Tíminn - 30.03.1980, Blaðsíða 23

Sunnudagur 30. mars 1980
31
Rúðubrot í Hafnarfiröi, þannig var raöhúsið leikiö.
sem aö mínum dómi og margra
annarra er mikilvægastur allra:
hiö siölega uppeldi? Hefur þeim
þætti veriö markaö ákveöiö rúm i
námskrá skólanna?
Þvi miöur veröur aö játa, aö
svo er ekki. Þaö veröur hvergi
séö, aö neinni námsgrein, sem
sérstaklega sé ætlaö þaö hlutverk
aö leggja rækt viö aö þroska
þennan mikilvægasta þátt upp-
eldisins, sé ætlaö þar ákveöiö
rúm. Kennslutimanum á aö
mestu aö verja til hinnar lög-
boönu, ólifrænu itroöslu. Fjöldi
kennara um land allt hefur fyrir
löngu gert sér ljósa þessa tilfinn-
anlegu vöntun í skólakerfiö. Og til
þess aö vinna aö þessum vfgöa
þætti uppeldisins, sem fullyröa
má, aö þeir geti harla litiö sinnt
innan veggja skólanna, hafa þeir
margir I fritimum sinum stofnaö
og staöiö fyrir æskulýösfélags-
skap, sem starfar á siörænum
gundvelli. Ég nefni aöeins þrjú
félagaform, sem munu algeng-
ust: barnastúkur, skátafélög og
Rauöa kross deildir. A þann hátt
hafa margir kennarar unniö
ágætt siörænt og félagslegt upp-
eldisstarf viöa um land og eiga
þeirvissulega miklar þakkir skil-
iö.
Fjarri sé mér aö gleyma i þess-
um umræöum hinum kristnu
fræöum barnaskólanna. Þar er
einmitt aö finna kjarnann sjálfan,
siöaboöskapinn besta, fyrir-
myndina fegurstu: lif og starf
Jesú Krists. En á þeim stutta
tima sem til hennar er ætlaöur,
tvær 40 minútna stundir á viku i
efri bekkjunum, veröur hún I
flestra höndum tæpast annaö en
fræöigrein, enda þrjár bækur yfir
aöfara. Ef verulegur siörænn ár-
angur ætti aö nást, þyrfti aö ætla
þessari námsgrein mun meira
rúm I náminu, taka hana upp i
unglingaskólum og hærri skólum,
kenna hana ekki sem fræöigrein,
heldur leggja jafnan megin-
áherslu á siöaboöskap Krists.
....Ég sagöi áöan, aö ef takast
ætti aö ala þjóöina upp viö þá
hætti, sem hollastir væru, þyrfti
aö sameina krafta fjögurra sterk-
ustu uppeldisaöilanna: ríkis-
valdsins, heimila, skóla og kirkju.
Ég er sannfæröur um, aö meö
markvissri sókn þessara aöila
gæti þeim tekist aö valda straum-
hvörfum i siömennt Islendinga.
En á hvern hátt yröi þá best aö
samstilla kraftana? Ég ætla mér
ekki i þessari grein aö gefa neitt
tæmandi svar viö þeirri spurn-
ingu. Til þess er hún of yfir-
gripsmikil.' Og máliö þarf aö
ihuga vel af þar til kjörnum úr-
valsmönnum, áöur en fullnaöará-
kvaröanir eru teknar. En ég vil i
leyfa mér aö benda á nokkur at-
riöi til umhugsunar.
Markmiö skólanna er einkum
tviþætt: uppeldi og fræösla. Allt
til þessa hefur starf þeirra næst-
um eingöngu veriö miöaö viö
fræösluna, itroösluna, sem ýmsir
nefna svo, af þvi' aö stór hluti
nemenda hefur alls dtki nægan
þroska eöa getu til aö meötaka og
melta allt þaö, sem á borö er bor-
iö. Avextirnir eru hinn alkunni
námsleiöi og margs konar van-
ræksla viö námiö, sem gerir svo
mjög vart viö sig I mörgum skól-
um.
Hinum þættinum, sem ég hef
áöur fært rök aö, aö mestu máli
skiptir fyrir hamingju og heill
mannsins, hinu siölega uppeldi,
þroskun skapgeröarinnar, dreng-
lundarinnar, þegnskaparins,
fórnfýsinnar, kærleikans, — hon-
um hefur aö mestu veriö gleymt.
Löggjafinn ætlast greinilega ekki
til, aö honum sé sinnt á neinn á-
kveöinn eöa markvissan hátt.
Þessu veröur aö breyta. I
hverjum skóla þarf aö ætla þess-
um þætti ákveöiö rúm, þar sem á
markvissan hátt er aö þvf stefnt
aö þroska þessar göfugustu eig-
indir mannsins, — þessar eigindir
sem fyrst og fremst gera mann-
inn að manni. Auövitaö þarf aö
ihuga mjög vel, hvernig þessum
þættiyröibest fyrir komiö, svo aö
árangur yröi sem bestur. En auö-
sætt er, aö þar veröa siöfræöi og
persónusaga, heillandi frásagnir
um lif og starf ýmissa mikil-
menna og velgjöröarmanna
mannkynsins aö skipa háan sess.-
Tel ég mig hafa reynslu fyrir þvi,
aö þaö sé vænlegt til árangurs.
Hér veröur rikisvaldiö aö koma
til skjalanna og marka þessum
þætti ákveöiö rúm i skólakerfinu.
Ég fullyröi, aö kennarar mundu
yfirleitt taka þeirri nybreytni
mjög feginsamlega, þó aö ein-
stakahjaróma rödd heyröist, eins
og jafnan gengur og gerist. Eins
og um var getiö hér aö framan, er
mörgum kennurum oröiö ljóst
fyrir löngu hvaö aö er og þvi
reiöubúnir til starfa.
En hér verður tæpast miklu á-
orkaö nema I náinni samvinnu viö
heimilin i landinu. Viö skulum
gera okkur aö fullu ljóst, aö á
heimilunum er hornsteinn upp-
eldisins lagöur. Þar alast bömin
upp til sjö ára aldurs, án allrar
ihlutunar skólanna, og á þeim ár-
um, segja sálvisindin, aö sumir
andlegir hæfileikar barnsins mót-
ist mjög. — Þaö er og vitaö mál,
aö iraun og veru eru börn og ung-
lingar langmest undir handleiöslu
heimilanna, þó aö þau dvelji i
umsjá skólanna tvær til fimm
stundir á dag. Jafnvel ágætur
skóli fær aöeins litlu áorkaö, ef
heimilin hafa ekki réttan skilníng
^ starfi hans. Heimilin eru þvi ó-
neitanlega sterkasti aöilinn i upp-
eldinu. Mætti þá öllum ljóst vera,
hve miklu máli skiptir, aö
heimilismenning þjóöanna sé holl
og góö.
Nú er þaö skoöun margra, aö
heimilismenningu tslendinga hafi
farið hnignandi hina siöustu ára-
tugi. Benda þeir á, aö ýmis öfl
innan þjóöfélagsins hafibeint eöa
óbeint oröiö þess valdandi.
Reynsla min bendir ótvirætt i þá
átt, aö skoöun þessi hafi viö rök
aö styöjast. — Gæti ekki einmitt
hér veriöum aö ræöa eina veiga-
mikla ástæðu fyrir þvi, að siö-
mennt íslendinga er á of lágu
stigi? — Hér veröa ekki nefnd
nein dæmi aö sinni, heldur aöeins
bent á, aö ef þetta er rétt, þá er
vissulega full þörf á aö ná til
heimilanna meö samræmdar aö-
geröir til úrbóta. Ég segi sam-
ræmdar aðgeröir vegna þess, aö
ég tel aö fullkomin samvinna
veröi aö vera milli skólanna og
heimilanna a.m.k. um þann siö-
ræna þátt uppeldisins, sem hér
hefur veriö talaö um, og gert er
ráö fyrir aö tekinn yröi upp I
skólakerfiö. Bróöurleg samvinna
og skilningur þessara aðila
veröur aö koma f staö afskipta-
leysis og úlfúðar, sem nú viö-
gengst of viöa. Breytingin getur
oröiö meö einföldu móti. Kenn-
araliö þjóöarinnar þarf aö kom-
ast I nána snertingu viö heimilin,
kynnast þeim náiö og túlka hin
nýju stefnumiö og margt annaö,
sem varöar skóla og heimili.
Stofna þarf blaö fyrir heimilin,
blaö, sem laust væri viö allt póli-
tiskt vopnabrak, og yröi eingöngu
helgaö vandamálum heimila og
skóla, uppeldi og menningu. Blaö
barnakennara, „Menntamál”, er
mjög áhrifalitiö I þessu efni og
mun óviöa keypt, nema af kenn-
urum, enda fyrst og fremst mál-
gagn stéttarinnar. Eitt blaö,
„Heimili ogskóli”, sem kemur út
sex sinnum á ári á vegum Kenn-
arafélags Eyjafjaröar, er aö
minu mati mjög nærri þeirri leiö,
sem fara þarf I þessum efnum.
En þaö er ekki keypt nema á til-
tölulega fáum heimilum landsins,
og af augljósum ástæöum ekki
eins efnismikiö og vel úr garöi
gert og útgefendur heföu viljaö.
Meö samræmdu átaki væri hægt
aö gera blaö þetta eöa annaö
sambærilegt betur úr garöi og
stuöla aö þvi, aö þaö kæmist irjn á
hvert einasta heimilii landinu, til
ómetanlegrar blessunar fyrir
alda og óborna.
I þessu sambandi mætti gjarn-
anspyrja: „Hvernig stendur yfir-
leitt á þvi, aö stjórn fræöslumála
landsins skuli ekki beita sér fyrir
útgáfu sliks blaös, ráöa til þess
færustu menn og beinlinis senda
þaö heim á hvert heimili? Flestir,
nema þá andleg litilmenni,
mundu áreiöanlega greiöa and-
viröisvo góörar sendingar. Hvers
vegna aö láta pólitlska hrossa-
kaupmenn senda næstum daglega
pólitiskt moö heim á langflest
heimili þjóöarinnar, henni til
sundrungar og forheimskunar?
Mætti ekki gjarnan lika bera
fram eitthvertkjarnfóöur til mót-
vægis? — Þaö er sannarlega
kominn timi til aö átta sig á þess-
um málum, og þaö verður aö ætl-
ast til, aö stjórn kennslumálanna
skiljihlutverk sitt þaö vel, aö hún
beiti sér hiö fyrsta fyrir fram-
kvæmd þessa nauösynjamáls.
Þaö hefur nógu lengi dregizt.
Þá mætti benda á, aö þaö gæti
haft mikil áhrif til bóta fyrir upp-
eldismenningu þjóöarinnar, aö
hafa sérstakan uppeldisráöunaut,
mann, sem feröast um landiö,
heldur fundi meö foreldrum og
kennurum, stofnar foreldrafélög
og gefur hvarvetna góö ráö og
bendingar, sem eingöngu varða
uppeldismenningu skóla og heim-
ila. Gæti ráöunauturinn jafn-
framt veriö starfsmaöur viö
heimilis- og skólablaö kennslu-
málastjórnarinnar, a.m.k. ööru
hverju. Ég lit svo á, aö starf sliks
ráöunauts mimdi a.m .k. ekki hafa
minna gildi, og sé ekki minna aö-
kallandi heldur en t.d. starf loö-
dýra- og hrossaræktarráöunauta
þjóöarinnar. — Vilja ekki forvig-
ismenn kennslumálanna athuga
þetta I fullri vinsemd?
VI.
Hlutverk kirkjunnar I siðbóta-
starfi þjóöarinnar er augljóst og
harla mikilvægt. lslenzk kirkja
byggir kenningu slna á bjargi
kristindómsins,lifiog starfi mesta
siöameistara allra alda, Jesú
Krists. Þjónar kirkjunnar,
prestarnir, eiga þvi auövitaö aö
feta dyggilega I slóö hans, eftir
þvi sem geta framast leyfir og
vissulega gera þeir þaö og hafa
gert, mjög margir I gegnum
tlöina eins og Laxness kemst ein-
hversstaöar aö oröi. Meö fordæmi
sinu og starfi eiga þeir aö vera
vökulir leiötogar i andlegum og
siörænum efnum og hafa náiö
samstarf viö skóla og heimili.
Þarf þaö aö breytast mjög til bóta
frá þvl sem nú er viöa og mundi af
þvi mikil blessun hljótast.
Prestarnir gætu margir hverjir
’veriö miklu meiri vökumenn I lifi
þjóöarinnar en þeir eru nú og
þurfa aö vera þaö. Engir menn
ættu aö vera liklegri til áhrifa i
þessum efnum en einmitt góöir
prestar, mennirnir, sem hafa
vigst til þjónustu viö kristindóm-
inn, hinn undursámlega boöskap
meistarans frá Nazaret.
— 1 nýlega útkominni blaöa-
grein minnist Ingibjörg Þorgeirs-
dóttir á þaö hve mikiö gildi vissan
um ódauðleika mannssálarinnar
gæti haft fyrir siörænt uppeldi
æskulýösins. Bendirhún réttilega
á, aö sllk vissa mundi i mörgum
tilfellum gefa lifinu aukiö gildi og
þá kjölfestu sem nauösynleg er til
þess aöflýja ekki frá viöfangsefn-
um þess, og til þess aö gefast ekki
upp 1 hinni daglegu baráttu.
Stingur hún upp á, þar sem hún
telur framhaldslifiö fullsannaö
mál aö þaö sé viöurkennt og þess
rækilega getiö i fræöum þeim,
sem æskunni sé ætlaö aö tileinka
sér.
Hér er minnst á mjög athyglis-
vert mál i sambandi viö þetta tal
mitt um hiö siöræna uppeldi.
Eins pg öllum hugsandi mönn-
um er kunnugt, hefur trúin á lif
eftir likamsdauöann fylgt mann-
kyninu frá örófi alda. Þegar
Kristur kom fram á sjónarsviöiö
boöaöi hann tnlna á framhaldslif-
iö sem fullkomna staöreynd. Þá
trú hefur kirkjan lika jafnan
boðaö en þvi miöur af svo litlum
þrótti og meö svo htlum árangri
aö alltof fáir viröast hafa veitt
henni eftirtekt. — En nú á siöustu
áratugunum hafa ýmsir heims-
frægir vlsindamenn taliö fram-
haldsllfiö visindalega sannaö
mál. Ég veit vel aö þaö hefur
mikiö veriö deilt um þetta atriöi
ogerenn. Enef framhaldslifiö er
eitthvaö annaö og meira en glæsi-
legt, þokukennt fyrirheit höfund-
ar kristninnar, ef þaö er raun-
verulega oröin vlsindaleg
staöreynd.þá má sllkt ekki liggja
i þagnargildi, þá á aö boöa
æskunni þaö sem fullkomna vissu
i fræöum hennar. — Fullkomin
vissa um framhaldslifíö hiýtur aö
geta oröiö voldug hvatning fyrir
hvern óspilltan ungling aö vanda
framferði sitt svo sem mest má
veröa. Þá yröi litiö á dvölina hér á
jöröinni sem áfanga á feröalagi á
óendanlegri þroskabraut. Og þvi
auöugri sem viö erum af andleg-
um verömætum, af drenglund,
vizku, sannleika, kærleika, þvi
betur erum viö búin undir förina
miklu til huliösheima, — þvi aö
viö getum ekkert flutt meö okkur
þangaö, annaö en hina sálrænu
eiginleika, sem viö höfum áunniö
okkur.
Vilja ekki prestarnir hugleiöa
þettabetur og beita sér hér fyrir?
Ég hygg aö bezt færi á aö þeir
tækjú þaö aö sér.
VII.
Ég þykist nú hafa leitt nokkur
rök aö þvi aö leggja þarf áherzlu
á aukiö siögæöisuppeldi meöal
þjóöar. okkar. Jafnframt hef ég
bent á nokkur atriöi sem ég vænti
aö gætu oröiö til umhugsunar,
þegar sezt veröur á rökstóla um
þessi mál.
Þaö er einlæg ósk min og von aö
réttir aöilar sameinist til átaka I
þessum efnum og þaö sem fyrst.
Þá mundi smám saman birta I
margs konar skilningi meöal okk-
ar kæru þjóöar. Þá mundi hátt-
visi, hreinskilni og bróöurleg
samskipti rlkja manna á milli og
Islendingar geta sér ómetanlegan
oröstir I þeim efnum meöal ann-
arra þjóöa. Þá mundi dreng-
skaparhugtakiö sem hefur fjar-
lægst svo mjög um skeiö, I vitund
þjóöarinnar, hefjast til vegs á ný.
HlX
TALSTÖÐVAKLÚBBURINN

Bylgjan
Klúbbur fólks á öllum aldri, sem
hefur áhuga á t3.1StÖClvá~
vicfskiptum og líflegu felagslífi.
Allar upplýsingar um klúbbinn
er aJ fá í síma 45311 frá kl.
20 til 22 öll virk kvöld.
VX;

Akraneskaupstaður
Prjónavélar
Til sölu eru prjónavélar, JACQUARDS
MASKINER, BORAS. *
1 stk. Bore 14 W — 35, breidd 140 cm.
1 stk. Bore 2 K — 18 — 35, breidd 178 cm.
1 stk. Bore 2 K —18 — P25, breidd 178 cm.
1 stk. Bore, breidd 120 cm.
Auk þess 2 stk. NORVA gufustraujárn
með gufukút.
Nánari upplýsingar veitir undirritaður i
sima 93-1211, eða á skrifstofunni, Kirkju-
braut 2, Akranesi.
Bæ j artæknif r æðingur.
Skotgat á glugga, tæpast verknaöur neins óvita.