Fréttablaðið - 02.01.2007, Blaðsíða 24

Íbyrjun aðventu ritaði ríkislaun-aður talsmaður þjóðkirkjunnar
Steinunn Arnþrúður grein hér í
blaðið undir fyrirsögninni „Jafn-
ræði trúfélaga og staða þjóðkirkj-
unnar“.
Tilefnið var nýfallinn dómur í
héraðsdómi í máli sem höfðað var
vegna þeirrar hróplegu mismun-
unar sem ríkir á milli trúfélaga
hér á landi. Fjárlög íslenska rík-
isins sýna augljóslega að þjóð-
kirkjustofnunin fær árlega heilu
milljarðana frá ríki, umfram sinn
lýðræðislega hlut og þá hlutfalls-
tölu sem henni ber gagnvart
öðrum trúfélögum. Þessi millj-
arða forréttindi þjóðkirkjunnar
eru það eina sem hindrar jafn-
ræði trúfélaga hér á landi.
Innlegg þjóðkirkjunnar í jafn-
ræðisumræðuna er m.a. eftirfar-
andi: „Engin stofnun á Íslandi
getur sýnt fram á annað eins sam-
hengi í þjóðarsögunni og þjóð-
kirkjan – órofa samhengi trúar-
legrar þjónustu, menntunar og
menningar í þúsund ár.“
Evangelíska – lúterska þjóð-
kirkjustofnunin er sögð vera þús-
und ára gömul! Rit Karls Sigur-
björnssonar biskups frá 1998,
„Þjóðkirkja í þúsund ár“ liggur
hér að baki en þar birtist sama
úthugsaða sögutúlkunin.
Flest íslensk skólabörn vita þó
að sá þýski Marteinn Lúter sem
lútersk kirkja er kennd við, var
alls ekki fæddur árið 1000 heldur
fæddist hann tæpu hálfu árþús-
undi síðar eða árið 1483.
Nú vita einnig flestir Íslend-
ingar að
kaþólskur
siður ríkti
hér á landi
undir for-
ræði páf-
ans í Róm
meira eða
minna frá
árinu þús-
und allt til
1540. Þá
drottnaði
kaþólska
kirkjustofnunin yfir landsmönn-
um bæði sem andlegt og verald-
legt yfirvald. Við siðbreytingu
voru um 45% jarðaverðmæta í
landinu í eigu kaþólskra kirkju-
legra stofnana, og engin tíund
greidd þar af.
Jarðeignasöfnun kirkjustofn-
unarinnar olli alvarlegri röskun á
efnahagslífi Íslendinga. Kirkju-
stofnunin sölsaði undir sig eignir
landsmanna oft með kúgun,
ofbeldi og óhugnanlegum stofn-
unarþunga. Æ fleiri urðu að
treysta á ölmusu kirkjustofnun-
arinnar. Frá þessu segir í ritröð-
inni „Kristni á Íslandi“ II bindi.
Hætt er við að nú tæpum 500
árum síðar sé þessi sami auður
sem tekinn var af þjóðinni án
þess að hún væri spurð á sínum
tíma, nú áfram notaður af mikl-
um stofnunar þunga og ranglæti
til að hindra jafnræði íslenskra
trúfélaga.
Þjóðkirkjustofnunin telur sig í
dag sjálfskipaðan erfingja kaþ-
ólsku kirkjunnar og eina erfingja
alls kirkjusögulegs arfs allra
landsmanna allt frá kristnitöku.
Hún telur sig ekki þurfa að ráð-
færa sig við kristin trúfélög, hvað
þá önnur. Ekki er lengur talað um
siðbreytingu eða siðbót heldur er
„órofa samhengi“ komið í staðinn
samanber grein. Þjóðkirkjustofn-
unin lúterska virðist hafa tileink-
að sér alla þá drottnunarhyggju
og stofnunarvæðingu miðaldar-
kirkjunnar sem hún var upphaf-
lega kölluð af Guði sjálfum, til að
mótmæla og siðbæta.
Lengst af í tíð hinnar dönsku
þjóðkirkju höfðu landsmenn ekk-
ert val varðandi það hvort þeir til-
heyrðu eða ekki. Hversvegna er
því nú verið að greiða út söguleg-
an arf til fárra útvalinna, af því
sem formæður og forfeður okkar
áttu engan valkost um og voru í
raun þvinguð til að taka þátt í?
Anakrónísk sögutúlkun þjóð-
kirkjunnar gerir ekkert úr einu
allra stærsta trúfélagi heims sem
var hér ríkjandi í 540 ár. Það trú-
félag er til staðar hér á landi og
því tilheyra nokkuð þúsund
Íslendingar. Ef þjóðkirkjan hagar
sér svona gagnvart stærsta trúfé-
lagi heims, hvernig skyldi hún þá
haga sér gagnvart þeim litlu?
Þjóðkirkjustofnunin er í grunn-
inn arfleifð dansks stjórnsýslu-
kerfis og embættismanna-appar-
ats. Hún þjónaði lengst af
dönskum hagsmunum en ekki
íslenskum. Með siðaskiptunum
streymdi gífurlegt fjármagn út úr
landinu og var það mikið áfall
fyrir efnahag og kjör Íslendinga.
Aðeins 25 árum síðar 1899 var
fyrsta íslenska grasrótar-trúfé-
lagið stofnað; Fríkirkjan í Reykja-
vík, evangelískt lúterskt trúfélag
í anda trúfrelsis og jafnræðis.
Þjóðkirkjustofnunin tók trúfrels-
inu og grasrótarstarfi íslendinga
afar illa og hélt áfram dauðahaldi
í forréttindi og forræði ríkis-
stofnunarinnar. Fríkirkjan í
Reykjavík hefur nú starfað í rétt
tæpan fjórðung þess tíma sem
lúterskur siður hefur verið hér á
landi. Undanfarinn áratug hefur
fjölgað meir í Fríkirkjunni í
Reykjavík en í nokkru öðru trúfé-
lagi. Hlutfallslega hefur fækkað
í þjóðkirkjunni. En samt sem
áður þarf íslensk grasrótarkristni
að lifa í skugga ríkisstofnunar
sem telur sig æðri öllum ákvæð-
um um jafnræði trúfélaga.
Fyrir aðeins tíu árum gerði
þjóðkirkjustofnunin samning við
íslenska ríkið um árvissar millj-
arða greiðslur og margvísleg for-
réttindi umfram önnur trúfélög, á
forsendum áðurnefnds kirkju-
sögulegs arfs. Sá samningur,
ásamt lögum sem sett voru fyrir
tilstuðlan kirkjustofnunarinnar
árið 1997, setja einmitt allt tal
þjóðkirkjunnar um jafnræði trú-
félaga á svið fáránleikans.
Í ofangreindri grein talsmanns
þjóðkirkjunnar segir „þjóðkirkj-
an hvatti stjórnvöld til að auka
jafnræði“. Á sama tíma og þjóð-
kirkjan sjálf er eina fyrirstaðan
fyrir jafnræði trúfélaga þá læst
hún vera einn helsti talsmaður
slíks jafnræðis.
Erfitt er að átta sig á því hvort
hér sé verið að hæða landsmenn
eða blekkja.
Engin stofnun á yfirborði jarð-
ar fjallaði jafn lengi og jafn ýtar-
lega um þá lagasetningu og þann
samning sem í dag veldur ójöfn-
uðinum á milli trúfélaga og ein-
mitt þjóðkirkjan. Engin stofnun
átti því jafn stóran þátt í að móta
hvort tveggja og þá er Alþingi
meðtalið. Stofnunin er annar
tveggja undirritaðra aðila að
samningnum og ber því fulla
ábyrgð á honum.
Ef stofnunin hefði fengið að
ráða þá hefði hún tekið mun fleiri
milljarða frá þjóðinni en raunin
varð. Eignardeilan um Þingvelli
er dæmi um það.
Sem sjálfskipaður merkisberi
Jesú Krists, vísar stofnunin eigin
ábyrgð á veraldlega ríkisvaldið
sem hún hefur þjónað svo lengi og
sett traust sitt á.
Það hefur aldrei þótt gott til
eftirbreytni, virðingarvert hvað
þá kristilegt að vilja ekki kannast
við verk sín og afleiðingar þeirra.
Í umræðunni undanfarið um
meint verðsamráð stórfyrirtækja
á íslenskum olíumarkaði hefur
verið talað um að alvarlegt van-
mat á dómgreind og réttlætisvit-
und landsmanna geti komið mönn-
um illilega í koll. Það á vissulega
einnig við hér. Það er full mikið
að halda því fram að sá sem er
eina fyrirstaða jafnræðis trúfé-
laga sé einnig helsti talsmaður
þess og þar að auki algerlega
ábyrgðarlaus!
Það er það einfalt mál.
Það þarf að breyta nokkrum
ranglátum lögum.
Þjóðkirkjan þarf að temja sér
þá trú og þá afstöðu til náungans
sem hún predikar öðrum. Hún
þarf að taka það trúarskref að
koma út úr ríkisforsjár-skápnum
og mæta náunganum með djörf-
ung á jafnræðisgrunni.
Trú og náungakærleikur er allt
sem þarf.
Höfundur er prestur og forstöðu-
maður hinnar evangelísk-lútersku
Fríkirkju í Reykjavík.
Þjóðkirkja hæðist að jafnræði trúfélaga
Ég var að velta fátækt fyrir mér og af
hverju svona margir
þurfa að vera fátækir,
eigum við sem þjóð að
hugsa um okkar minnstu
syni og dætur, sem ein-
hverra hluta vegna búa
við fátækt. Eða á lög-
málið um hinn sterkasta
sem ríkir og að hinir veiku megi
deyja drottni sínum, hvort viljum
við? Er það nokkur spurning? Við
viljum öll hjálpa hinum veikari,
það er bara spurning hversu mikið
við viljum leggja til?
Að halda fólki í fátæktargildr-
unni svo árum og jafnvel kynslóð-
um skiptir, ætti að verða til þess
að verkalýðshreyfingin, stjórnar-
andstaðan og fleiri ættu að rísa
upp og beinlínis öskra á úrbætur,
að ástandið verði lagað og það
strax. Vöknum núna öll sem eitt og
sjáum til þess að þetta verði lagað.
Það verða kosningar í vor og von-
andi getum við meðal annars kosið
um að úrbætur verði í málefnum
fátækra á Íslandi. Er kannski
aðskilnaðarstefna á landinu þar
sem þeim fátæku er haldið fátæk-
um, af því að það er gott fyrir
kerfið?
Hvað fátækt er og hverjir eru
fátækir á Íslandi?
Sá í sjónvarpinu um daginn þá
Pétur Blöndal og Mörð Árnason
tala um fátækt á Íslandi og þeir
minntust ekki einu orði á örorku-
og lífeyrisþega eins og það væru
hópar sem hafa gnótt fjár á milli
handa og hefðu það í alla staði gott.
Mér fannst einkennilegt þegar
kjörnir þingmenn okkar eru blind-
ir á svona atriði. Eru þeir kannski
svona úr takti við raunveruleikann
að þeir sjái ekki hvernig stórir
hópar hafa það? Eða kannski vilja
þeir bara ekki sjá.
Stórir hópar fólks, einstæðir
foreldrar, námsmenn, einstæðing-
ar, sjúkir, öryrkjar og lífeyrisþeg-
ar eiga varla til hnífs og skeiðar. Í
þessu litla og vel stæða
landi á þetta auðvitað
ekki að vera svona, það
á að vera nóg handa
öllum. Við þurfum ekki
öll að vera rík, það er
fínt að sumir séu ríkir
og aðrir ríkari, en að
fólk þurfi að líða skort
er þjóðinni til skammar,
ekki síst þeim sem
stjórna, þeir ættu að
skammast sín. Það á
ekki alltaf að tala um að
kaupmátturinn hafi aukist og skatt-
ar hafi lækkað þó að það sé auðvit-
að mjög gott, það er ekki nóg. Ekki
nóg fyrir þá sem eru í hinum hópn-
um, þeir fáu sem heyrist ekki hátt
í, þeir bera höfuðið hátt þrátt fyrir
skort og kvarta ekki.
Það fá flestir í landinu desem-
beruppbót, ég veit það ekki fyrir
víst en ég held að öryrkjar og líf-
eyrisþegar fái enga desemberupp-
bót þó að það séu kannski þeir sem
þurfi helst á uppbótinni að halda.
Það er kannski skrítið en mér
finnst eins og að hjá örorku- og líf-
eyrisþegum séu úthlutanir hjá
mæðrastyrksnefnd og fjölskyldu-
hjálpinni desemberuppbótin í ár.
Er þetta rétt, á þetta að vera svona?
Ættum við kannski að skammast
okkar fyrir ráðamenn þjóðarinnar,
sem einhverra hluta vegna láta
þessi ósköp viðgangast.
En hvað er fátækt?
Er það að eiga ekki fyrir mat?
Að eiga ekki fyrir fötum á börn-
in?
Að eiga ekki fyrir leikskóla-
gjöldum?
Eða er það að eiga ekki fyrir bíl
eða geta ekki rekið bíl?
Skiptir það máli eftir hvernig
reglum er farið til að reikna út
fátækt, 4.000 börn – 3.000 eða
færri, er ekki of mikið ef börnin
eru bara 10 sem þurfa að búa við
fátækt. Eða er það kannski gott
fyrir hagkerfið ef það eru nokkur
hundruð börn sem þurfa að búa við
fátækt?
Ég veit ekki svörin við öllum
þessum spurningum en kannski er
einhver sem gæti svarað þeim?
Fátæktaraðskilnaður
SKYNDI
HJÁLPAR
MAÐUR
ÁRSINS
2006
-
-
F
í
t
o
n
/
S
Í
A

F
I
0
1
5
9
6
0
Ábendingar skulu berast Rauða krossi
Íslands fyrir 15. janúar. Viðurkenningar
verða veittar þann 11. febrúar.
Nánari upplýsingar um tilnefningar og
hvernig staðið er að valinu má finna á
www.redcross.is
Rauði kross Íslands auglýsir eftir
ábendingum um einstakling sem
hefur á árinu 2006 bjargað
mannslífi með réttum viðbrögðum
í skyndihjálp.
ESSO, sem er samstarfsaðili Rauða kross Íslands
um útbreiðslu á skyndihjálp, veitir skyndihjálpar-
manni ársins sérstaka viðurkenningu.
Styður útbreiðslu skyndihjálpar