Vísir - 02.02.1969, Blaðsíða 9

V 1 S I R ; Mánudagur 2. febrúar 1970.
nsnsm:
Gætuð þér hugsað yður
að ganga í síðum kjól
sérstaklega sniðnum fyr
ir karlmenn, eins og nú
er í tízku í París?
Kjartan Guðbjartsson, nemi í
Gagnfræöaskóla Austurbæjar:
„Já, ég gæti vel hugsað mér
það. Mér finnst þetta mjög
smart klæðnaður“.
Bárður Níelsson, landsprófs-
nemandi: „Nei, svo sannarlega
ekki. Ég kynni engan veginn
við mig £ slíkum klæðnaði".

Páll Pálsson, nemi í píanóleik:
„Nei alls ekki. Ég kann engan
veginn við, að karlmenn gangi
í kjólum. Siíkur klæðnaður
finnst mér nú eingöngu fyrir
kvenfólk“.
Einar Bjömsson, skrifstofumað-
ur: „Nei, það gæti ég alls ekki
hugsað mér. Þetta er nú eínum
of broslegur klæðnaöur til þess,
að ég vildi klæðast honum“.
Magnús Kjartansson, lögreglu-
þjónn.- ,,Engan veginn. Ég vil
nú helzt hafa kvenfólkið í kjól
unum. Mér finnast þeir ekki
beinlinis heppilegur klæðnaður
fyrir karlmenn"
Oainberum starfsmönnum
gefnar einkunnir
Ráðuneytisstjóri fær 9 70 stig, bréfberi 265 stig — Langt komið að
ganga frá fyrsta raunhæfa starfsmatinu á Islandi
□ Átökin um það, hvernig
skipta skuli ytri gæðum
þjóðarinnar á milli þegnanna,
hafa verið mjög áberandi á
fslandi, enda hafa erlendir
menn oft sérstaklega orð á
því. Tortryggni, illindi, róg-
ur og svo óhjákvæmilega
verkföll, stundum algjörlega
að nauðsynjalausu hafa ver-
ið óhjákvæmilegar afleiðing-
ar skorts á raunhæfu viðmið-
unarkerfi, sem gæti raðað
launþegum í eðlilega launa-
flokka. Lausnin á óánægju
ýmissa stétta og hagsmuna-
hópa með laun sín og kjör
hefur oft verið fólgin í því
að stinga eins lítilli dúsu
upp í þessa hópa og komizt
hefur verið af með hverju
sinni. Og um leið og einn
hópur hefur fengið upp I sig
sína dúsu, sem nægt hefur
til friðar hverju sinni hefur
annar komið í staðinn, sem
hefur heimtað sinn snúð.
Stundum hafa kröfugerðirn-
ar verið réttlætanlegar, stund
um ekki.
Á stæður þess, aö þetta vanda-
mál hefur verið hér meira
áberandi en í mörum öðrum
löndum eru sjálfsagt margvfs-
legar, en það kann að vera, að
okkar stéttalausa þjóðfélag og
hvað íslenzkt nútímaþjóöfélag
hefur byggzt upp á skömmum
tíma, hafi hindrað eðlileg launa-
hlutföll á milli starfshópa.
Launamismunur á íslandi eftir
vinnustéttum viröist f mörgum
tilvikum ærið tilviljunarkennd-
ur, bæöi hjá opinberum starfs-
mönnum og jafnvel á hinum al-
menna launamarkaði.
Flestir hafa aftur á móti gert
sér grein fyrir því á undanförn-
um árum, að æskilegt væri að
finna kerfi, sem raða ætti mönn-
um í eftir ákveðnum hlutföllum
og skipta síðan þjóðartekjunum
eftir þvf. Viöhorf einstakra
manna til slfks kerfis hlýtur þó
að fara mikið eftir þvf hvar
viðkomandi telur stöðu sína í
slíku kerfi.
Um þessar mundir er verið
að gera fyrstu alvarlegu tilraun-
ina hér á landi til að gera slíkt
kerfi. Það er Bandalag starfs-
manna ríkis og bæja og fjár-
málaráðuneytið, sem hafa unnið
að þessum málum frá áramótum
1966—67, en auk fulltrúa ríkis-
valdsins og BSRB hefur fulltrúi
Bandalags háskólamanna átt
þess kost að fylgjast með þess-
um störfum og getaö gert grein
fyrir sjónarmiðum háskóla-
manna.
Drög að starfsmatinu hafa
legið fyrir viðkomandi aðilum
nú síðan í september á fyrra ári,
en er búizt er við að aöilar geri
grein fyrir viðhorfum sfnum
fljótlega upp úr næstu mánaða-
mótum. Drögin eru algjör frum-
smíö, en ekki er kunnugt um, að
til sé starfsmannakerfi, sem
nær yfir jafn fjölbreytilegt
verksvið og um er að ræða hjá
íslenzka ríkinu.
Starfsmat eins og þetta er
mjög vandasamt verk, enda eru
deilur um laun og ákvörðun
Lögregluþjónar fá 420 stig. Þeir eru me'ðal fárra stétta, sem
fá stig fyrir vinnuskilyrði og þeim eru gefin all mörg stig
fyrir áreynslu.
þeirra meðal vandasömustu fé-
lagsstarfa. Það er þvf ekki við
því að búast, að allir muni fella
sig við starfsmatið og að ekki
megi finna vankanta á því.
Jafnvel þó að algjörlega „rétt“
starfsmat yrði samið er augljóst,
að það yrði háð sífelldum end-
urskoöunum.
Fjórar gerðir starfsmats
koma til greina í flestum til-
vikum; rööunarkerfi, flokkunar-
kerfi, þáttasamanburðarkerfi og
stigakerfi Síðasta kerfið var
valið, enda talið, að það hafi
marga ótvíræða ' kosti. Það er
útbreiddast starfsmatakerfa og
hefur ýmsa kosti fram yfir hin.
Helzta einkenni kerfisins er það.
að valdir eru þættir eða ein-
kenni starfa, sem eiga aö hafa
áhrif á röð þeirra. Þessir þættir
eru skilgreindir á eins Ijósan og
ótvíræðan hátt og kostur er.
Af ýmsum ástæðum urðu
eftirtaldir þættir fyrir valinu:
Menntun, starfsþjálfun, sjálf-
stæöi og frumkvæði, tengsl, á-
byrgð, áreynsla og vinnuskil-
yrði. Þessir þættir eru mishátt
metnir. Þannig er ábyrgð hæst
metin. Hlutfall hennar af heild-
armatinu er 23.3%. Næst kem-
ur sjálfstæði og frumkvæöi
22.4%, menntun 20.7%, starfs-
þjálfun 17.2%, áreynsla 8.6%,
tengsl 5.2% og vinnuskilyrði
2.6%.
Þessir þættir skýra sig að
mestu leyti sjáifir. Menntun er
t.d. sú lágmarksþekking, sem
starfsmaður þarf að hafa til-
einkaö sér til þess aö geta gegnt
starfinu á fullnægjandi hátt.
Starfsþjálfun er sú þekking,
sem ávinnst f starfi og telst
ekki beinlfnis til menntunar.
Tengslin þarf kannski að skýra
sérstaklega út. í þeim felast
þær kröfur, sem starfiö gerir til
starfsmanns um tjáningargetu
og um samskipti við aðila utan
stofnunarinnar og innan. Tján-
ingargetan lýsir sér í því að
veita upplýsingar, túlka stað-
reyndir og setja fram vandasöm
mál.
í hverjum starfsþátta eru
gefin mismunandi mörg stig
eftir þvf, hvaöa kröfur starfið
gerir til þess ákveðins þáttar.
— Ábyrgð er þannig metin frá
30 upp í 270 stig og er þar
margt tekið til greina. Hámarks-
stigafjöldi í öðrum greinum eru:
Fyrir sjálfstæði og frumkvæði
260 stig. menntun 240, starfs-
þjálfun 200, áreynslu 100, tengsl
60 og vinnuskilyröi 30 stig.
I sýnishomi á stigagjöf nokk-
urra starfshópa kemur f Ijós, aö
þar fá allir starfshópar einhver
stig fyrir alla þætti nema á-
reynslu og vinnuskilyrði. Fyrir
vinnuskilyrði fá þannig engir 1
sýnishominu stig nema bréfber-
ar, lfnumenn og lögregluþjónar.
Fyrir áreynslu fá nokkrir starfs-
hópar engin stig, þar á meðal t.
d. ráðuneytisstjórar, forstjórar
ríkisfyrirtækja. dómarafulltrúar
og sóknarprestar.
Mjög mikil breidd er f „eink-
unnagjöf" sem hinir einstök
starfshópar fá. 1 sýnishominu
fá símaverðir lægstu stigatöluna
eða 255 stig. — Ráðuneytis-
stjórar eru hins vegar lang-
hæstir með 970 stig. í þeirra
tilviki er það veigamest, að þeir
fá hámarksstigafjölda fyrir á-
byrgð, sjálfstæði og frumkvæði
og starfsþjálfun. Hins vegar fá
þeir aðeins 190 af 240 stigum
fyrir menntun. Þá em þeir ekki
taldir þurfa að fullnægja mestu
kröfum, sem geröar eru í
tengslaflokknum eða eftirtöld-
um kröfum: „Störf, sem gera
sérstaka kröfu til túlkunar- eða
tjáningarhæfileika. Otskýringar,
umræður og sannfæringarmátt-
ur skipta meginmáli viö að afla
skilnings almennings og stjóm-
valda“
í starfsmatinu er gerð grein
fyrir launakjörum ytri viðmið-
unarstarfa, þ.e. laun starfshópa
á almennum vinnumarkaði, ett
þessum starfshópum em einnig
gefnar „einkunnir". Gerð er
grein fyrir því, að við vægi ein-
stakra þátta starfsmatsins
hafi verið nauðsynlegt að taka
mið af þessum hópum. Launa-
kjör þessara starfshópa var
miðað við júnímánuð sl. og
fundnar rammatölur, sem laun
hinna einstöku hópa féllu aö
mestu innan. Laun símavarða,
sem fá einkunina 255 eins og
áður var skýrt frá vom talin
11.700—13.800. Hæstu laun
þessarra viðmiðunarhópa höfðu
hins vegar deildarverkfræöing-
ar, 26.800—40.000 kr., en þeir
fá einkunnina 740 stig. Deildar-
stjórar höfðu 27.000 — 29.000
kr., en þeir fá einkunnina 555 st.
Et reiknaö er út gróflega hæsta
og lægsta stigatala og hæstu og
lægstu laun viðmiðunarhópsins
sést, að munur á launum og
stigafjölda er alveg sambærileg-
ur. Launin og stigafjöldinn er i
báðum tilvikum þrisvar sinnum
hærri í hæsta flokknum.
Þetta kerfi, sem verið er aö
móta, tekur þó enga afstöðu til
beinna ákvarðana launa og er
það einmitt talið þvf til gildis.
Með kerfinu er unnt að halda
eiginlegu starfsmati og beinni
ákvörðun launa aðskildu. Það
kann þvi vel svo aö fara, að
verði starfsmatið tekið upp f nú-
verandi mynd eða með einhverj-
um breytingum verða ekki bein-
ar krónutölur á bak við hvert
stig, heldur verði stigin aöeins
notuð til að skipa mönnum í
eins réttláta launaflokka og
unnt er. — Réttlætið verður þó
án efa aldrei alfullkomið, a. m.
k. ekki hvað viðvíkur einstök-
um mönnum. Einnig er eðlilegt
að álíta, að misjöfn stigatala
verði ekki látin virka fyrr en
neðstu starfshópar eru komnir
á lágmarksrauntekjur, sem lif-
andi er af. Það verður síðan að
fara eftir ástandi þjóðarlíkam-
ans á hverjum tíma, hvað hægt
er að láta hópa með hærri eink-
unnir njóta þess í rfkum mæli.
Hvernig sem þetta starfsmat
kann að verða notað er þaö
augljóst, að hinum almenna
vinnumarkaði á íslandi veitir
ekki síður af slíku starfsmati.
Það væri því óskandi, að annað
starfsmat fylgdj f kjölfar þessa.
Það er ekki vfst, að verkföll yrðu
eftir það alveg eins algeng.
— vj —