Tíminn - 11.05.1979, Blaðsíða 6

l'll'l Hili
Föstudagur IX. mal 1979
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson og Jón Sigur&sson. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Si&umóla 15. Sfmi
86300. — Kvöldsimar bla&amanna: 86562, 86495. Eftir kl.
20.00: 86387. Ver& i lausasölu kr. 150.00. Askriftargjald kl.
3.000.00 — á mánu&i. Bla&aprent
Öfugsnúíð hugarfar
1 leiðara Þjóðviljans sl. þriðjudag varð misskiln-
ingur á einu orði tilefni til furðulegs heilaspuna um
samvinnuhreyfinguna, fyrirtæki samvinnumanna
og forstöðumenn þeirra. Yfir þessu eina orði steypir
leiðarahöfundur Þjóðviljans sér ofboðslegan koll-
hnis með tilheyrandi gauragangi.
Þetta eina orð er „einkaabilar”, sem Vilhjálmur
Jónsson forstjóri bar sér i munn i sjónvarpsþætti i
liðinni viku. Þetta orð hentar leiðarahöfundi Þjóð-
viljans að skilja á þann veg að aðeins sé átt við
persónuleg einkafyrirtæki einstakra auðmanna, og
hleypur svo i hringi um sjálfan sig yfir þeirri furðu
að forstjóri fyrirtækis i eigu samvinnuhreyfingar-
innar skuli telja „einkaaðila” betur færa um
atvinnurekstur en rikisvaldið.
Misskilningur Þjóðviljans er fáránlegur og óþarf-
ur. Rangtúlkun blaðsins er gagnsæ og kemur þvi
fyrir ekki. Þegar talað er um rekstrarform hefur
það um langa stund tiðkast að tala um opinbera að-
ila annars vegar og einkaaðila hins vegar, og er þá
átt við hvers konar aðila aðra en hið opinbera. Er þá
átt við samvinnufélög og annað félagslegt framtak,
einkafyrirtæki, fjölskyldurekstur, hlutafélög,
sameignarfélög og sjálfseignarstofnanir hverju
nafni sem nefnast.
Það hefur alla tið verið afstaða samvinnumanna
um allan heim, að atvinnureksturinn eigi að vera i
höndum fólksins sjálfs i frjálsum samtökum þess,
en ekki i höndum embættismanna eða stjórnmála-
manna rikisins. Það hefur einnig verið afstaða
samvinnumanna, að eðlilegast sé að samvinnu-
fyrirtækin starfi við hlið — og ekki sist i samkeppni
við fyrirtæki annarra einkaaðila á jafnréttisgrund-
velli. Hér á landi tengjast samvinnufyrirtækin bein-
linis mjög einkarekstri bændanna i landbúnaðinum,
og ætti það dæmi að nægja til skýringar.
Hins vegar sýnir þessi fráleita rangtúlkun Þjóð-
viljans þann ásetning blaðsins að rægja atvinnu-
reksturinn og um fram allt samvinnufyrirtækin i
landinu, þá löngun að sá illgresi tortryggni og úlfúð-
ar i þjóðfélaginu, og það hugarfar að grafa beri
undan vinnuvilja fólksins og áhuga þess á virkri
þátttöku i atvinnufyrirtækjunum.
Þessi rangtúlkun sýnir ekki siður, að i þessum
herbúðum er hvert tækifæri notað til að sækja gegn
frjálsu atvinnulifi en auka hvers kyns rikisihlutun
um alla hluti. Er þá ekki sist hamast að hinu frjálsa
félagaframtaki i þvi skyni að greiða veginn til
alræðis.
Áróðursaðferðirnar má enn fremur lesa á siðum
Þjóðviljans i ótrúlegum skrifum Lúðviks Jóseps-
sonar um þessar mundir. Og þá er ekki siður
lærdómsrikt að hlusta á ráðherra Alþýðubanda-
lagsins, sem tala hvað mest um kjör launafólks, en
standa svo i þvi dag frá degi að knýja fram hækkan-
ir á þjónustu opinberra stofnana. Almenningur hef-
ur orðið áþreifanlega var við áhuga þessara manna
á þvi að halda i við verðhækkanir nú að undan
förnu.
Lægst leggst þó Þjóðviljinn þegar hann fer fá-
heyrðum og yfirgengilegum rógi um þá menn
persónulega sem vinna við fyrirtæki samvinnu-
manna og veita þeim forstöðu. Sá skætingur er satt
að segja með öllu óskiljanlegur, en leiðari Þjóðvilj-
ans sl. þriðjudag var enn eitt dæmið um þetta öfug-
snúna hugarfar.
JS
35 stunda vinnuvika nú í
Efnahagsbandalagslöndum
— „Minni vinna, allir vinna”
A sama tíma og vi& lslendingar
höfum mestan höfuöverk af
óöaver&bólgunni.stafa vandræöi
flestra Efnahagsbandalagsrikj-
anna i Evrópu einkum af at-
vinnuleysi. Þar er og veriö a&
ræöa þá leiö Ut Ur vandanum aö
stytta vinnuvikuna og skapa þar
meö atvinnutækifæri handa
fleirum. A vettvangi Efnahags-
bandalagsins kemur aö sjálf-
sögöu sU spurning efst upp i
hugann af þessu tilefni og mest
er um þaö deilt hvort vikulaunin
eigi aö lækka viö þessar aögerö-
ir.
Og i hinum einstöku löndum
Efnahagsbandalagsins stendur
einnig mikil umræða um þessi
mál og fær hUn þar á sig sterk-
ari blæ kjarabaráttu en á hinum
viröulegu sölum höfuöstööva
Efnahagsbandalagsins i Bruss-
el og vlðar. Slagorö kjarabar-
áttunnar á ttaliu um þessar
mundir er til dæmis: „Minni
vinna, allir vinna”.
í V-þýskalandi fóru stáliönaö-
armenn I langt verkfall i vetur
til aö bera kröfuna um 35 stunda
vinnuviku fram til sigurs en töp-
uðuorrustunni þeirri. Hins veg-
ar hefur kanslari V-Þýskalands,
Helmut Schmidt, lýst þvi yfir,
að 35stunda vinnuvikan komi en
meðgöngutiminn sé ekki li&inn.
Meö nýrri stjórn Wilfried
Martens I Belglu er þaö oröin
stjórnarstefna þar í landi aö 36
stunda vinnuvika veröi tekin
upp fyrir áriö 1981.
Ljóster, aö baráttan er rétt a&-
byr ja og að máliö veröur ofar-
lega á baugi á næstunni, ekki
sist á vettvangi Efnahags-
bandalagsins. Sérfræöingr þess
segja, aö sty ttri vinnuvika til að
draga ttr atvinnuleysi sé næst
besta lausnin og viðurkenna
jafnframt, aö besta lausnin aö
þeirra mati, þaö er aö segja
aukiö framboö atvinnutæki-
færa, sé alls ekki i sjónmáli og
veröi þaö óliklega. Þeir gera
ekki ráö fyrir nema i mesta lagi
3,5% árlegum hagvexti i löndum
bandalagsins á næstu árum og
ekki meiri hagvöxtur geti meö
engu móti haldið i viö mann-
fjölgunina auk þess aö ganga á
skara hinna atvinnulausu sem
nú telur aö minnsta kosti 6
milljónir i löndum Efnahags-
bandalagsins. Með þessu eru
raunar sérfræöingarnir aö
segja, aö meö sömu tekjuskipt-
ingu veröi fremur aö gera ráö
fyrir minnkandi velmegun en aö
kaupmáttur vaxi i náinni fram-
tiö.
Flestir sérfræöingar Efna-
hagsbandalagsins eru þó and-
vi’gir hugmyndinni um styttri
vinnuviku og óttast aö afleiöing-
ar hennar verði enn til aö skerða
kjör alls þorra vinnandi fólks.
Benda þeir á aö iönaöur I lönd-
um Efnahagsbandalagsins skili
aöeins um 80% fullrar afkasta-
getu sinnar og mestar likur séu
á þvi aö stytt vinnuvika myndi
f
Evrópuþing Efnahagsbandalagsins.
aðeins hvetja atvinnurekendur
til aöná betrinýtingu í stað þess
aö ráöa til sin fleira starfsfólk.
Og þaö sem verra er, segja sér-
fræöingarnir, væri gengiö að
kröfum launþeganna um sömu
laun fyrir styttri vinnuviku
mundi framleiöslugetan
minnka en vöruverö hækka og
þar meö væri hjól verðbólgu-
þróunarinnarkomiö á fulla ferö
á nýjan leik.
Þessar röksemdir hrina þó
ekki á verkalýðsfélögunum
flestum hverjum, en hitt er
jafnvist, aö þeir sem hafa vinnu
eru ekki nærri allir ginnkeyptir
fyrir hugmyndinni um styttri
vinnuviku. Þá grunar aö sjálf-
sögöu, að erfitt yröi aö halda
sömu launum fyrir 35 stundir á
viku og fyrir 40 stundir á viku
sem nú er almenn regla.
Aður hefur veriö greint frá
þessari stefnu belgisku stjórn-
arinnar aö keppa aö 36 stunda
vinnuviku fyrir áriö 1981 og eru
umræöur atvinnurekenda og
verkalýösfélaga einmitt að hef j-
ast um þau mál. En hin mánaö-
argamla stjórn Belgiu hefur
þegar rekið sig á stóran
þröskuld á leiöinni, sem er aö
launþegar i Belgiu, þaö er aö
segja þeir sem þegar hafa
vinnu, eru hugmyndinni al-
mennt fjandsamlegir. Þar og I
fleiri löndum Evrópu er þegar
fariö aö ræöa um málamiölun-
artillögur og til dæmis er 38
stunda vinnuvika aö veröa regla
I V-Þýskalandi, þó farin hafi
verið önnur leið en sú aö stytta
hverja vinnuvikuum 2 stundir. 1
áðurgreindu verkfalli stáliðnaö-
armanna i V-Þýskalandi nú i
vetur mun ofmælt aö þeir hafi
tapaö orrustunni. Þeir fengu að
visu ekki 35 stunda vinnuviku
viöurkennda, en þess i staö 6
vikna orlof, sem i raun gefúr 38
stunda vinnuviku á ársgrund-
velli þegar orlofsbótinni er deilt
niöur á vinnuvikurársins. Hefur
þessi regla siöan veriö tekin upp
i kjarásamninga hjá fjölmörg-
um öörum launþegum V-Þýska-
lands.
En enda þótt stjórnir verka-
lýösfélaga séu almennt harö-
skeyttar f baráttunni fyrir
styttri vinnuviku, þrátt fyrir
stundum takmarka&an stuöning
og jafnvel fjandskap launþeg-
anna, eru þó ófáir verkalýös-
leiötogar I löndum Efnahags-
bandalagsins sem beinlinis og
opinberlega hafa mælt á móti
þessari baráttu. Og sums staöar
háttar svo til, eins og til dæmis I
Bretlandi, aö verkalýösleiötog-
ar hafa ekki tima til aö sinna
baráttu fyrir 35 stunda vinnu-
viku þar sem þeir eru enn mjög
uppteknir af þvíað berjast fyrir
almennum launahækkunum.
En baráttan mun enn standa
og rökin meö og á móti veröa
varla tiunduö. Einn af leiðandi
vinstrisinnuöum hagfræöingum
á Italiu, Paolo Sylos-Labini, er
til dæmis andvigur styttri
vinnuviku vegna þess sem hann
kallar „dulið atvinnuleysi”.
Segir hann, aö á Italiu hafi I
rauninni fleiri atvinnu en mark-
aöurinn ræöur við, og yrði enn
bætt á þennan f jölda, myndi al-
menningur meö einhverju móti
veröa aö borga brúsann. A
sama hátt mættu Islendingar
vist hyggja aö þvi hverjir borga
yfirvinnuna sé gengið út frá þvi
a& „dulbúiö atvinnuleysi” sé til
staöar hér á landi ekki siöur en
á Italiu.
Verkamenn I Frakklandi hlaupa heimleiöis viö vaktaskiptin.