Tíminn - 25.03.1979, Blaðsíða 13

Sunnudagur 25. mars 1979.
13
um flest er snertir gró&ur og
skóga á Jslandi, stöðu þeirra i
dag og framtiöarhorfur.
Meðal annarra skrifar Hauk-
ur Ragnarsson, fyrrv. tilrauna-
stjóri, greinina „Skógræktar-
skilyröi á Islandi”.
Telur hann þar upp 12 svæöi
þar sem geröar hafa veriö til-
raunir meö barrviöi. Raöar
þeim eftir veöur- og vaxtaþátt-
um á hverjum staö og birtir
töflu er sýnir meðalhæöarvöxt i
cm á ári.
Gef ég nú Hauki oröiö um tvö
llklegustu svæöin til nytjaskóg-
ræktar:
I. A eftirfarandi svæðum er
sumarhitinn alls staðar meiri en
9 gráöur og júlihiti yfir 11 gráð-
ur. Janúarhiti undir -í- 1 gráðu.
1.1 Fljótsdalshérað innan Egils-
staða. Úrkoma 500-700 mm.
Vaxtartimi 105-115 dagar. 1.2
Litið svæöi í kringum Akureyri.
Úrkoma 400-500 mm. Vaxtar-
timi 110-115dagar. 1.3 Suðurdal-
ir Borgarfjaröar og innanverð-
ur Hvalfjörður. Úrkoma
1400-1700 mm. Vaxtartimi
110-120 dagar. 1.4 Uppsveitir
Arnessýslu. Úrkoma 1000-1600
mm. Vaxtartimi 110-120 d. 1.5
Efri hluti landssveitar og
Rangárvalla, Þórsmörk. Um
veðurskilyrði sjá 1.4.
Hvað hitaskilyröi snertir,
ættu þessi svæði að vera með
þeim hagstæðustu hér á landi.
Sumarhiti alls staðar nægur og
vetrarhiti lægri en svo, að veru-
leg hætta sé á sköðum vegna
umhleypinga. Þar sem vindskil-
yrði og jarðvegur leyfa, mætti
hér búast við góðum vexti. 2. A
eftirfarandi svæðum er sumar-
hiti viðast yfir 10 gráður, júlihiti
meiri en 11 gráður en janúar
hlýrri en -^l gráöu. úrkoma er
1000 mm-2000 mm. Vaxtartimi
120-130 dagar.
2.1 Hliðar i utanverðum Hval-
firði og við sunnanveröan Faxa-
flóa.
2.2 Hálendisbrún ölfuss og
hliðar i niðursveitum Arnes- og
Rangárvallna austur að Fljóts-
hlið.
2.3 Fljótshlið og hálendis-
brúnin allt austur á Siðu.
2.4 Hliðar frá Kirkjubæjar-
klaustri austur að Hornafirði.
A svæði þessu er sumarhiti
nægur en ærið vindasamt.
Koma þvi varla aðrar en vind-
þolnar tegundir til greina nema
á allra skýlustu stöðum. Þaö,
sem öðru fremur stendur trjá-
gróðri fyrir þrifum, er um-
hleypingasöm vetrarveðrátta
og vorhret. Skemmst er að
minnast april hretsins 1963, sem
olli gifurlegu tjóni (10) einmitt á
þessum svæðum”.
1 þessu sama riti hefur núver-
andi skógræktarstjóri, Sigurður
Blöndal, skrifað athyglisverða
grein.er han nefnir Innflutning-
ur trjátegunda til Islands. Skóg-
ræktarstjóri rekur í grein þess-
ari sögu þessa innflutnings og
fyrstu tilrauna. Hann segir frá
vexti og þrifum þessara inn-
flytjenda oghverjir þeirra hafi
öðlast þegnrétt I hinni islensku
Flóru með þvi að hafa borið
þroskuðfræ.Eruþaðalls 20 teg-
undir, 13 barrviöir og 7 laufvið-
ir. Meðal þessara nýju þegna
hins islenska gróðurrikis eru
þeir þrir barrviöir sem bestum
þroska og vexti hafa náö hér á
landi á undanförnum árum, en
það eru: rússalerki, stafafura
og sitkagreni.
Einn kaflinn i grein Sigurðar
nefnist „Vöxtur mældur í viðar-
framleiðslu”.Verður hér á eftir
gripið niöur á nokkrum stöðum i
þessum kafla þar sem komið er
inn á það mál sem hér er sér-
staklega til umræðu. „Eitt af
helstu markmiðum skógræktar
á íslandi hefur um aldarfjórð-
ungsskeið veriö viðarfram-
leiðsla til nytja... Þar eð barátt-
an fýrir skógrækt til viðarfram-
leiðslu hefur ekki staöið nema
einn aldarfjórðung er timinn of
skammur til þess aö fella dóm
um árangur, en hann er mældur
i teningsmetrum viðar á ári á
hvern hektara lands... Hér
skuiu tilgreindar nokkrar ten-
ingsmetratölur frá Hallorms-
stað
Rússalerki, Arkangelsk 36 ára
6,7 rúmm/ha/ári.
Rússalerki, Raivol 19 ára 3,5
rúmm/ha/ári.
Siberiuierkí, Hakaskoja 24 ára
3,0 rúmm/ha/ári.
Siberiulerki, Altai 19 ára 3,7
rúmm/ha/ári.
.Sitkagreni, Cordova 27 ára 2,1
rúmm/ha/ári.
Stafafura. Snithers 34 ára 3.2
rúmm/ha/ári.
Douglasgreni, Seattle? 35 ára
2,1 rúmm/ha/ári.
Hér verður aö geta þess, að
vaxtartalan yfir sitkagrenið á
aðeins við um þau tré, sem þar
standa nú, en allmikið hefur ver
ið grisjað úr þeim lundi á und-
anförnum 15 árum. Ef viðar-
magn felldra trjáa hefði verið
með I tölunni, hefði hún hækkaö
verulega. Hins vegar er sitka-
greniteigurinn sá eini af þess-
um, sem notið hefur áburöar-
gjafar. Til samanburðar var
mældur viðarvöxtur í sjálfsán-
um islenskum birkiskógi, sem
talinn er 36 ára og btiið að grisja
tvisvar en er nti af eðlilegum
þéttleika miðað við aldur. Þar
er meðalársvöxtur 0,8
rúmm/ha/ári,
Að þvi er varðar almenna tölu
til viímiðunar um vöxt lerkisins
i heimkynnum sinum i Sovét-
rikjunum má geta þess, að
V.P.TSEPLYAJEV (1965) segir
svo um hina nátttirlegu lerki-
skóga þar, að „...meðalársvöxt-
ur er um það bil 1-1,5
rúmm/ha”....Þáverðurað taka
skýrt fram, að vaxtartölur þær
sem birtar eru hér að ofan, eru
allar fundnar i teigum, þar sem
jarðvegsskilyröi eru góð (birki-
Efri myndir: — Gróðursetning hefs á fyrsta skipulega bændaskóginum
á tsiandi 25. júni 1970. Bændurnir á Viðivöllum i Fljótsdal Rögn
valdur Erlingsson (t.v.) og Hallgrimur Þórarinsson (t.h.) setja niður
fyrstu lerkiplönturnar (Ljósm. Halldór Sigurðsson)
Neðri myndin. — Ungur lerkiskógur á Vfðivöllum i Fijótsdal, vaxinn
upp af plöntunum, sem gróðursettar voru 25. júni 1970. Myndin er tekin
I október 1978. (Ljósm. Sig. Blöndal)
Frekari vitni.
Þeim ófáu Islendingum sem
enn eru vantrúaöir á skýrslur og
ályktanirfclenskra skógræktar-
manna skal nti bent á skýrslu
sem tæplega veröur vefengd eða
talin samin af óskhyggju eða
með eigin hagsmuni i huga.
Að beiðni islensku rikisstjórn-
arinnar og Sfeógræktar rikisins
sendi Matvæla- og landbúnaðar-
stofnun sameinuðu þjóðanna,
jafnan kölluð FAO, skógræktar-
sérfræðing sinn, R.L. William,
að nafni hingaö til Islands
haustið 1971, til þess aö gefa
skýrslu um núverandi ástand
skógræktar á Islandi og jafn-
framt til að gefa leiðbeiningar
um framvindu skógræktar þar.
Skýrsla þessi, sem er all itar-
leg , komtit næsta ár, eöa 1972.
Höfundur segir i upphafi
skýrslu sinnar að hinn takmark-
aðitimi hafikomiði veg fyrir aö
unnt hafi verið að ferðast um
alla landshluta. Skoðuð hafi
verið ýmis svæði á Suðvestur-
landi og mestur hluti skógrækt-
arinnar á Hallormsstað.
Verða hérá eftir rakin nokkur
atriði úr skýrslu þessari sem
koma sérstaklega inn á það mál
sem hér er til umræðu, nytja-
skógrækt á tslandi.Tilvitnanirn
ar eru orðréttar en merkt með
... ef sleppt er úr. „Notagildi
birkiviðar er takmarkað. Hann
var áður notaöur til eldiviðar, en
eftirspurn eftir honum er úr
sögunni, en er nti notaður til
NÝ BPGREIN, —
NYTJASKÓGRÆKT
skógur var þar fyrir). Nýmerk-
ur á venjulegri islenskri útjörð,
sem þrautpfnd er af margra
alda ofbeit, mundu þurfa langt-
-um lengri tima til þess að ná
fullum vexti. Þar veröur timinn
að vinna með. Undantekning frá
þessu virðist þó ætla að verða
lerki, sem plantað er i magra
útjörð eða örfoka land með lúp-
inu. Svo er að sjá sem þaö vaxi
svo fljótt frá upphafi að með
ólikindum er”.
Fleira verður ekki tilfært úr
Skógarmálum, þótt ástæða væri
til, svo fuU sem bók þessi er af
upplýsingum um gróður og
skóga á Islandi.
Lerkiskógur á Haliormsstað. Myndin er tekin 1977 þegar trén voru 37 ára gömul. Nokkrum árum fyrr
eöa 1971, var sagaöur fyrsti boröviöurinn á Hallormsstaö. „Fullvist má telja,” segir Siguröur Blöndal,
skógræktarstjóri, ,,aö ungu lerkiskógarnir 1 Fljótsdal og á Hafursá veröi svipaöir þvi sem mynd þessi
sýnir i byrjun næstu aldar”. (Ljósm. Sig Blöndal)
girðingastaura og renni-smiði.
Mestur hluti viðarnotkunar er
barrviður, og öU ræktun inn-
lends barrviðar mun verða
verðmætt framlag til þjóðar-
framleiðslunnar og spara
erlendan gjaldeyri. A Hallorms-
stað hafa hinar fyrstu 30 ára
grisjanir af lerki og furu verið
sagaðar i borðvið. Þetta svæði
lofar nú mestu um samfeUda
nytjaskógrækt i framtlðinni.
...Lerkið hefurvaxið að meðal-
tali 6,9 rtimm/ha á ári þau 33 ár,
sem liðin eru frá gróðursetningu
þess á HaUormsstað; en sá stað-
ur sem það vex á, er talinn i
betra meðallagi. 1 samanburði
við vaxtartöflur frá Norrlandi
og Dalarna i Sviþjóö (Edlund
1966) sést að hæðarvöxtur
Hallormsstaðarsvæðisins er
jafn vaxtarflokknum 18 (hæð 18
m við 50 ára aldur) I Svíþjóð
sem er mjög nálægt meðaltali
fyrir sænska tUraunafleti norö-
an 64. breiddargráðu... Það er
gild ástæða til að reikna með
meðalársvexti, sem svari til 4
rúmm fyrir öll svæði á
HaUormsstað, og aö minnsta
kosti 6 rúmm á bestu svæðun-
um... Vaxtartölur fyrir stafa-
furu, eru ekki eins ýtarlegar, en
mesta hæð og meðalþvermál
um 30 ára aldur eru mjög ná-
lægt vaxtarflokki 4 i Stóra-Bret-
landi (Bradley et. al., 1971), þar
sem vænta má i mesta lagi um
4m meðalársvaxtar á 70 árum.
Skógar til timburfram-
leiðslu-áætlanir til
fárra ára.
Sem stendur er Hallormsstað-
ur og nágrenni þaö svæði, þar
sem auka má plöntun nú þegar i
þessum tilgangi með öruggri
vissu um góðan árangur.
Að áætlaðri plöntun i einka-
Sjá næstu
síðu ►