Fréttablaðið - 25.01.2007, Blaðsíða 32

Heimilin um landið hafa á löngum tíma komið sér upp
einfaldri reglu um húsnæðismál:
til langs tíma litið er betra að eiga
en leigja. Átta af hverjum tíu
íslenzkum fjölskyldum búa undir
eigin þaki; hinar búa í leiguhús-
næði. Almenn sátt ríkir um
sjálfseignarstefnuna. Réttlæting
hennar hvílir öðrum þræði á
þeirri hugsun, að eigendur fari
jafnan betur með húsnæði en
leigjendur og haldi því betur við.
Flestir kjósa með líku lagi að eiga
bílana sína frekar en að leigja þá
af öðrum nema í neyð. Í öðrum
löndum er þeirri röksemd
stundum bætt við, að húseigendur
hafi eignarrétt að verja og séu að
því leyti traustari ábúendur og
síður líklegir en leigjendur til
uppreisnar gegn ríkjandi þjóð-
félagsskipan. Í nálægum löndum
er leiguhúsnæði hlutfallslega
algengara en hér, en almenna
reglan er eigi að síður hin sama.
Flesta leigjendur dreymir um að
komast í eigið húsnæði.
Líku máli gegnir um fyrirtæki.
Ætli þau sér langa lífdaga eins og
annað fólk yfirleitt, kjósa þau
jafnan að starfa í eigin húsnæði,
ef fjárhagurinn leyfir. Eigið
húsnæði er jafnan ódýrara til
langs tíma litið. Það er engin
tilviljun, að bankar kjósa næstum
alltaf að halda til í eigin húsnæði.
Landsbankinn er að byggja yfir
sig nýjar höfuðstöðvar í Reykja-
vík. Sama regla á við um flesta
innanstokksmuni á heimilum.
Flestir vilja helzt eiga ísskápana
sína sjálfir og uppþvottavélarnar.
Það er jafnan hagfelldara og
þægilegra en að leigja þessi
heimilistæki. Sama máli gegnir
um flest einkafyrirtæki og
ríkisstofnanir. Þeim finnst
yfirleitt auðveldast að eiga
vinnuvélarnar sínar: faxtækin,
fiskiskipin, færiböndin, innrétt-
ingarnar, mjaltavélarnar, tölvurn-
ar. Samt getur stundum verið
hagkvæmt að leigja tæki og tól af
öðrum til ýmissa íhlaupaverka, en
það er annar handleggur.
Almenna reglan er þessi: fólk
og fyrirtæki telja jafnan bezt að
búa og starfa í eigin húsnæði og
eiga jafnframt flesta innanstokks-
muni og rekstraráhöld. Þó eru til
veigamiklar undantekningar frá
þessari reglu. Flugfélög kjósa
ýmist að eiga vélarnar sínar eða
láta þær frá sér og leigja þær af
öðrum. Þessi undantekning stafar
einkum af því, að flugrekstur
hefur víða verið erfiður mörg
undangengin ár af ýmsum
ástæðum. Nokkur stærstu
flugfélög Bandaríkjanna hafa
lengi rambað á barmi gjaldþrots;
PanAm lagði upp laupana. Hin
félögin eru sum í greiðslustöðvun
sem kallað er; eitt þeirra,
Continental, er nýsloppið fyrir
horn. Flugleiðir, nú Icelandair,
hafa undangengin ár ýmist átt eða
leigt sínar vélar. Greiðslustöðvun
veitir skuldunautum tímabundna
lagavernd gegn lánardrottnum.
Henni er ætlað að gefa skuldu-
nautunum ráðrúm til að endur-
skipuleggja reksturinn með því að
aftra lánardrottnunum frá því að
ganga að skuldunautunum og
knýja þá í gjaldþrot.
Þessi sjónarmið skipta máli,
þegar mat er lagt á ástand og
horfur sumra þeirra fyrirtækja,
sem mikið hefur kveðið að hér
heima undangengin ár. Þau hafa
sum snúið gömlu reglunni við.
Þau kaupa fyrirtæki, selja utan af
þeim húsnæðið, taka það síðan á
leigu til að geta haldið starfsem-
inni áfram á sama stað og nota
féð, sem þau losuðu með eigna-
sölunni, til að kaupa ný fyrirtæki
og bréf og þannig koll af kolli.
Þetta er einföld leið til að taka lán
og losa fé og getur verið vænleg
með lækkandi vöxtum, en hún er
vafasöm eins og nú háttar með
hækkandi vöxtum. Þessi lausa-
fjáröflunaraðferð þætti ekki
heldur vænleg í venjulegum heim-
ilisrekstri. Fæstir myndu selja
húsið sitt upp úr þurru, taka það
síðan á leigu til að geta búið þar
áfram og festa féð, sem þeir
losuðu við söluna, í álitlegum
fyrirtækjum og hlutabréfum.
Framsýnt fólk hættir helzt ekki
meira fé en það hefur efni á að
tapa. Fæstir hafa ráð á að missa
húsið sitt, en þeir geta braskað
með sumarbústaðinn eins og þeim
sýnist. Bankar varast jafnan að
veita þeim húsakaupalán, sem
ætla sér að braska með lánsféð,
enda eru veðin í húsunum þá ekki
lengur til staðar. Hvers vegna
lána bankar þá fyrirtækjum, sem
stunda tvísýn verðbréfaviðskipti?
Eru þeir þá ekki í reynd að veita
lán til áhættusamra hlutabréfa-
kaupa? Hvernig er veðum háttað í
slíkum viðskiptum? Kannski eru
þessi fyrirtæki bara að braska
með fé, sem þau mega við að
missa. Kannski ekki. Bankarnir
mættu gera meira að því að
upplýsa almenning um starfs-
hætti sína. Þeir mættu byrja á að
skýra fyrir viðskiptavinum sínum,
hvers vegna gamla varúðarreglan
um eignarhald á húsnæði fyrir-
tækja er ekki lengur í fullu gildi.
Eiga eða leigja?
greinar@frettabladid.is
Frumvarpið um ríkisútvarpið hefur nú verið samþykkt sem lög frá Alþingi.
Umræðan um það er einhver sú lengsta
sem um getur. Ég sat löngum stundum í
forsetastól á Alþingi á síðkvöldum og
hlustaði á málflutning þingmanna. Það
mætti margt um þessa umræðu segja og
þann plagsið sem virðist fara vaxandi
með árunum að halda uppi maraþonum-
ræðum um mál á öllum stigum þinghaldsins. Sú
umræða bíður betri tíma, en skylt er að geta þess að
stjórnarandstaðan tók þann skynsamlega kost að
sameinast um að ljúka maraþonræðum.
Það var mjög athyglisvert í þessari umræðu
hvað stjórnarandstöðunni var uppsigað við Fram-
sóknarmenn. Teknar voru langar lotur um sviksemi
þeirra og flokksþingssamþykktir lesnar fram og
aftur og aftur og fram. Það versta var að vitlausar
og villandi ályktanir voru dregnar af öllu saman. Ég
vil því koma mínum skilningi á málinu á framfæri í
stuttu máli svo hann liggi fyrir.
Árið 2005 var samþykkt á flokksþingi Fram-
sóknarflokksins eftirfarandi um Ríkisútvarpið:
„Mikilvægt er að ríkisútvarpið verði áfram í
þjóðareign og sjálfstæði þess eflt. Hraða ber endur-
skoðun laga þar sem m.a. stjórnskipulag
stofnunarinnar verður endurskilgreint
og mið tekið af nýju fjölmiðlaumhverfi.
Skoðaðar verði leiðir til þess að standa
undir rekstrarkostnaði. Uppbygginu og
rekstri landshlutaútvarps verði haldið
áfram og reksturinn tryggður. Rekstur
Sinfóníuhljómsveitar Íslands verði skil-
inn frá Ríkisútvarpinu.“
Í þessum anda hefur verið unnið og
allt tal um svik er út í bláinn og eins það
að vinna eigi eftir eldri samþykktum
flokksins. Ríkisútvarpið verður áfram í
þjóðareign og rekstur þess verður styrkari eftir
breytinguna. Endurskoðunin tekur einfaldlega mið
af þeim breytingum sem orðið hafa á fjölmiðlaum-
hverfinu í landinu.
Þessi törn stjórnarandstöðunnar á Framsóknar-
flokknum er mjög athyglisverð, í ljósi þess að flest-
ir töldu sig hafa mjög mikinn skilning á afstöðu
Sjálfstæðisflokksins. Þetta er auðvitað gegnsætt.
Enginn stjórnarandstöðuflokkurinn vill loka dyrum
að stjórnarsamstarfi með Sjálfstæðisflokknum.
Einfaldri spurningu minni hvort það mundi verða
gert að skilyrði um samstarf með honum eftir kosn-
ingar að afnema lögin var ekki svarað...
Ég endurtek því spurninguna.
Höfundur er alþingismaður.
Eftir maraþonumræðu
Bílabúð Benna - Vagnhöfða 23
Sími 590 2000 - www.benni.isSeltjarnarnesi
MUDDER
dekkin
komin aftur.
Þessi einu
sönnu !!
38” MUDDER
H
ér er spurning: Hvað eiga svo ólík fyrirbrigði sem
íslenska þjóðkirkjan, Ríkisútvarpið og sala ríkisins á
bjór og léttvíni sameiginlegt? Svar: Um tveir þriðju
þjóðarinnar vilja losa um tök hins opinbera á þessari
starfsemi með einum eða öðrum hætti.
Sem sagt, nánast upp á prósentustig vill sama hlutfall Íslend-
inga aðskilnað ríkis og kirkju, að léttvín og bjór verði seld í mat-
vöruverslunum og að Ríkisútvarpið hætti að keppa við einkarekin
fyrirtæki á auglýsingamarkaði. Viðhorfið til þjóðkirkjunnar hefur
komið fram ár eftir ár í könnunum Gallups, um afstöðu þjóðarinnar
til meira frelsis í sölu áfengis má lesa í tæplega tveggja ára gamalli
könnun sama fyrirtækis og álit landsmanna á samkeppni RÚV á
auglýsingamarkaði kemur fram í skoðanakönnun sem Fréttablaðið
gerði um síðustu helgi.
Það er verðugt rannsóknarefni að komast að því hvort skoðanir
fólks falli almennt í svipaðan eða sama farveg í þessum ólíku mála-
flokkum. Ein vísbending í þá átt er að samkvæmt gögnum Gallups
vill yngra fólk frekar en hinir eldri draga úr afskiptum ríkisins. Til
dæmis eru um 75 prósent fólks á aldrinum 18 til 34 ára hlynnt sölu
bjórs og léttvíns í matvöruverslunum og er enginn munur á þeirri
afstöðu eftir stjórnmálaskoðun. Svipað gildir um viðhorf þjóðar-
innar til kirkjunnar.
Það eru engin tíðindi að yngra fólk sé frjálslyndara en þeir sem
eldri eru. Það er hins vegar athyglisvert að meirihluti þjóðarinn-
ar styður samdrátt á umfangi ríkisrekstrar á þessum sviðum óháð
stjórnmálaskoðunum. Hver hefði til að mynda trúað því að óreyndu
að fleiri stuðningsmenn Vinstri grænna vildu sjá Ríkisútvarpið
hverfa af auglýsingamarkaði en stuðningsmenn Sjálfstæðisflokks,
eins og kemur fram í könnun Fréttablaðsins?
Neikvæð afstaða til ríkisafskipta er fylgifiskur breytinga sem
eru að eiga sér stað á heimsvísu á lífsháttum og valda því að fólk
lætur verr að stjórn en áður. Til dæmis er hægt að versla í matinn
á nóttunni, raða sínum eigin fréttatíma saman á netinu og horfa
þegar manni sýnist. Eigið val einstaklingsins skiptir þannig sífellt
meira máli.
Dr. Gunni, tónlistarmaður og bloggari, fangar þessa afstöðu í
hnotskurn á vefsíðu sinni með þessum orðum: „...það er sífellt aug-
ljósara, amk í mínu hlustunarmynsturstilfelli, að tími albúmsins
er liðinn. Staðreyndin er þessi: Ég er hættur að hlusta á albúm! Ég
hlusta bara á lög og eiginlega glætan að ég nenni að hlusta á 10-15
lög með sama listamanninum í röð.“
Á sama hátt og doktorinn hafnar miðstýringu plötufyrirtækj-
anna og velur eigið safn laga með þeim tónlistarmönnum sem hann
langar til að hlusta á er fólk almennt að verða afhuga því að aðrir
en það sjálft ákveði hvað því er fyrir bestu.
Hér með er ekki verið að spá endalokum samfélagsins en nútím-
inn kallar á stjórnmálaafl sem er í takt við þennan nýjan veruleika.
Eins og staðan er nú bendir margt til að þjóðin sé orðin mun frjáls-
lyndari en stjórnmálamenn hennar.
Gat á stjórnmála-
markaðinum