Tíminn - 14.11.1979, Blaðsíða 11

Miövikudagur 14. nóvember 1979
11
\
Um fram allt athafnir
Svör Framsóknarflokksins við spurningum
samtaka fatlaðra
Framsóknarflokkurinn þakkar bréf yöar og spurn-
ingar Sjálfsbjargar og Blindrafélagsins. Er mér
ánægja aö gera grein fyrir stefnu Framsóknarflokks-
ins i þeim málum, sem þar um ræöir.
Isamþykktum 17. flokksþings Framsóknarflokksins,
sem haldiö var I mars 1978, segir svo m .a.:
„Framsóknarflokkkurinn vill aö öllum þegnum
þjóöfélagsins gefist jöfn tækifæri til aö þroska og nýta
hæfileika sina viö nám og starf og aö öllum sé tryggt
öryggi I veikindum og vegna örorku, elli og áfalla af
völdum náttáruhamfara. Hann vill byggja upp þjóöfé-
lag, þar sem manngildiö er metiö meira en auögiliö og
vinnan, þekkingin og framtakiö eru sett ofar og látin
vega þyngra en auödýrkun og fésýsla. Hann leggur
áherslu á frelsi einstaklingsins og sem beinust sam-
skipti hans viö stjórnvöld, enda eru mannréttindi og
réttvísi undirstaöa lýöræöis.”
1 anda þessarar samþykktar hefur Framsóknar-
flokkurinn beitt sér fyrir ýmsum aögeröum til þess aö
bæta hag fatlaöra eins og hér á eftir veröur lauslega
lýst. Flokkurinn lýsir jafnframt yfir fullum stuöningi
viö samtök fatlaöra. Mim Framsóknarflokkurinn
halda áfram aö beita sér fyrir raunhæfum endurbótum
tilaö bæta hag þeirra, til aö tryggja aö fatlaö fólk njóti
fullra mannréttinda á öllum sviöum f þjóöfélagi okkar.
A siöasta löggjafarþingi lögöu þingmenn Fram-
sóknarflokksins fram tillögur i málefnum fatlaöra, s.s.
til breytinga á tollskrá, varöandi bilakaup öryrkja,
sem var samþykkt sem lög. Ennfremur um heildar-
endurskoöun laga um almannatryggingar meö þaö
markmiö fyrst og fremst, aö tryggingarlöggjöfin
verndi og styöji þá þjóöfélagsþegna.sem þurfa á sam-
félagsaöstoö aö halda hverju sinni. Er lögö sérstök
áhersla á málefni öryrkja og fatlaöra. Tillagan var
samþykkt og visaö til aögeröa rikisstjórnar.
Framsóknarflokkurinn er þvi reiöubúinn til aö berj-
ast fyrir málefnum fatlaöra og annarra þjóöfélags-
þegna, er þurfa á samfélagslegri aöstoö aö halda, og
mun beita sér fyrir aö styöja alla viöleitni til aö skapa
fötluöu fólki aöstööu til aö taka þátt i daglegu lifi og
gera mögulegt aö nýta starfskrafta þess og hæfileika
fyrir þjóöfélagiö.
Fyrir skömmu sendu helstu samtök
fatlaöra öllum stjórnmálaflokkunum
bréf þar sem nokkrar spurningar voru
lagðar fyrir forystumenn þeirra um
brýnustu réttinda- og hagsmunamál
fatlaðra og öryrkja í landinu.
Fyrir hönd Framsóknarflokksins
svaraði Steingrímur Hermannsson,
formaður flokksins, bréfinu, og birtir
TÍminn nú svar hans.
Framsóknarflokkurinn svarar spurningum yöar aö
ööru leyti þannig:
1. Framsóknarflokkurinn vill aö fatlaöir njóti á þessu
sviöi sem ööru sama réttar og aörir til þátttöku I al-
mennri stjórnmálastarfsemi og mun taka upp bar-
áttu fyrir þvi aö svo veröi.
2. Framsóknarflokkurinn telur aö hæfileikar fatlaös
fólks eigi aö fá aö njóta sin á Alþingi sem annars
staöar f þjóöfélaginu og mun styöja nauösynlegar
breytingar á húsakynnum Alþingis til aö gera þetta
framkvæmanlegt.
3. Framsóknarflokkurinn álftur á sama hátt og f svari
2. aö hæfiieikar fatlaös fólks eigi skilyröislaust aö fá
aö njóta sin tii æöstu embætta islenska rikisins og
vill vinna skipulega aö þvi, aö nauösynleg starfsaö-
staöa sé sköpuö til aö gera þetta mögulegt.
4. Framsóknarflokkurinn telur sjáifsagt aö fatlaöir
hafi sama rétt og aörir til þátttöku f sveitarstjórnar-
málum og telur nauösyn aö geröar veröi aögeröir til
aö skaþa þá starfsaöstööu, sem meö þarf.
5. A sföasta þingi var lögö fram þingsályktunartillaga
á þingskjali 27 um málefni hreyfihamlaöra, flm.
þingmaöur Framsóknarflokksins, þar sem skoraö er
á rfkisstjórnina aö láta nú þegar gera úttekt og
kostnaöaráætlun um nauösynlegar endurbætur á
opinberu húsnæöi, tii aö auövelda hreyfihömluöum
aögang, og aö settar veröi nauösynlegar reglugeröir
til skipuiegra aögeröa f þessu skyni. Visast til
greinargeröar meö tillögunni. Framsóknarflokkur-
inn mun fylgja þessu máli fast eftir á næsta þingi og
ryna aö tryggja framgang þess, jafnframt aö hafa
áhrif á aö staöiö veröi f hvivetna viö ákvæöi nýrra
byggingarlaga á þessu sviöi. Umfram allt þarf at-
hafnir f staö oröa.
Þvi sem fram kemur i seinni hluta spurninganna
getur Framsóknarflokkurinn öllu svaraö játandi. Aö
sjálfsögöu eiga fatlaöir aö njóta sama réttar og aörir i
þjóöfélaginu. Aö þvi ber aö vinna jafnt og þétt. Má 1 þvi
sambandi vekja athygli á þvi aö fuiltrúar flokksins i
borgarstjórn Reykjavikur fluttu tillögu um þaö efni og
fengu samþykkta fyrir allmörgum árum.
Lifeyrissjóösgreiöslur er eölilegt aö afgreiöa inn á
bankareikninga eöa meö pósti. Tryggingadóm ber aö
starfrækja eins og lög gera ráö fyrir.
Endurbætur I samgöngum eru viöamikiö mál, sem
rétt viröist aö leysa meö þvi aö setja viöeigandi reglur
um nýjar framkvæmdir og vinna samkvæmt áætlun
jafnt og þétt aö þvi aö lagfæra þaö, sem ófullnægjandi
er frá fyrri árum, t. d.meö ákveöinni fjárveitingu ár-
lega.
Framsóknarflokkurinn er reiöubúinn til þess aö
beita sér fyrir þvi aö aöstaöa tii endurhæfingar veröi
efld um land allt.
Aö lokum vil ég leyfa mér aö vona, aö spurningar
yöar veki menn til umhugsunar um málefni fatlaðra og
veröi til þess aö jafnt og þétt veröi úr þvi misrétti bætt,
sem fatlaöir hafa oröiö aö þola.
Steingrfmur Hermannsson
formaöur Framsóknarflokksins
gripi og ryateppi
áriö 1918 var mikilvæg og þá
varö menningarsögulegt gildi
ryateppa ljóst fólki úr öllum
stéttum.
1 kringum 1920 voru sköpuö
fyrsturyateppin sem voru sann-
kölluö listaverk — þau voru fyr-
irrennarar listrænna finnskra
ryateppa, eins og þau eru i dag.
— Þá voru teknar i notkun nýjar
aöferöir, sem eru mikilvægar
fyrir listrænt gildi þeirra: ná-
kvæm ferhyrnd munstur eru
ekki lengur notuö, heldur er ofiö
eftir vatnslitamyndum. 1 sama
hnút er nú notaö gam I ýmsum
litum og þræöirnir klipptir i
mismunandi lengdum. Þannig
var hægt aö skapa ryateppi sem
höföu mýkri liti, fleiri litatil-
brigöi og voru listrænni — lista-
verk, þar sem litirnir runnu bet-
ur saman.
Striöiö og skorturinn sem þvi
fylgdi hindruöu frekari þróun i
gerö ryateppa. En strax I lok 5.
áratugarins varö vefnaöur al-
mennari, margir ungir lista-
menn sem höföu fengiö listiön-
armenntun byrjuöu aö hanna
ryateppi. Einnig varö meö tim-
anum hægt aö nota fjölbreytt-
ara efni: þaö er fariö aö nota
fyrsta flokks ullargarn og nú er
hægt aö nota ennþá fleiri lita-
brigöi, en þannig margfaldast
litirnir. Loksins er hægt aö
skapa ryateppi sem samsvara
nútimanum og þar sem efniö,
litun á garninu og hönnun eru i
jafnvægi. Timaglasiö og náttúr-
fyrirbæri eru ennþá algeng
munstur á ryateppum. En rya-
teppin sækja einnig ýmislegt til
núti'ma myndlistar. — Þessir
eiginleikar hafa veriö sérkenn-
andi fyrir finnsk ryateppi til
þessa dags.”
Eins og fram kemur, þá
þróast ryateppin úr þvl aö vera
húsmunir, i þaö aö veröa sér-
stök listaverk, án tillits til al-
menns notagildis, og þaö er
stórfróölegt aö sjá hvernig efni
og hugarflug vinna saman, eöa
hugur og hönd. Og þótt stöku
listamaöur reyni aö bregöa á
leik frá hinum venjulega ihand-
verkinu, halda flestir sig innan
þess ramma og hugleiöa liti og
form, fremur en nýjungar i
vefnaöi.
Þessi listgrein hefur borist til
Islands, og margar konur og
karlar rya úr sér augun og
heimagerö ryateppi er viöa aö
sjá á islenskum heimilum núna,
og þvi er gott aö fá góöa sýningu
frá Finnlandi þar sem sterk
hefö er I ryavinnu og framsækni
er i besta lagi lika.
Finnskir skartgripir
Auk ryateppana sýna
Finnarnir þarna skartgripi,
einkum unna úr silfri, en þar
fyrir utan nota þeir nautshúöir,
slönguskinn og skjaldbökuskinn
i sina gripi, enda viröist hugar-
fluginu vera litil takmörk sett.
Silfur-og gullsmlöi er ekki aö-
einslistgrein i Finnlandi, heldur
er iönin mikilvægur tekjustofn
og útflutningsgrein, og margir
undurfagrir gripir eru á sýning-
unni I Norræna húsinu, en alls
eru þaö 13 menn, sem verk eiga
á sýningunni, sem kynnt er
meö þessum oröum.
,,Finnski skartgripaiönaöur-
inn rekur rætur sinarlangt inn i
fortiö landsins. Viö uppgröft i
fomgröfum og á bæjarstæöum,
hafa fundist listrænir skartgrip-
ir úr bronsi, silfri og gulli alit
Bjóm Weckstróm
frá byrjun 11. aldar. Formiö
sýnir áhrif bæöi frá austri og
vestri, þvi i lok 11. aldar lá
mikilvæg verslunarleiö I gegn-
um Finnland austur i Novgorod
og alla leiö til Miklagarös.
Vfkingarnir og seinna meir
Hansakaupmennirnir höföu meö
sér hluti og menningaráhrif til
Finnlands. Kaþólska kirkjan og
aö vissu leyti griska kirkjan
höföu áhrif á listina i Finnlandi i
mörg undruö ár. Hinir fallegu
skartgripir i fornum stll eru I
dag kallaöir Kalevala Koru, og
þeir eruannaö hvort eftirmynd-
ir eöa nýjir skartgripir I fornum
stfl.
Upphaflega voru þeir sem
unnu I gömlum stil óbreyttir
handiönaöarmenn sem unnu i
silfri og gulli. Frá miööldum
fram til byrjun 19. aldar læröu
þeir I Stokkhólmi og öörum
borgum i Vestur-Evrópu. Frá
byrjun 19. aldar fram til byrjun
20. aldar, þegar Finnland var
sjálfstætt stórhertogadæmi
undir Rússaveldi, læröu þeir i
St. Pétursborg og þar uröu þeir
fyrir áhrifum frá meginlandinu.
Margir finnskir gullsmiöir hafa
unniö I fyrirtækinu Fabergé,
sem er þekkt um allan heim.
Margir þeirra komu seinna aft-
ur til Finnla nds og unnu i stærri
borgum, þar sem bjó auöugt
fólk.
Iönaöarframleiösla skart-
gripa byrjaöi tiltölulega seint i
Finnlandi, þvi margir arkitekt-
ar og listamenn, sérstaklega á
Júgend-timanum, mótmæltu
fjöldaframleiöslu skartgripa og
kröföust aö þeir væru handunn-
ir.
Hönnun og framleiösla skart-
gripa I stórum stil byrjaöi um
1950 og áhugi almennings á
þeim jókst i kringum 1960.
Fjöldi hönnuöa jókst ört, ný
efni voru tekin i notkun og sam-
keppnin harönaöi. Þetta allt
varö til þess aö gæöin uröu
betri. í dag eru skartgripir
mikilvæg útflutningsvara. A
finnsku skartgripasýningunni
eru verk eftir marga þekkta
skartgripahönnundi og frá
mörgum skartgripafyrirtækj-
um, og sýningin gefur góöa
mynd af finnskri skartgripa-
gerö nú á dögum.”
Silfursmiði á verk-
smiðjustigi
Listræn silfur; eöa skart-
gripasmiöi á sér einnig langa
sögu á íslandi, og enn starfahér
á landi dugandi og færir gull-
smiöir, og má vitna til sýningar
þeirra er nú stendur yfir i Boga-
sal Þjóöminjasafnsins.
Eitthvaö af silfursmiöi hefur
lika komist á iönaöarstig , þvi
hér á landi mun hafa veriö
framleiddurboröbúnaöur ogfl.,
þótt handverkiö sé i raun og
veru allsráöandi enn.
Sérstæö og frumleg hönnun
slikra muna, skrautmuna, og
boröbúnaöar er forsenda sllks
iönaöar, ekki siöur en meö
efni sem notuö eru ásamt gulli
og silfri. Aöur var minnst á aö
Finnar nota húöir af alls konar
dýrum i slna gripi, einnig eöal-
steina, demanta, hreindýrahorn
og ótalmargt annaö, sem gefúr
gripunum sérstakt gildi. En þaö
er sér I lagi athyglisvert i skart-
gipasmiöi, þarsem gullogsOfúr
finna st ekki i jöröu, eins o g til aö
mynda á lslandi.
Forsendur skartgripa og silf-
urmuna á iönaöarstigi, er tvi-
þætt, frumleg hönnun, eins og
áöur var getiö, og góöur véla-
kostur.
Læröur silfursmiöur hefur
sagt mér, aö vont sé aö fá vélar,
hentugar fyrir tsland, til dæmis
séu keöjuvélar, er gera keöjur
úr silfri, eöa gulli svo afkasta-
miklar, aö þær framleiöi alla
þörf Islands fyrir slika hluti á
fáeinum klukkutimum, þannig
aö útflutningur viröist algjör
forsenda silfur- og gullsmiöi á
iönaöarplani. Hvaö um þaö, þaö
var lærdómsrikt og gleöilegt aö
fá aö sjá handverk hinna
finnsku silfursíhiöa, og raunar
makalaust hvaö þeir hafa náö
langti gerö nútíma skrautgripa.
Jóns Guömundsson