Tíminn - 25.08.1978, Síða 9

Föstndagur 25. ágúst 19T8
SAMVINNUÞÆTTIR
Ef tekin væru alvarlega ýmis
blaöaskrif sem birtast um kaup-
félögin i landinu, myndi liggja
nærri að álykta, aö hér væri um
aö ræöa hálfgeröan leynifélags-
skap og þar væri pukraö meö
allt. Þar væri ástandið slikt, aö
bændur ,,og aðeins þeir einir”
væru „kallaöir til skrafs og
ráöagerða um hag og afkomu
kaupfélaganna” — svo vitnað sé
til skrifa, sem nýlega sáust og
ætlað var aö fræða lesendur
heildsalablaðs um samvinnu-
mál.
Þótt vitað sé, að bændur eru
um 4 þúsund en félagsmenn
kaupfélaganna um 40 þúsund og
allir hafi jafnan rétt til aö skipta
sér af málefnum kaupfélaganna
er fólki ætlaö aö trúa að allt vald
sé I höndum bændanna.
Þeir sem þannig skrifa vita
ekki eða hafa gleymt, aö hverj-
um og einum félagsmanni er i
sjálfsvald sett, á hvern hátt
hann notar rétt og áhrifamögu-
leika sinn innan kaupfélagsins.
Hvað um leyndina?
Og hvað er þá um leyndina aö
segja i þessum félagsskap?
Kaupfélögin veita upplýsing-
ar um efnahag sinn og rekstur á
ári hverju. Mörg þeirra gefa út
fjölritaða eöa prentaöa skýrslu
um starfsemi sina, sem ýmist er
send til allra félagsmanna eöa
þeir hafa allir aðgang aö. Þar er
aö finna fjölmargar upplýsingar
um starfsemi kaupfélaganna og
stööu þeirra.
Samvinnumönnum finnst
þetta eðlilegur og æskilegur
háttur, sem helgaö hafi sér rétt.
Ekkert imyndaö „forstjóra-
vald” eða „kaupfélagsstjóra-
vald” getur komiö i veg fyrir
þessi vinnubrögð. Þessi starfs-
máti afgreiðir sig nánast sjálfur
og er i fullu samræmi viö upp-
byggingu, tilgang og eöli sam-
vinnufélaganna.
Skýrslur þessar hafa reynst
gagnlegar ti! samanburöar og
þær sýna stundum á einfaldan
hátt þau vandamál, sem setja
svip sinn á dagleg störf og at-
hafnir.
Kaupfélögunum er ætlaö aö
veita margs konar þjónustu.
Vörusalan er snarasti þáttur-
inn. Til þess aö hann sé i lagi
þarf hvert féiag, hvar sem þaö
EKIÐ MÓTI
RADÐD UÓSI
er á landinu, jafnan aö hafa
miklar og fjölbreyttar vöru-
birgöir.
Framangreindar ársskýrslur
6 kaupfélaga greina frá bók-
færðu veröi vörubirgða þeirra i
lok ársins 1977 og voru þær sem
hér segir:
Kaupfél. á Hornafirði 165 millj.
Kaupfél. á Húsavik 188 millj.
KEA á Akureyri 760 millj.
Kaupfél. i Borgarnesi 144 millj.
KRON i Reykjavik 143 millj.
Kaupfél. á Selfossi 175 millj.
Samtals 1.575 millj.
Birgöirnar voru 353 milljón-
um hærri en i árslok 1976. Þær
munu þó að fjölbreytni og
magni sist hafa verið meiri eöa
betri en fyrir ári.
Þarna speglar sig eitt vanda-
mál veröbólgu og dýrtiðar.
Þessi 6 félög þurftu yfir 350
milljónir af nýju fé til þessa eina
þáttar starfsemi sinnar á árinu
1977.
Á sama tima berst almenn
smásöluverslun kaupfélaganna
I bökkum og gefur ekki teljandi
hagnað eða skapar nýtt og aukiö
veltufé. Þá nýju fjárþörf, sem
hér hefir verið bent á, hefir þvi
oröið aö leysa meö öðrum hætti.
Það er ekkert áhlaupaverk.
Verslunarstarfsemi á almennt
ekki greiðan aögang að lánsfé.
Bankar reyna aö halda i hvaö
útlánum viökemur og þeir
starfa undir útlánaþaki. Fram
að þessu hafa félagsmenn sjálf-
ir að mestu oröið aö leggja til
fjármagn tU aö hægt hafi verið
að halda i horfinu á þessu sviði.
Þaö gerist hins vegar æ
örðugra, ekki sist þegar saman
fer stóraukin veröbólga og um
og yfir 30% vaxtakostnaöur i
vaxandi mæli.
Vandinn fer vaxandi
Þetta vandamál er uggvekj-
Geysilegt fé er bundið i birgðum
andi en þaö er ekkert sérmál
kaupfélaganna þótt þaö aö visu
sjáist betur þar en annars stað-
ar vegna þess, að félögin gefa
gleggri upplýsingar um ein-
staka fjármálaþætti en almennt
tiökast á sviði verslunar og við-
skipta. Þetta eina atriöi bendir
ótvirætt til þess, að keyrt sé
móti rauöu ljósi. 1 þvi felst
hætta sem vert er aö gefa gaum.
Ef svo heldur fram sem horfir
er arfur og ávinningur liöinna
áratuga i hættu. Þetta þurfa all-
ir að gera sér ljóst. Samvinnu-
menn þurfa aö skoöa á hvern
hátt þeir geta best hagaö sinni
varnarbaráttu. Þeir hafa sótt
fram á íiönum árum og haft
mörg járn i eldinum. Af
framangreindum tölum frá 6
kaupfélögum má ráöa hve mik-
ið nýtt fé þarf til að koma svo
unnt sé aö halda i horfinu með
hina almennu verslunarþjón-
ustu. Hægja þarf ferö og endur-
skoöa áform um nýjar fram-
kvæmdir, jafnvel þótt þeirra sé
ærin þörf. Fjármagn samvinnu-
hreyfingarinnar sprettur ekki
og vex sem gras á vori. Hin nýja
þjóðsaga, sem Visir bjó til fyrir
nokkru um aö samvinnusam-
tökin heföu grætt 80 milljónir á
pylsugerö á seinasta ári og lagst
á þá peninga hjálpar ekki. Enn
sem fyrr hefir það komiö i ljós,
aö þjóösagan á litiö skylt viö
raunveruleikann. Sambandiö
haföi lagt út rúmlega 80 milljón-
ir vegna reksturs Kjötiðnaöar-
stöövarinnar og grautarhausar,
sem skrifa i Visi eru svo blindir
og rugláðir i riminu, aö þeir
halda aö þar sé um 80 milljón
króna „gróöa” aö ræöa.
Hugsanlegt er aö hér sé raunar
um áróöursbragö eitt aö ræöa
og látið skeika aö sköpuöu þótt
isinn sé skelþunnur og þeir detti
jafnvel ofanum hann. Þeir virö-
ast telja áhættuna nokkurs viröi
ef hægt er aö telja liösmönnum
eöa andstæöingum samvinnu-
manna trú um, aö óheiöarlega
sé aö málum unnið af Samband-
inu. Ljóst er aö myndarbóndi
við ísafjrðardjúp hefir látist
blekkjast. Þaö kom fram i grein
hans sem birtist i Timanum fyr-
ir skömmu. Hugsanlega hafa
fleiri ánetjast og þvi er nauð-
synlegt aö leiörétta ranghermi
Visis oftar en einu sinni.
Þaö má lika endurtaka þaö
einu sinni enn, aö Kjötiðnaðar-
stööin er til þess að auka verö-
mæti framleiöslunnar og ávinn-
ingurinn af þeirri starfsemi
rennur til bænda og einnig til
neytenda i fjölbreyttri og
vandaöri framieiöslu, sem hlot-
iöhefir almenna viöurkenningu.
Þegar veröbólgueldur æöir
um akra er aögæslu þörf. Hér
hefir veriö á þaö bent og vikið aö
einum þætti er sérstaklega
snertir verslunarþjónustu kaup-
félaganna. Þaö sem áunnist hef-
ir á undanförnum áratugum má
ekki veröa eldinum að bráö.
Samvinnumenn gera sér þetta
ljóst. Þess vegna ræða þeir
vandann i heild og einstaka
þættihans innan sinna vébanda.
Samvinnumaður.
Halldór Eyjólísson frá Rauðalæk:
Ungmennafélög 6g björgunarsveitir hafi forgöngu um
merkingar og leiðbeiningar við illfærar ár á hálendi
AM — Slysið i Krossá um slðast-
liöna helgi hefur vakiö upp fjöl-
margar spurningar, bæöi um
brúun áa i óbyggöum, svo og um
merkingar og aövaranir á hættu-
legum stööum. Timinn leitaöi
álits Halldórs Eyjólfssonar á
þessum málum, en hann er
lesendum aö góöu kunnur, fta þvi
er hann var fréttaritari blaðsins á
Rauöaiæk um langt árabil.
Halldór er auk þess vel kunnugur
fjallaleiðum og hefur viða ferö-
ast.
„Ég er þeirrar skoöunar,”
sagöi HaUdór, „aö heppilegast
væri aö fela ungmennafélögum i
hinum ýmsu héruöum, svo og
björgunarsveitum, aö annast
uppsetningu merkinga viö þær ár,
sem helst mundi vefjast fyrir
ókunnugum að fara yfir. Þessar
merkingar þyrftu engan veginn
aö vera svo dýrar og vandaðar
sem skilti Vegageröarinnar, — ef
til viU myndu tréskilti meö
einföldum uppdrætti af heppileg-
asta vaöinu nægja. Skilti Vega-
gerðarinnar hafa enda veriö ofur-
seld árásum skemmdarvarga, en
þessi skilti, sem ég minnist á hér
yröu ekki eins dýr, þótt eitthvaö
yrði þeim til tjóns og enn heföu
þau þann kost aö þeim mætti auö-
veldlega breyta, eftir þvi sem aö-
stæöur breyttust.
Ég tel rétt að telja upp þær ár,
sem viö ætti aö setja upp slikar
merkingar hjá, og væri þá rétt að
byrja á leiðinni inn i Þórsmörk,
en þar veröa fyrir JökulfaUið,
Hvanná og Krossá. Þá vU ég
nefna ár á Fjallabaksvegi syðri,
upptök Markarfljóts, Brennivins-
kvisl austast á Mælifellssandi og
Hólsá. AFjallabaksvegi nyröri er
Rauðfossakvisl, IUagUskvislar (á
leiöinni austur i Eldgjá) og á
Sprengisandsleiö, Nýjadalslækir
og Fjóröungskvisl. Þá vil ég
nefna Kjalveg, en þar eru Sandá
ofan viö Gullfoss, Seyöisá, noröan
viö Hveravelli, og á Gæsavatna-
leiö, upptök Skjálfandafljóts og
upptökukvislar Jökulsár á Fjöll-
um.
Þá eru menn aö byr ja á aö fara
frá Hveravöllum yfir Blöndu, i
samræmi viö þaö aö nú gerist þaö
æ tiöara aö menn leiti fyrir sér
um nýjar leiðir og sjaldfarnari en
áöur. Þessar merkingar yrðu
tvimælalaust til mikilla bóta og
hagræðis, en ástandiö er sérlega
bágboriö viöa i þessum efnum og
þá einkarlega i Eyjafjaröar- og
Skagafjaröarafréttum. Feröalög
erutekin aö aukast svo mikiö um
hálendiö, aö þörfin á þessuer orö-
in mjög brýn.
Skagfirðingar Hlutavelta í
Sauðárkróksbúar Breiðfirðingabúð
Enn er unnt að bæta við nemendum i Frá sambandinu, Goðavörur, frá Sport,
framhaldsdeildir Gagnfræðaskólans. Hamborg og Hvannbergsbræðrum.
Heimavist er á staðnum. Opnað kl. 2, laugardag 26. ágúst.
Upplýsingar veitir skólastjóri Gagnfræða- skólans i sima 95-5219. Ekkert núll.
Skólanefndin á Sauðárkróki K.S.J.
Matreiðslunám-
skeið hjá Náttúru-
lækningarfélagi
Reykjavikur
Náttúrulækningarfélag
Reykjavikur hefur ákveöiö aö
gangast fyrir matreiöslunám-
skeiöi i Hússtjórnarskóla Reykja-
vikur og hefst námskeiðið 26.
september. A námskeiöinu
veröur kennt aö matreiöa
náttúrulækningarfæöi, þ.e,.
mjölkur og. jurtafæöi og veröur
námskeiöiö undir stjórn Hús-
stjórnarskólans i samráöi viö
matreiöslukonur NLFl. Kennari
á námskeiöinu veröur mat-
reiöslukennari Hússtjórnarskól-
ans og veröur námskeiöið auglýst
nánar siöar og þá þátttökutjöld
um leiö.
Umsóknum skal skilað á skrif-
stofu NFLl og er fólki ráölagt aö
senda umsóknir sinar inn timan-
lega þvi aö aöeins takmarkaöur
fjöldi þátttakenda kemst aö á
námskeiðinu.