Fréttablaðið - 29.10.2006, Blaðsíða 10

10 29. október 2006 SUNNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR:
Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚAR RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson og Páll
Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og
þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér
rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Ekkert blað?
550 5600
Fyrst þú ert að lesa þetta þá hefurðu
fengið Fréttablaðið. En til vonar
og vara skaltu klippa þetta símanúmer
út og hringja ef blaðið berst ekki.
- mest lesið
Ævisaga Jóns Gnarr
Eitt af því sem gerði útvarpsþáttinn
Tvíhöfða svo frábæran voru magn-
aðar sögur Jóns Gnarr af uppvexti
sínum og æskuárum. Þegar þátturinn
lognaðist út af leit allt út fyrir að
þessar sögur yrðu gleymsku tímans
að bráð. Nú geta aðdáendur Tvíhöfða
glaðst því væntanlegt er fyrsta bindi
af þremur þar sem Jón rekur æsku
sína. Í fyrstu bókinni, sem nefnist
Indjáninn, segir frá lífi Jóns til 12 ára
aldurs og þykir hann fara á kostum
í lýsingum sínum. Sérlega flott þykir
lýsing Jóns á miklum sinubruna í
Fossvoginum. Næstu tvö bindi ættu
svo að koma á næstu árum. Í
öðru bindi hyggst Jón segja
frá lífi sínu sem pönkari á
Hlemmi og í lokabindinu segir
frá Núpsárunum svokölluðu.
Kristján hættir
Kristján B. Jónasson þróunarstjóri
hætti hjá Eddu forlaginu á föstudag-
inn. Þar hafði hann starfað síðan
1998 og alltaf setið í sama norð-
austurhorninu á sjöttu hæð og ekki
haggast þótt forstjórar kæmu og færu
og heilu deildirnar gufuðu upp. Vel-
lukkað samkvæmi var haldið á þess-
um tímamótum sem hann kallaði
Kristjáns Wake í höfuðið á ólesanlegri
skáldsögu James Joyce um líkvöku
Finnegans. Kristján ætlar nú
að starfa á eigin vegum við að
framleiða bækur og er búinn
að koma sér upp verkefnum
fyrir allt næsta ár. Kristj-
án hyggst að auki að
klára MA-ritgerðina
áður en hann verður
fertugur.
Sykurmolarnir æfa
Örfáir miðar eru enn eftir á tónleika
Sykurmolanna 17. nóvember, en
bara miðar á gólfi. Hljómsveitin hóf
æfingar í september í ótilgreindu
húsi í Reykjavík og segja kunnugir
að hljómsveitarmeðlimir „hafi engu
gleymt“ þótt liðin séu fjórtán ár frá því
meðlimirnir störfuðu síðast saman.
Sú útgáfa af hljómsveitinni sem starf-
aði lengst mun koma fram en Friðrik
Þór Friðriksson rithöfundur og
Einar Melax hljómborðsleikari
eru til taks á hliðarlínunni.
Þrátt fyrir orðróm um að
hljómsveitin ætli að
halda frekar áfram
eftir Laugardalshallar-
giggið fæst lítið stað-
fest í því sambandi.
gunnarh@frettabladid.is
UMRÆÐAN
Ísland og Evrópa
Þorsteinn Pálsson fjallar í leiðara sl. föstudag um það sem að hans mati mun
knýja á um aðild Íslands að Evrópusam-
bandinu á næstu árum: Hina máttlausu
stöðu krónunnar sem sjálfstæðs gjaldmið-
ils og nauðsyn þess að styrkja pólitísk
tengsl við Evrópu.
Hvort tveggja er hárrétt og það vekur athygli að
Þorsteinn skuli segja það opinberlega sem gamli
flokkurinn hans þegir um eins og þögull steinn. Raun-
ar hafnaði Geir Haarde öllu tali um Evrópusambands-
aðild eftirminnilega sl. vor í viðtali og benti á fríversl-
unarsamning við Kína sem sína leið og betri leið!
Hvað íslenskt atvinnulíf er bætt með fríverslunar-
samningi við Kína er algjörlega á huldu og hætt við
að tíðar heimsóknir íslenskra stjórnmálamanna í
keisarans hallir sem skína hafi sljóvgað dómgreind.
Ósanngjörn undirboð kínverskra fyrirtækja sem fara
með starfsfólk nánast eins og þræla og virða
ekki hugverkaréttindi er ógn en ekki tæki-
færi.
Þorsteinn Pálsson hvetur til málefnalegrar
umræðu um Evrópumál og til þess er Sam-
fylkingarfólk sannarlega reiðubúið. Hann
bendir á nauðsyn rétts tímaskyns og að ekki
megi skjóta málinu á frest inn í framtíðina.
Það er líka hárrétt.
Þess vegna verður stjórnarskrárnefndin,
þar sem við Þorsteinn sitjum bæði, að bretta nú
upp ermar og sjá til þess að ákvæði um þátttöku
Íslands í alþjóðlegum stofnunum komist inn í stjórnar-
skrána innan árs. Við erum nú þegar orðin fimmtíu og
fimm árum á eftir nær öllum Evrópuríkjum og það er
morgunljóst að vandað ákvæði um þjóðaratkvæða-
greiðslu og framsal valds er forsenda þess að Evrópu-
málin komist í farsælan farveg umræðu og ákvörðun-
ar í okkar góða landi.
Nú þarf að slá í klárinn.
Höfundur er lögfræðingur og varaþingmaður
Samfylkingarinnar.
Stjórnarskrárbreyting sem
þolir ekki bið
KRISTRÚN
HEIMISDÓTTIR
Það er langt um liðið síðan skorið var úr þeirri spurningu
hvað skyldi gjalda keisaranum og
hvað skyldi gjalda Guði, báðir
áttu að fá það sem þeim bar. Þessi
regla er góð enda ekki við öðru að
búast. En þegar Guði og keisaran-
um hefur verið goldið sitt þá
tekur við sú spurning hvað hvert
okkar ber úr býtum fyrir hið
daglega streð. Gott svar við
þessari spurningu hefur vafist
fyrir mönnum, en ekki hefur
vantað tilraunirnar til að koma
með svarið. Heilum þjóðfélögum
var breytt í tilraunastofur til að
reyna að hrinda í framkvæmd
svari Karl Marx með þekktum
afleiðingum og úti um allan heim
er tekist á af mismunandi hörku
um hvert svarið á að vera. Áður
voru slík átök bundin við einstök
ríki en eftir því sem viðskiptalíf
heimsins verður opnara, eftir því
sem hnattvæðingin verður meiri,
þá hættir þessi spurning að vera
bundin þjóðríkjum og verður
alþjóðleg.
Hnattvæðing viðskiptalífsins
mun hafa jákvæð áhrif fyrir bæði
ríkar þjóðir og fátækar. En
vandinn er sá að það gerist ekki í
einni svipan og áhrifin koma fram
með mismunandi hætti eftir því
hverjar aðstæður eru í viðkom-
andi löndum. Eitt einkenni
hnattvæðingarinnar er að við
upphaf hennar bætast við
gríðarlega margar vinnufúsar
hendur en fjöldi neytenda vex
ekki að sama skapi. Þátttaka Kína,
Indlands og fyrrum Sovétríkjanna
í alþjóðlega viðskiptakerfinu
þýðir að 1,5 milljarðar manna
bætist við það vinnuafl sem
vestræn og japönsk fyrirtæki
hafa aðgang að. Þessi staðreynd
hefur áhrif á laun fólks og afkomu
fyrirtækja í iðnríkjunum.
Framleiðni hefur aukist í
atvinnulífinu í Bandaríkjunum,
Evrópu, og Japan á undanförnum
árum. Síðastliðinn áratug óx
framleiðni í Bandaríkjunum um
2,8% á ári sem er helmings
hækkun frá tímabilinu 1974 til
1995. Sama á við um Japan,
síðastliðin þrjú ár hefur vöxtur-
inn verið 2,1%, umtalsvert meira
en 1,2% árlegur vöxtur frá 1995
til 2002. Og sama gildir til dæmis
um Þýskaland, þar var fram-
leiðniaukningin 0,7% á árunum
milli 1998 til 2004 en hefur verið
1,7% síðastliðin ár. Augljóslega er
þessi framleiðniaukning ekki öll
drifin áfram af hnattvæðingu,
breytt stjórnarfar í Þýskalandi
hefur til dæmis örugglega sitt að
segja. En aukin alþjóðleg
samkeppni rekur fyrirtækin
áfram í leit sinni að hagkvæmari
framleiðslu, þau fyrirtæki halda
velli sem ná að auka framleiðni
sína.
Að öllu jöfnu hækka raunlaun í
takti við framleiðniaukningu. Það
er því athyglisvert að þetta
samband virðist ekki vera sterkt í
iðnríkjunum um þessar mundir.
Ef litið er til Bandaríkjanna,
Japan, evrulandanna, Bretlands
og Kanada þá sést að launahluti
þjóðarframleiðslunnar lækkaði úr
56% árið 2001 í 53,7% árið 2006.
Þessi þróun hlýtur að vekja upp
spurningar, einkum og sérílagi í
Evrópu en þar hafa menn lengi
talið að launamenn væru vel
varðir af ýmiss konar opinberu
regluverki. Reyndar þarf að hafa
í huga hvað Evrópu varðar að það
kann að líða tími frá því að áhrifa
framleiðniaukningarinnar tekur
að gæta í launahækkunum. En á
móti kemur að reynslan frá
Bandaríkjunum er sú að þar hafa
raunlaun hækkað lítið síðastliðin
10 ár þrátt fyrir framleiðniaukn-
inguna og laun sem hlutfall af
þjóðarframleiðslu hafa lækkað
eins og áður var bent á.
Þeir sem eiga fjármagn fá nú
meira í sinn hlut en áður, fram-
leiðniaukningin rennur að stórum
hluta til þeirra. Í þessari stað-
reynd felst eitt af flóknari
úrlausnarefnum hnattvæðingar-
innar. Hvernig eiga launþegar í
iðnríkjunum að fá til sín aukinn
skerf að framleiðniaukningunni?
Þeir eru að keppa við launþega í
ríkjum eins og Kína, en þrátt
fyrir mikinn hagvöxt í því landi á
undanförnum árum eru laun í
iðnframleiðslu þar um 3% af
launum í iðnframleiðslu á
Vesturlöndum. Það má því reikna
með að ekki verði lát á þessari
þróun á næstu árum. Það mun
taka tíma fyrir fátæku löndin að
komast til bjargálna. Hindrunar-
laus viðskipti á milli landa,
hnattvæðing, mun þegar fram
líða stundir hafa jákvæð áhrif
fyrir allan heiminn. En það mun
ekki gerast án vandræða.
Þróunarlöndum stendur mörgum
ógn af veldi alþjóðafyrirtækja og
verkafólk í Evrópu horfir til
austurs með ugg, til þeirra sem
eru tilbúnir að selja vinnuafl sitt
á svo lágu verði að vonlaust er að
keppa við það.
Við Íslendingar þurfum
auðvitað að vera vakandi fyrir
þessum vanda. Það er engin ein
lausn eða töfraformúla til en við
eigum að líta á hnattvæðinguna
sem tækifæri fyrir okkur þrátt
fyrir þau flóknu vandamál sem
hér hafa verið nefnd. Með öflugt
menntakerfi að vopni, með
sveigjanlegan vinnumarkað, lága
skatta, trausta heilbrigðis- og
félagsþjónustu og með vinnu- og
framtakssemi getum við haldið
áfram að nýta þau tækifæri sem
alþjóðavæðingin býður okkur
uppá.
Laun fyrir erfiði dagsins
Launagreiðslur
ILLUGI GUNNARSSON
Í DAG |
F
jölmiðlar eru eðlilega og reyndar góðu heilli andlag marg-
víslegra vísindalegra rannsókna. Eitt af verðugum við-
fangsefnum á því sviði eru tengsl fjölmiðla og fjármagns.
Doktor í fjölmiðlafræðum og kennari við Háskóla
Íslands hefur birt það sem kallað er niðurstöður af slíkri
rannsókn. Þær voru kynntar liðinn föstudag í fyrirlestri á vegum
skólans inn á milli fjölda fyrirlestra um merkar rannsóknir og
vandaðar fræðilegar athuganir annarra háskólamanna.
Vísindamaðurinn sem hér á hlut að máli, doktor Guðbjörg Hild-
ur Kolbeins, sagði ástæðu fyrir rannsókninni vera orðróm um að
Fréttablaðinu væri beitt í þágu eigenda þess. Aðferðafræði vís-
indamannsins var sú að skoða aðeins um þriðjung af auglýsingum
í Fréttablaðinu og finna út að stærsti minnihlutaeigandi blaðsins
hefði keypt fjórðung af þessum þriðjungi auglýsingarýmisins.
Í raun er verið að tala um fimm hundraðshluta heildarauglýsinga
og jafnvirði aðeins fimmtungs heildarframlegðar blaðsins. Engin
grein var gerð fyrir samhengi lesturs og auglýsinga.
Í háskólafyrirlestri sínum hneykslaðist vísindamaðurinn á því
að auglýsingar frá fyrirtækjum í eigu þessa aðila hefðu aukist um
45 af hundraði í Fréttablaðinu á tilteknu tímabili. En af einhverri
ástæðu var því sleppt að þær höfðu aukist um 55 prósent í Morg-
unblaðinu á sama tíma þó að breyting á lestri blaðanna hefði verið
í öfugu hlutfalli.
Ályktunin sem vísindamaðurinn dró af þessum niðurstöðum var
sú að auglýsingafjármagn stærsta minnihlutaeigandans að Frétta-
blaðinu væri notað til svokallaðrar „þöggunar“ um málefni sem eig-
andinn vildi hafa hljótt um. Í háskólafyrirlestrinum var vísað um
orsakasamhengið þar á milli til fimmtán greina blaðafulltrúa Rann-
sóknamiðstöðvar Íslands í Morgunblaðinu.
Rétt er að blaðafulltrúi Rannsóknamiðstöðvarinnar hefur að frí-
stundaiðju að skrifa reglulega níðskældni í Morgunblaðið um rit-
stjóra og blaðamenn Fréttablaðsins. Þær greinar eru í flokki mestu
raðrökleysu sem birtist í því blaði.
Kjarni málsins er sá að hér er kynnt vísindaleg niðurstaða með
því að skoða brot af auglýsingum Fréttablaðsins. Hún er fengin án
athugunar á efni blaðsins. Og hún er fengin án skoðunar á öðrum
fjölmiðlum. Samt er kveðinn upp sá dómur að ritstjórar og blaða-
menn Fréttablaðsins vanvirði eigin ritstjórnarstefnu og siðareglur.
Að sönnu er það svo að Háskóli Íslands verður ekki kallaður til
ábyrgðar fyrir slík holtaþokuvísindi eins starfsmanns. En þegar
áróðurinn er borinn fram undir merkjum Háskólans og innan
vébanda hans kemst skólinn því miður ekki hjá óþægindum af þeim
sökum. Þetta er hins vegar lítill atburður í hinu stóra samhengi
háskólastarfsins og skaðar ekki svo heitið geti djarfa og metnaðar-
fulla framsókn skólans.
Gagnrýni er jafnan holl fyrir blöð og blaðamenn. En skynsam-
leg rök eru þó á þessu sviði eins og öðrum forsenda gagnseminnar.
Þegar gagnrýni er borin fram í nafni vísindanna eru gerðar kröfur
um aðferðafræði.
Þeir sem hafa það að daglegum starfa að skapa þetta blað gera
sér mæta vel grein fyrir því að það er ekki fullkomið og eru opnir
fyrir gagnrýni. En þeirri svokölluðu vísindalegu sönnun doktors
Guðbjargar Hildar Kolbeins fyrir „þöggun“ og óheiðarleika stjórn-
enda og blaðamanna Fréttablaðsins er eftir efnistökunum vísað til
föðurhúsanna.
Fjölmiðlar og fjármagn:
Holtaþokuvísindi
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR