úr dagblöðum og timaritum. Sumar þessara mynda yfirfærir hann i oliumál- verk, aðrar i offset-grafik: enn aðrar verða áfram klippimynd- ir (collage). Um föng sin segir Erro þetta: (Girskipting kyn- slóðanna 1961): „Éghef ávallt verið gagntek- inn af vélmenninu. Árið 1960 gerði ég myndröð sem ég nefni „meca-make-up” þar sem ég klippti saman andlitsmyndir úr blöðum og myndir af vélarhlut- um. Ég setti einnig saman hljóð úr orðum sem ég klippti úr timaritum. Ég bjó þá við Place Maubert rétt hjá góögerðar- stofnun sem safnaði alls kyns dóti og dagblöðum fyrir úti- gangsmenn og róna. Ég bað um að tekið yrði frá fyrir mig allt sem snerti vélar. Lykillinn að „Girskiptingu kynslóðanna” er færibandið i verksmiðju. Mannsbúkar koma i heilu lagi frá neðri hæð. við erum stödd á annarri hæð þar sem höfuöin eru skilin frá búkunum. Þetta er salur greindarinnar. í hornum myndarinnar má finna tvær vélar ogtvær persónur. Neðst til vinstri er örljtið mannleg vél, þar eð hún hefur útlimi en hún er tækið sem bregður máli á höfuðin og sker af. Ofarlega til vinstri er vera i apaliki en hún nefnist Miðillinn. Hún situr hreyfingarlaus i hugleiðingar- stellingum (og fósturstelling- um) og gætir að þvi að góðu höfuðin renni áfram á færiband- inu. Efst til hægri er Vélstýran. Hún er algjörlega vélræn og spýtir ákveðnu hegðunar- mynstri i' hvert höfuð. Greind- inni er siðan staflað upp rétt eins og niðursuðudósum. Neðst til hægri er persóna i froskham. Hún er Smakkarinn sem smjattar á gæðunum. Grimur höfðanna eru ólikar innbyrðis. Meðan ég vann að myndinni, gaf ég hverju höfði svipbrigðiá næstum ósjálfráðan hátt án þess að skoða það sem áður var komið. Ég var viss um að ég væri ekki að endurtaka sömu grimuna.” Um myndaröö 72-78 segir þetta: ,,250 klippimyndir voru gerðar á viku og úr þeim valdi Erró 60 þema sem hann siðan útfærði á striga með myndvörpu ljósprenttækni eða frihendis. Hér eins og i myndrööinni „Bandarisk búsæld” frá 1968 þar sem sjá mátti norður-víet- namska skæruliöa ráðast inn i ibúöir bandariskrar millistéttar hefur Erró valið þann kost (öfugt við það sem gerist i mörgum málverkum hans) að spila aöeins á andstæður tveggja heima sem bjóða hvor öðrum byrginn, tvenns konar heimilda sem eru auðlesnar og hafa myndrænan styrk. Annars vegar er hin kinverska mynd sem svo hefur áhrif á val og stíl mótvægisins sem oft er túrista- mynd sem lofsyngur kosti hins vestræna iðnþjóðfélags og vest- rænu menningu. Mao-Tse-Tung leggur upp i langa göngu gegn- um stöönun hins vestræna heims án nokkurs illvilja með bros á vör og hlýlegur i fasi. Oft- ast er hann umkringdur flokks- bræðrum sinum, rauðum varð- liðum. bændum, hestamönnum, verkamönnum. læknum, verk- fræðingum og dönsurum úr Peking óperunni. Tvenns konar heimildir mætast, — timi og rúm skipta ekki máli.aðeins við- horfin tvenn sem teflt er saman og metast.” Þetta ætti að nægja til að skil- greina föngin, sem eru undir- staða myndanna en um sjálfa myndina segir hann svo, og á þá við Ævi Van Gogh, 1975: „Ég held mjög upp á Van Gogh og Pikassó vegna frjáls- ræðisins og kraftsins i vinnu- brögðum þeirra og einnig vegna hlýjunnar i litum þeirra. 1 bak- sýnerufjöll við sólarupprás. Ég sá einu sinni sólina koma upp yfir Himalayafjöllum. Það er stórfengleg sýn, þvi þá kviknar á hæstu tindum jarðar hver jum á fætur öðrum.eins og röð af ljóskösturum. Fyrir miðju að ofan sjáum við geislum stafa af sólinni með mikilvægustu manneskjunum i lifi Van Goghs. móður hans.Gauguin og Gachet lækni. 1 geislanum til vinstri fólk í listum Það kom til mála að hætta við listahátið að þessu sinni vegna þrenginga i peninga- málum þjóðarinnar, að þvi er sagt var, en þeg- ar menn höfðu skoðað málin i ró og næði var ákveðiðaðhalda áfram, þvi samhangandi lista- hátið fellur um sig sjálfa, ef hlé eru gerð. Listahátíðir verður að vinna upp eins og kaffi- vagna: ef lokað er einn daginn fara menn annað. Kvikmyndahátiðin i vetur var nokkuð undrunarefni, þvi i ljós kom að þjóðin var alin upp við Gog og Gokke og merki Zorros og þoldi illa listrænar klá mm y ndir úr adressubókum sænsku menningarmafiunnar. Þrátt fyrir ósvikið list- gildi ollu þær myndir er sýndar voru aðeins þjáningu.og þeir sem mest fóru i bió þá vik- una voru saksóknarar landsins og fógetar, og svo var straumurinn tekinn af. En hvað um þaö.3. júni hófst almenn Listahátið með sýning- um og tónlist. Hæst ber þar að sjálfsögðu sýningu ERROS, sem er f rægastur islenzkra mál- ara um þessar mundir, en hann hefur sem kunnugt er dvalizt langdvölum erlendis siðan hann lauk listnámi hér heima. Fréttir af Erro hafa verið stopular, varla nógu miklar til þess aö unnt væri að rekja feril hans i innlendum blöðum, en samt ekki svo litlar, að okkur væri það ekki þegar ljóst, að þarna var maður sem stefndi að heimsfrægð og engu minna. Má þvf með nokkrum rétti segja aö stjórn listahátiðar hafi upp- götvað þennanmann með þvi að koma með hann heim og gang- ast fyrir sýningu á verkum hans. Frægðin Það er einkenni frægra mál- ara á vorum dögum, að þeir vinna á þröngu sviði.halda sig við endurtekið stef, og þeir breyta engu. Með auknum fjölda myndlistarmanna og meira ráðrúmi á öllum sviðum, hafa sérgreinar einar veriö þess megnugar að halda uppi Evrópufrægð og heimsfrægð i myndlist og nægir að minna á Hundertwasser sem hér var á ferðinni fyrir tveim árum eða svo, hvernig list hans hafði verið þvinguð inn í spiral þar sem leikið var undir á einfalt litakort, þvi samhengið varð að tryggja með einhverjum hætti innan hinna heimsfrægu mynda. En nóg um það. Menn voru þvi dálítið þreyttir á Evrópufrægð i myndlist i svipinn þegar sýning Erros kom til landsins. Við höföum öll séð offset- grafik eftir Erro við ýms tæki- færi og svo voru til nokkuð margar myndir eftir hinn fræga mann i húsum i bænum. Flest æskuverk.og i þeim var satt aö segja fremur fátt sem benti til mikilla afreka og þvi er það að maður kemur svotil óviðbúinn i hús þessa manns á Kjarvals- stöðum.og maður verður aö játa það hreinlega fyrir sjálfum sér og öðrum, að þessi maður hafði gleymzt á Islandi. Myndir Erros á Kjarvals- stöðum eru frá tveim siöustu áratugum og þeim er komið fyrir i aldursröð. Gamlar myndir i Austursal, nýjar i Vestursal. Elztu myndirnar (flestar) eruforleikur þess sem sfðar verður. Þessar myndir gætu tæknilega, verið eftir svo aðsegjahvernsem er.Þetta má lika segja um popp-myndirnar sem þó eru eins og hinar fyrri atrenna að þvi sem siðar kemuu en það er ekki fyrr en á siöasta áratug sem málarinn er kominn alla leið. Myndirnar losna við tæknilega agnúa. Tengslin við prentlistina og myndvörpuna rofna og eftir situr Erro. X Fimmtudagur 8. júni 1978 11 sjáum við sjálfsmyndir eftir Van Gogh i réttri timaröð frá hinni fyrstu og minnstu sem er næst sólinni, til hinnar stærstu sem hann málaðisiðast. Aö ofan sjáum við eftirmyndir mál- verka m.a. „Landslag við Grandville” með trjám sem orðin eru að penslum. Þar fyrir ofan sjáum við þversneið af inn- viðum eyrans. Efst til vinstri sjáum við svefnherbergi Van Goghs með mynd af Maó sem er andstæða hans. Fyrir miðju til vinstri sjáum við Van Gogh lokaðan inni á vinnustofu sinni og þar er honum færður matur. Vinnustofan er jafnframt peningaskápur sem gætt er af kaupahéðnum, en þeir hafa auðgast mjög af málverkum listamannsins. Fyrir miðju er portrett,ljósmynd af Van Gogh á unga aldri. Umhverfis unga manninn eru kassar með mál- verkum eins og likkistur. Neðst til vinstri er kona eftir Pikassó en hún situr á stól eftir Van Gogh. Þessi samsetning á að sýna hve stíll beggja einkennist af lipurleika og hamingju. Neðarlega fyrir miðju er Van Gogh að flýja úr skurðstofunni i kvikmyndinni „MASH”. Efst til hægri er sjálfsmynd af Van Gogh innilokuðum fyrir mál- verksin sem eru ýkt á lengdina. Þar við hliðina er fimleikafólk frá Asi'u hangandi á hárinu að snæðingi en það merkir áhrifin frá japanskri og kinverskri list i verkum Van Gogh.” Um hvað er fjallað Erro fjallar um samtiðina, Vietnam-striðið. geimferðir, bflisma, flug, stjórnmál. Hann leiðir saman andstæður og hver einasta myndsvo að segja hefur dýpra inntak eins og djúp- hugsað ljóð. Hann virðist nota Kinverja og kinverskt myndefni á svipaðan hátt og Bertold Brecht i leikrit- um sinum, þar sem áherzlan er lögð á annarlegan stað. Mynd er af barni sem fær pela en jafnframt samfélagstáknið eða reikninginn fyrir uppeldið og forsjána, en það eru hand- járn um fætur. Það er örðugt að segja þetta allt á prenti, — en það skilst á hinn bóginn vel i málverkum Erros. Undirritaður hefur til þessa verið fremur tortrygginn á að það stæði mikið i bókum um- fram það sem prentað er i þeim, þótt háskóladeildir bjargi með þvi ihornþegargóðirmenneiga i hlut. 1 myndum Errós er þetta áhinn bóginn svosterkur þáttur i myndverkunum, aö hugleiðsla er nauðsynleg við hverja ein- ustu mynd. Þær hafa þvi tviþætt gildi. Myndlistarlegt — og svo eru þær lika allar að segja þér eitthvað. Inntakið er oftast samúð eða óttinn við að eitthvað hræðilegt kunni að gerast og þótt stjórn- mál beri á góma gerist það ekki með þeim hætti að verkin verði bibliusögur fyrir ákveðinn söfn- uð. Charlie Chaplin var gaman- leikari einn af þeim betri, en hann var lika alltaf að segja eitthvað einkum þó áður en tal- myndirnar komu. Málverk Errós fara svipaða leið. Þetta er áhrifamikil sýning en þó vantar mikið af þýðingar- miklum verkum t.d. öll „scape-in” sem ef til vill eru hápunktur á list Errós. Myndirnar eru dregnar hingað til lands frá svo að segja öllum heimshlutum og i raun- inni undrast maður hversu margar þær eru, jafnvel þótt þessi ljúfi maður hafi ekki setið auðum höndum um dagana. Slóðhans liggur viöa um fjar- læg lönd og álfur og það var i raun og veru ekki vanzalaust, hvað það hafði dregizt að fá hann hingaö heim aftur með myndir. Við erum þvi þakklát stjórn og framkvæmdastjóra lista- hátíðar fyrir að hafa upp á hon- um Erró. Hið framandlega umhverfi sjálfsagðra hluta veldur þvf að þeir fá nýtt inntak. í einni mynd sjáum við fólk sem syngur og æpir á lausn vandans: á sömu mynd leitar visindamaður að lausninni i' tilraunaglösum og flösku. Einhversstaðar segir að sann- leikurinn sé ekki 1 bókum, ekki einu sinni í góðum bókum, en það er dálitið af honum i þessum myndum og þvi má segja að er- indi þeirra hingað séu brýn. Jónas Guömundsson Timamyndir: Róbert. J ■K HEIl DARVERRMÆTI KR. 2.500.000. PPtýsiHOAB Á SKRirSTOrU FRAMSÓKNARFtOKKl Sumarhúsalóð. trésmíðavélar, litsjónvarpstæki, bátur, ferðir, hljómflutningstæki o.fl. í boði. Útdráttur i happdrættinu fer fram 16. júní n.k. og verður ekki frestað. Menn eru því eindregið hvattir til að panta sér miða, ef þeir hafa ekki fengið þá heimsenda. Verð miðans kr. 500.- Skrifstofa happdrættisins, Rauðarárstíg, 18, Reykjavík er opin til dráttardags á sama tima og kosningaskrifstofurnar og þar eru miðar seldir. Þeir, sem fengið hafa gíróseðil með miðunum, geta framvísað greiðslu með þeim í hvaða peninga- stofnun eða pósthúsi sem er. Ritstjórn, skrifstofa og afgrelðsla HEIMILISIÐNAÐARFELAG ISLANDS ÍSLENZKUR HEIMILISIÐNAÐUR OPNAR LISTSÝNINGU í VERZLUNINNI HAFNARSTRÆTI3 Syndir verða Hatmunk •ttk Jóninu Guðnadóttur loirkerasmlð og Jurts Guðfónsson guHsmfð Sýnmgin er opin á venýuiegum verzhinertima kl. 9.00—18.00 ,JÉ nema laugardaga kl. 9.00-12.00. ; BÍLALEIGA BÍLASALA LEIGJUM ÚT NÝJA FORD FIESTA LADA TOPAS - MAZDA 818 Verð: pr. sólahring kr. 4.500,- pr. ekinn km. kr. 38.-‘ Braut sf. Skeifunni 11 - Sími 33761

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.