Tíminn - 29.01.1980, Blaðsíða 11

10
IMI
Þriðjudagur 29. janúar 1980
Þriðjudagur 29. janúar 1980
11
Geðhjálp:
Geðsjúklingar njóta hvorki
lágmarks heilbrigðisþjónustu
né mannréttinda yfirleitt
Fundur haldinn 15. janúar 1980 I
Geöhjálp, félagi geðsjúklinga,
aðstandenda og velunnara sam-
þykkir eftirfarandi ályktun, sem
send hefur verið yfirvöldum
félags- og heilbrigðismála.
„I þjóðfélagi okkar njóta geð-
sjúklingar hvorki lágmarks heil-
brigðisþjónustu, né mannréttinda
yfirleitt. Við bendum á, að ekki
eru til sjúkrarúm nema fyrir brot
af þeim geðsjúklingum sem á
þurfa að halda og þar að auki eru
mörg þeirra sem til staðar eru
gjörsamlega ófullnæg jandi.
Algengt er að geðsjúklingar þurfi
aö biða eftir plássi á geðsjúkra-
húsi i fangageymslum lögregl-
unnar og þeir geðsjúklingar sem
framið hafa afbrot sitja inni i
almennum hegningarhúsum fyrir
sjúkdóm sinn og er engu likara en
geðsýki sé talin refsiverö á
Islandi. Geðdeild Landspitalans
er nú tilbúin til notkunar og við
krefjumst þess aö hún taki til
starfa strax. Við krefjumst þess
aö s jálfræðissvifting geösjúklinga
verði lögð niður, en i staðinn skuli
álit þriggja manna,sem allir hafi
annaðhvort læknis- eða sálfræði-
menntun, nægja til að setja geð-
sjúkling í þá meðferð sem ofan-
greindum aðilum þykir
nauðsynleg. Aðstandendur geð-
sjúklinga skulu á engan hátt vera
ábyrgir fyrir sjálfræðissviftingu,
þar sem slikt er hættulegt bæði
geðsjúklingum og aðstandendum.
Við krefjumst þess, að neyöar-
þjónusta veröi opin allan sólar-
hringinn, þar sem hægt verði að
hringjaog fá hættulega veikt fólk
flútt samstundis á sjúkrahús, af
mönnum sem lært hafi með-
höndlun geösjúkra. Við krefjumst
þess, að þeir geðsjúklingar sem
þurfa aö vera á lyfjum eða mæta
ágöngudeildir.en gera ekki, eins
og algengt er, séu undir eftirliti
læknis eða sálfræöings sem heim-
sæki þá a.m.k. vikulega og oftar
ef þörf krefur. Fylgist meö
ástandi þeirra og aðstandenda
þeirraog reyni aö greiða úr þeim
vandamálum sem skapast kunna.
Við krefjumst aukinnar þjónustu
sálfræðinga inni á sjúkrahúsum
ogteljum sumtaf þvisem félags-
ráðgjafar nú starfa við, geti sál-
fræðingar betur gert. Við krefj-
umst aukinna likamlegra rann-
sókna á geðsjúklingum. Við krefj-
umst þess, að enginn geðsjúk-
lingur sé rekinn nauöugur frá
geðsjúkrahúsi. Við krefjumst
þess að geðsjúklingar, sem koma
sjálfir og leita hjálpar, fái hjálp
þegar þeir biðja um hana, en séu
ekki látairblða þar til þeir gefast
upp, hins vegar teljum viö mjög
heimskulegt aö ætlast til þess, að
allir geðsjúklingar biöji um hjálp
sjálfir, þvi' margir eru ekki færir
um það. Við teljum það skyldu
félagsráögjafa, að útvega geð-
sjúklingum vinnueðaskólavist og
aðhjálpa þeim að standa sig í þvi
sem valist hefur. Við krefjumst
þess, að öllum geðsjúklingum
verði hjálpað til að stunda nám
eða vinnu eftir óskum og getu
hvers og eins á vernduðum vinnu-
stöðum, sem þarf að fjölga mjög,
og utan þeirra. Við krefjumst
þess, aö þeir geðsjúklingar, sem
ekki erufærir um aö stunda neitt
utan stofnunar fái tækifæri og
hjálp til aöstunda launaða vinnu,
bóklegt og verklegt nám, eftir
óskum og getu inni á stofn-
ununum sjálfum. Vinna geðsjúk-
linga skal borguð eftir almennun
launatöxtum, hvort sem hún er
stunduð á vernduðum vinnu-
stöðum eða utan þeirra. Við
krefjumst þess, að á hverju geð-
sjúkrahúsi verði sérstakt geð-
sjúklinga- og aöstandendaráð og
sérstakur trúnaðarmaöur geð-
sjúklinga og aðstandenda. Við
krefjumst aukinnar fræðslu um
geðsjúkdóma til almennings. Viö
krefjumst þess sfðast en ekki slzt,
aðþeim geðsjúklingum, sem ekki
þurfa aö dvelja inni á sjúkrahúsi
en geta ekki búið hjá aðstand-
endum sínum verði séð fyrir
góðum vernduðum heimilum,
sem llkist venjulegum heimilum
svosem frekasterkostur, og veiti
heimilismönnum góða hjálp til aö
stunda nám eða atvinnu utan eöa
innan heimilis eftir þvi sem við á.
Frá slikum heimilum skal óheim-
ilt að vlsa fólki nema I nauösyn-
lega meðferð inn á sjúkrahús.
Það sem við förum fram á hér,
er aðeins það, að bætt verði úr
sárustu neyðinni og við gerum
okkur grein fyrir að margt fleira
má betur fara. Sjónarmið geð-
sjúklina og aðstandenda þeirra
hafa hingaö til lltiö heyrst, en viö
bendum á, að það er fólkið sem
þekkir best þau félagslegu vanda-
mál sem geöveiki skapar og I
þeim efnum stendur engin
menntun reynslunni á sporði. Að
slðustu minnum við alla ráða-
menn á, að geðveiki er algeng-
asta fötlun sem til er og biðjum þá
að íhuga hvortþeim þætti þessar
kröfur of miklar, ef sú persóna
sem þeim er kærust yrði þeirri
fötlun að bráö.”
Danski rithöfundurinn Erik Stinusflytur fyrirlestur I Nor-
ræna húsinu þriöjudaginn 29. janúar kl. 20:30 og nefnir
„Rejser pa jorden”.Þar fjallar hann um eigin ritverk.
Verið velkomin NORRÆNA HÚSIÐ

Útboð
Bændaskólinn á Hólum óskar eftir tilboð-
um i eftirtalin efni fyrir hitaveitu.
1. Stálrör fyrir aðveitu.
2. Þenslustykki.
3. Einangrun fyrir aðveitulögn.
4. Dreifikerfislagnir.
Útboðsgögn fást afhent á Verkfræðistof-
unni Fjölhönnun h.f. Skipholti 1, Reykja-
vik.
Tilboðin verða opnuð á sama stað kl. 11
mánudaginn 25. febrúar 1980.
Útboð þetta er gert með þeim fyrirvara að
fé fáist til framkvæmdanna.
Verkfræðistofan Fjölhönnun h.f.
Tilboð óskast i ýmsa vefnaðarvöru ætlaða
fyrirÞvottahús rikisspitalanna, t.d. efni í:
Lök, sloppa, kjóla, buxur, handklæði.
Útboðsgögn eru afhent á skrifstofu vorri
Borgartúni 7, og verða tilboð opnuð á
sama stað föstudaginn 15. febrúar 1980, kl.
11:30 f.h.
INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS
BORGARTÚNI 7 SÍMI 26844 PÓSTHÓLF 1441 TELEX 2006

Seglskip tekin í notk
un sem farþegaskip?
Hið sögufræga seglskip Sea Cloud, sem nú siglir með skemmtfferöamenn um Atlantshafið.
menn fyrirtækisins segja, að
þetta séu breyttir timar. Rika
fólkið notar flugvélar, en skipa-
félögin sinna millistéttunum, og
til skamms tima voru þaö eink-
um Bretar er notuðu skipin, sem
eru Queen Elizabeth 2. er siglir
um allan heim, en tvö önnur
stórskip eru á Karabiskahafinu
i skemmtiferðum, þau heita
Cunard Countess og Cunard
Princess, en allt eru þetta fræg
skip.
'Sem áður sagði, þá voru það
einkum Bretar er sigldu með
þessum skipum, en smám sam-
an stækkaði markaðskerfið og
menn af ýmsum þjóðernum fóru
að nota þessi skemmtiskip, en
þróunin er sú, að ferðir með
þeim eru ekki aðeins boðnar i
enskumælandi löndum, heldur
hefur sölukerfið verið teygt um
alla Evrópu, og núna siðast til
Þýskalands.
Á fjórum tungumálum.
Það þykir tiðindum sæta að
hin 67.500 tonna Queen Eliza-
beth 2. skuli nú sigla til Þýska-
lands i fyrsta skipti, eftir að hún
byrjaði siglingar. (Byggð eftir
strið).
Astæðan er sú, að skipulagðar
hafa verið tvær ferðir til Norð-
urlandanna á árinu 1980. Siglt
verður til Bergen, Þrándheims,
Stavanger og fleiri staða, enn-
fremur til Hammerfest og fleiri
staða nyrst i Noregi.
Gert er ráð fyrir að um það bil
1000 Þjóðverjar muni notfæra
sér þessar ferðir, sem farnar
verða frá Bremerhaven.
Eftirleiðis er gert ráð fyrir að
Þjóðverjar, Frakkar og Sviss-
lendingar verði tiðir gestir um
borð, auk manna frá nálægum
þess að halda fyrirlestra um
fræði sin og svara spurningum
gesta. Hefur þetta gefist ótrú-
lega vel.
Það hefur ekki farið fram hjá
neinum, að stóru farþegaskipin,
sem voru um það bil að hverfa
af höfunum, eru aftur að ná vin-
sældum. Flugið hafði gert útaf
við þau, og þá einkum Atlants-
hafsflugið. Skipin voru ekki
samkeppnisfær.
En eftir að orkukreppan skall
á, hafa viðhorfin breytst.
Enn eitt stórskip lætur úr
höfn
Nýlega hefur frægt banda-
riskt stórskip UNITED STATES
verið sett i slipp, og verður skip-
ið nú tekið I notkun eftir nær
tveggja áratuga „iðjuleysi”.
United States er 53.329 tonn —
og með stærstu skipum af þess-
ari gerð — og það er talið hrað-
skreiðasta skip i heimi,ef und-
anskilin eru örfá herskip.
Það hreppti Bláa borðann árið
1952.
Skipinu var lagt árið 1970, en
samt hefur þvi verið haldið
mjög vel við. Er I toppstandi,
eins og það heitir á bllasölu-
máli, en það er rikissjóður
Bandarikjanna sem á skipið, og
það hefur verið i umsjá flotans,
þvi það er ætlað til herflutninga
á ófriðartimum, en það má nota
sem slikt.
Það er nýstofnað útgerðar-
félag sem tekið hefur skipið á
leigu, United States Cruises
heitir félagið, og hefur það varið
30 milljónum dala til þess að
búa það húsmunum og öðru.
Verður þetta eina farþegaskipið
(stórskip) I heiminum, er siglir
undir bandariskum fána.
CUNARD skipafélagið hefur sölukerfi um allan heim og tölvuvætt
bókunarkerfi, alveg eins og stóru flugfélögin. Hér er Lesley Wills,
bókunarstjóri Cunards að tala við sinn „Gabriel”.
Drottningar úthafanna
QE 2. og United States í fullu starfi
Starfsmenn hins
heimsfræga breska út-
gerðarfélags, CUNARDS
minnast oft fornrar
frægðar, sem þó er ekki
með öllu glötuð, — en fyr-
ir daga flugsins, þá réði
félagið á höfunum, ef svo
má að orði komast, en
Drottningarnar tvær
sigldu árið út milli Sout-
hampton og New York og
héldu yfirleitt „Bláa
borðanum", sem var
virðingarmerki fyrir að
sigla þessa leið á sam
skemmstum tíma, eða
með öðrum orðum, áttu
hraðametið á þessari
miklu siglingarútu.
Þrjú stórskip i förum.
Aðalstöðvar félagsins eru
núna I gömlu, virðulegu hóteli
niður við Thames ána, rétt viö
járnbrautarstöðina, en þar
komu flugrikir farþegar og
hefðarfólk viö á leið sinni til
Southampton, þar sem skipin
lágu við festar.
Núna eru þar hrað söluskrif-
stofur fyrir skemmtiferðamenn,
og tölvur sjá um bókanir. Tals-
þjóðum, og talsvert er oröið um
spænska ferðamenn um borð i
Cunard-skipunum.
Talsmenn skipafélagsins
segja, að þaö hafi til skamms
tima verið rótgróin imyndun, að
ekki væri gott að sigla með far-
þegaskipum, þar sem þeirra
eigin tungumál voru ekki töluð
um borð, nær einvörðungu.
Til þess að koma til móts viö
erlenda ferðamenn, eru nú öll
skilti um borð i QE 2. á fjórum
tungumálum, ensku, spönsku,
frönsku og þýsku. Mateðillinn er
prentaður á þessum fjórum
málum, og ennfremur er „dag-
blaðiö” prentað á þessum mál-
um um borö. „Pressan” (frétt-
ir) eru lesnar á sömu málum
um hátalarakerfi skipsins, og á
það er bent, að I skipshöfninni
eru menn frá mörgun löndum og
alls talar skipshöfnin 20 tungu-
mál, fyrir utan ensku. Tungu-
málavandinn er þvi úr sögunni.
Frægir skemmtikraftar
og fyrirlesarar
Mjög vel er séð fyrir öllu um
borð i QE 2. Tveir bankar eru I
skipinu, er skipta gjaldeyri, og
ekki þarf að tala um veitingar.
Þá er skemmtidagskrá skipu-
lögð. Frægir skemmtikraftar
koma fram, og það nýjasta er aö
fá heimsfræga menn, spekinga,
rithöfunda og visindamenn, til
Meöan var og hét var örtröð I sólarlandaferðum. Nú viröist feröa-
mátinn vera nokkuð aö breytast, meöal annars eru siglingar á
skemmmtiferöaskipum, sem áöur voru aöeins viö hæfi auömanna
aö veröa almenningseign á ný og hvert stórskipiö af ööru er tekiö I
notkun.
UnitedStates mun sinna marg-
háttuðum verkefnum, verða i
hnattferðum, auk annars, en
átta mánuði ársins er ráðgert að
það sigli milli Hawaii og vestur-
strandar Bandarikjanna. ■
Vandað skip
United States er mjög vandað
skip. Það var smiðað árið 1950
og það sérkennilega við skipið
er það, að i þvl eru tvö algjör-
lega aðskilin vélarún. Annað
vélarrúmiö er lokaö fá frlöar-
timum, en með bæði vélarrúmin
á fullu, öslar það hraðar en
nokkurt annað skip. Annað vél-
arrúmið nægir þó til þess aö
halda uppi ganghraöa sem sam-
bærilegur er við hraöskreiðustu
skemmtiskip úthafanna.
Þá vakti það athygli á sinum
tima, að enginn hlutur var úr tré
um borð (eða gat brunnið),
nema stokkurinn sem mat-
sveinarnir notuðu til að höggva
kjötið á.
Mjög fullkomið öryggiskerfi
er um borð (vatnsheld skilrúm)
og er skipið þvl hið nýtlskuleg-
asta þrátt fyrir aldurinn.
Seglskipin komin aftur.
En olíukreppan er ekki aðeins
að breyta samkeppnisaðstöðu
skipa og flugvéla, heldur er nú
hver sótraftur á sjó dreginn,
eins og stundum er sagt. Það
nýjasta er að Þjóðverjar hafa
byrjað að gera út stórt seglskip,
sem tekið getur 80 farþega. Sea
Cloud heitir það, en þetta er
fjórmastraö eða fjórsiglt bark-
skip.
fjórum tungumálum
Þegar hann var drepinn, áriö
1961, var skipið selt aftur til
Bandarikjanna, en nú hefur það
sem sé verið tekið i notkun, m.a.
I ferðir milli Karabiska hafsins
og Vestur-Evrópu.
Matseöillinn er líka
Skipið hefur hvorki meira né
minna en 3.160 fermetra af segl-
um uppi, þegar öllu er tjaldað,
og það er búið hjálparvélum og
ljósavélum. 60 manna áhöfn er á
skipinu.
Skipið hét áöur HUSSAR og
var i eign margmilljónarans
Huttons. 1 slðari heimsstyjöld-
inni var það I strandgæslu og
notað sem þjálfunarskip fyrir
bandariska flotann.
Síðar var skipið selt Trujillo,
einræðisherra i Dóminiska lýð-
veldinu.
Mun það t.d. fara eina slika
ferð frá Kaupmannahöfn og
þangað aftur. Annars eru skipu-
lagðar lengri og skemmri ferð-
ir.
7 daga ferðkostar 2.100 DM en
þriggja vikna túr 12.000 DM.
JG
Allar leiðbeiningar eru nú á fjórum tungumálum um borö I QE 2. en
þaö heföi þótt saga til næsta bæjar fyrr á öldinni.