Tíminn - 09.04.1980, Qupperneq 6

6
Miðvikudagur 9. aprll 1980
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurösson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur ólafsson. Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason.
Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og auglýsingar SIÖu-
múla 15. Simi 86300. — Kvöldslmar blaöamanna: 86562, 86495.
Eftir kl. 20.00: 86387. Verö I lausasölu kr. 240.- Askriftargjald kr.
4.800 á mánuöi. Blaöaprent.;
Staða samvinnu-
rekstraríns
Ekkert getur verið undirstaða góðra og stöðugra
lifskjara annað en gróskumikil framleiðsla og fjöl-
breytileg þjónustustarfsemi. Ef fólkið nýtur at-
hafnafrelsis og valfrelsis mun þjónustustarfsemin
dafna á grundvelli öflugrar framleiðslu, og i þessu
ljósi verður það brýnast að lögð sé áhersla á fram-
leiðslustarfsemina i frjálsu athafnalifi.
Það er enn fremur ljóst að enda þótt starfsemi
hagkerfisins sé flókin og margþætt, þá er árangurs-
rik sókn gegn óðaverðbólgunni einkum i þvi fólgin
að tryggja það að fjármunir renni til arðbærra
starfa fremur en eyðslu eða sukks, og að ákvarðanir
um neyslustig séu i samræmi við þau verðmæti sem
framleidd eru á hverjum tima.
Enda þótt hér sé mjög flókið mál gert einfalt úr
hófi fram, má af þessum staðreyndum draga þá
grundvallarályktun að öflug framleiðslustefna með
arðsemi að leiðarljósi er forsenda þess að íslend-
ingar geti stefnt að bættum og stöðugari lifskjörum
i framtiðinni.
Þvi miður bendir flest til þess að ekki sé um það
að ræða hérlendis, að skilyrði fyrir slikri fram-
leiðslusókn séu fyrir hendi. Það hlýtur að teljast
meginverkefni íslendinga á næstunni að móta slika
stefnu og framfylgja henni. Um slika heillastefnu
verður að nást sæmilegt samkomulag við marga
aðila, jafnt á stjórnmálasviði sem öðrum áhrifa-
sviðum þjóðlifsins, vegna þess að skilyrði árangurs
er samfelld og stöðug framkvæmd stefnunnar um
nokkurt árabil þrátt fyrir að aðstæður geti breytst
skyndilega á ýmsa lund. Svo að tvö dæmi séu nefnd
er ljóst að iðnþróun tekst ekki án þess að það taki
allmörg ár stöðugra starfa, og leiðrétting þeirrar
timabundnu skekkju sem upp er komin i land-
búnaðarmálum og i þróun skipastólsins tekur einn-
ig allmörg ár.
Atvinnurekstur og þjónustustartsemi samvinnu-
hreyfingarinnar hefur sérstöðu i þessum málum
vegna þess einkum að hreyfingin hefur tekið að sér
að sinna þörfum fólksins á erfiðustu svæðum lands-
ins i atvinnutilliti og að gæta hagsmuna þess þar
sem iðulega þarf mest fram að leggja til að tryggja
sæmilega afkomu og félagslegt réttlæti á við aðra
landshluta sem betur eru settir i slikum efnum.
•
Samvinnuhreyf ingin gegnir mjög mikilvægu hlut-
verki fyrir gjörvalla þróun landsbyggðarinnar.
Gildir einu hvort rætt er um frumatvinnuvegi, land-
búnað og sjávarútveg, eða iðnað og þjónustustörf.
Ef atvinnurekstur verður fyrir hnekki er það
jafnan áfall fyrir fólkið, bæði þá sem einhver skipti
hafa átt við hann beint eða óbeint. En atvinnurekst-
ur og þjónustustarfsemi samvinnuhreyfingarinnar
hefur einnig sérstöðu I þessu tilliti, þar eð heil
byggðarlög hafa tekið saman höndum um sam-
vinnureksturinn sem sverð sitt og skjöld i lifsbar-
áttunni. Og það er ekki sök þessa fólks að aðstæður i
heimahögum eru erfiðar að ýmsu leyti og að flóttinn
til Suðvesturlands á slnum tlma olli þvi að atvinnu-
lif þar varð einhæfara en ella hefði orðið.
Það hlýtur að verða verulegur þáttur I öflugri
framleiðslusókn og frjálsri þjónustustarfsemi, að
bæta aðstöðu samvinnurekstrarins með tilliti til að-
stæðnanna á landsbyggðinni.
JS
Kjartan Jónasson:
Erlerit yfirlit
Carter Bandarlkjaforseti til-
kynnti i gær hertar aðgeröir
gegn Irönum, þar sem viöleitni
siöustu daga til aö fá banda-
risku gislana i Iran flutta i um-
sjá stjórnvalda hefur ekki boriö
neinn árangur. Tilkynnti forset-
inn aö stjórnmálasambandi viö
Iran væri slitiö og fullkomiö viö-
skiptabann sett á íran. Áöur
haföi Bandarikjastjórn fryst Ir-
anskar innistæöur og dregiö
mjög úr viöskiptum milli land-
anna.
Mjög erfitt er aö gera sér
þess grein hversu mikil áhrif
þessar siöustu aögeröir Banda-
rikjastjórnar koma til meö aö
hafa i tran, en þó bendir fátt til
þess aö áhrifin veröi snögg né
mikil fyrst I staö. tranir hafa
þegar flutt viöskipti sin aö
miklu leyti frá Bandarikjunum
og þeirhafa ekki sýnt á þvi mik-
inn lit aö vilja hafa gott stjórn-
málasamband viö Bandarikin.
Hinsvegar er hinum hófsamari
stjórnmáiamönnum I tran ljóst
aö I samskiptum viö risaveldin
tvö er fátt eins illt og aö hafa
annaö þeirra alfariö á móti sér
ogallra sist þegar sovéskur her
er viö landamærin i Afganistan.
Ennfremur er þess aö minnast
aö sambúö trans og traks er um
þessar mundir aö leysast upp I
ófriö og fari svo aö til átaka
komi gætu þau auöveldlega
oröiö þaö tundur sem kveikti ó-
friöarbál um öll Miö-Austur-
lönd.
c 1 vikunni fyrir páskahelgi
sýndu skoöanakannanir I
Bandarikjunum aö landsmenn
heföu snúist gegn forseta sinum
i transmálinu og teldu hann full
aögeröalítinn, þannig voru 49%
aöspuröra óánægöir meö
frammistööu forsetans en 43%
ánægöir. Áöur höföu hlutföllin
veriö 63 á móti 28 forsetanum I
hag. t Bandarikjaþingi hafa og
komiðfram háværar raddir um
meiri hörku gegn tran. Carter
hefurnú brugöist við i samræmi
viö þessar kröfur, en enn sem
komiö er hefur hann ekki gengiö
eins langt og hinir ákveðnustu
vilja. En hvaö er þaö sem
Bandarikin geta frekar aö-
hafst? Þaö er einkum þrennt og
þar af tveir kostir litt aölaðandi,
en sá þriöji vart framkvæman-
legur. Skásti kosturinn er að
reyna aö fá þjóöir heims til aö
styöja Bandarfkin i viöskipta-
banni á tran. Fáum blandast þó
hugur um að þetta er vart
framkvæmanlegt sakir þess aö
útflutningur trans er olia, olia
sem allirbitast um aö fá og þyk-
ir ekki fýsilegt aö eyöileggja
möguleika sina I olíuviöskiptum
með þvl aö beita Irani viö-
skiptaþvingunum.
Hinir tveir kostirnir sem
Khomeini greiöir atkvæöi I þingkosningunum.
ræddir hafa veriö I Bandarikj-
unum fela báöir i sér beitingu
hervalds. Sá fyrri og fýsilegri er
aö setja hainbann á tran og hinn
siöari einfaldlega aö fara meö
Banisadr forseti.
her á hendur trönum uns þeir
skila gislunum. Hvort tveggja
þetta mundi hafa i' för meö sér
óskaplega ófriöarhættu, miklar
likur væri á að þjóöir heimsins
snerust gegn Bandarikjamönn-
um.'Ef hafnbannið yröi valiö’
mundi án efa leiöa af þvi ný og
illvigari oliukreppa og siöast en
ekki sist myndi ekki gróa um
heilt milli lran og Bandarikj-
anna i langan tima á eftir.
Það er þvi liklegt aö Banda-
rikjastjórn biöi nú og sjái hvaö
setur, enda ekki nema mánuöur
nú þangaö til nýtt iranskt þing á
aö koma saman og einmitt þaö
þing á aö ákveöa meöferö gisla-
málsins. Sá er aö minnsta kosti
úrskuröur æöstaklerksins
Khomeini.
Samsetning nýja þingsins I ír-
an kemur til meö aö skipta
miklu máli varöandi framtiö
Ayatollah Mohammed Beheshti Ieiötogi Klerkabandalagsins og
yfirlýstur andstæðingur Banisadrs.
gislanna. Þegar hefur sýnt sig
aö fengi Banisadr transforseti
aö ráöa yröi öryggi gislanna
tryggt og þeir látnir lausir á ein-
hverjum málamiölunargrund-
velli. Fram til þessa hafa klerk-
ar I tran hins vegar hindraö
þessa lausn málsins og Khom-
eini komiö þeim til hjálpar
þegar i nauöirnar hefur rekiö.
Afstaða Khomeinis i málinu er
þó hreint ekki ljós og virtist svo
framan af aöhann ætlaöi aö láta
Banisadr ráöa framgagni máls-
ins. Þegar lögfræöinganefndin á
vegum Sameinuöu þjóðanna var
I tran á sinum tlma munaöi
engu aö gislarnir yröu fluttir i
umsjá stjórnvalda. Mönnum
Banisadr og Ghotzbadeh varö
þaö þá á aö fullyröa aö slikt væri
vilji Khomeinis. Aö áliti frétta-
skýrenda haföi þaö veriö vilji
Khomeinis aö koma hvergi ná-
lægt þó hann gæti alveg fallist á
að stjórnvöld tækju aö sér um-
sjá gislanna. Var þaö i fullu
samræmi . viö yfirlýsingar
Khomeinis aö þjóöin ætti aö
fylgja forseta sinum og hann
færi meö veraldlegt vald á meö-
an ekkert þing væri komiö sam-
an. En meö þvi aö forsetinn og
stjórnin i Teheran bendlaöi
hann viö gislamáliö á þennar^.
veg þóttist Khomeini tilneyddur
að styöja námsmennina og lýsti
þvi jafnframt yfir, aö þingiö
mundi skera úr um máliö. Nú
fyrir nokkrum dögum stöövaöi
Khomeini aöra tilraun Bani-
sadrs til þess aö fá umsjón meö
gislunum og óttast menn aö
Banisadr setji mjög niöur viö
þetta hjá transþjóöinni, enda
viröist svo sem Khomeini hafi
skipaö honum I sveit óvina
sinna.
Þaö er eiginlega fyrir röö til-
viljana og heppni aö Banisadr
náði kjöri sem forseti en ekki
einhver fulltrúi klerkanna.
(Khomeini úrskurðaði aö klerk-
argætuekki veriö i framboöi). I
þingkosningunum hefur
Banisadr siöan brugöist boga-
listin i þvi aö hann hefur ekki
beitt sér ýkja mikiö fyrir
kosningu sinna manna og ekki
stofnaö formlega neinn flokk.
Þaöhafa klerkarnir aftur á móti
gert og þykja allsigurstrangleg-
ir. Þegar hafa 80 af 270 þing-
mönnum veriö kosnir og af
þessum 80 eru 35 úr rööum tsl-
amska lýöveldisflokksins
(klerkabandalagið), en aöeins
Banisadrs. En þaö er þó bót I
máli (frá sjónarmiöi Bandarikj-
anna aö minnsta kosti) aö
klerkabandalagiö hefur eftir
þessu aö dæma ekki hreinan
meirihluta og nokkrar likur til
aö stjómin veröi mynduö meö
samstarfi fylgismanna Banis-
adrs og annarra þingmanna
sem ekki tilheyra klerkabanda-
laginu. Þó verður ekkert um þaö
fullyrt fyrr en aö mánuöi liönum
og eins og áöur segir er hklegast
aö Bandarikjastjórn biöi og sjái
til hvaö setur.
Gljúfrið vex milli
Banisadr og klerkanna