Tíminn - 13.05.1980, Blaðsíða 6

6
Þri&judagur 13. mal 1980
r

Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurósson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur Ólafsson. Fréttastjóri: Eirfkur S. Eirlksson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrimur Glslason.
Ritstjórnarskrifstofur, f ramkvæmdastjórn og auglýsingar
Slóumúla 15. Slmi 86300. — Kvöldslmar blaöamanna: 86562,
86495. Eftir kl. 20.00: 86387. Verð I lausasölu kr. 240.
-Áskriftargjaid kr. 4.800 á mánuði. Blaöaprent.

J
Þórarinn Þórarinsson
Erlent yfirlit
Hörð deila um fóstur-
eyðingar í Noregi
Hún getur spillt samvinnu borgaraflokkanna
Nýr Oslóarsamningur
Þegar setzt er niður til að semja um viðkvæm og
vandasöm millirikjamál, getur annar aðilinn ekki
vænzt þess að fá allt sitt fram. Þetta var islenzku
samningamönnunum vel ljóst, þegar þeir hófu
framhaldsviðræður um Jan Mayenmálið i ósló i
siðustu viku. Ef samkomulag átti að nást, urðu báð-
ir aðilar að slaka nokkuð á fyllstu kröfum sinum.
Þótt islenzku samningamennirnir hefðu kosið að
fá meira fram af kröfum sinum, verður ekki annað
sagt með réttu en að íslendingar geti vel unað þeim
árangri, sem náðist i viðræðunum. Þessu til árétt-
ingar skal bent á nokkur atriði:
í fyrsta lagi fékkst viðurkenning á þvi, að íslend-
ingar geti ákveðið hámarksafla á loðnu, ef sam-
komulag næst ekki um það milli rikjanna. Þetta er
mjög mikilvægt atriði frá fiskverndarsjónarmiði.
Norðmenn fengu þann varnagla, að þeir væru
óbundnir, ef ákvörðun íslendinga ,,væri talin ber-
sýnilega ósanngjörn”, þ.e. ef hámarksaflamarkið
væri sett of lágt. Akaflega er óliklegt að til þess
komi, að þeir notfæri sér þetta ákvæði, enda er það
sex sinnum meira tap fyrir Island en Noreg, ef afla-
takmarkið er sett óeðlilega lágt.
í öðru lagi eru settar skorður á það aflamagn,
sem Norðmenn mega veiða á Jan Mayensvæðinu.
Það er bundið við 15% af heildaraflamarkinu, eins
og islenzku fulltrúarnir höfðu fallizt á i viðræðunum
i fyrra. Sökum þess, að endanlegt samkomulag náð-
ist ekki þá, veiddu Norðmenn miklu meira, eða rúm
120 þús. tonn i stað 90 þúsund tonna. Mikil hætta er á
þvi, að eins hefði farið nú, ef ekki hefði verið samið.
1 þriðja lagi er Islendingum heimilt að veiða eins
mikið loðnumagn á Jan Mayen svæðinu og Norð-
menn, ef þeir telja það henta sér. Varðandi aðrar
fisktegundir heitir Noregur þvi, að Islendingar skuli
fá sanngjarnan hluta miðað við þá samninga, sem
Noregur kann að gera við önnur lönd.
I fjórða lagi heita Norðmenn þvi, að komi til fjöl-
þjóðasamninga um nýtingu flökkustofna, skuli
samkomulagið milli íslands og Noregs haft til hlið-
sjónar, en eins og áður segir, er þar fallizt á, að Is-
land ákveði hámarksaflamagn loðnu, en sanngjarnt
tillit skuli tekið til sérstöðu Islands varðandi skipt-
ingu annarra flökkustofna.
1 fimmta lagi viðurkenna Norðmenn að við skipt-
ingu landgrunnssvæðisins milli íslands og Jan May-
en skuli nefnd sú, sem fær það mál til umfjöllunar,
,,hafa hliðsjón af hinum miklu efnahagslegu hags-
munum Islands á þessum hafsvæðum, svo og land-
fræðilegum, jarðfræðilegum og öðrum sérstökum
aðstæðum”.
1 sjötta lagi skuldbinda Island og Noregur sig til
þess að setja og framkvæma nauðsynlegar öryggis-
reglur til að koma i veg fyrir að vinnsla auðlinda á
landgrunninu hafi i för með sér mengun, sem geti
reynzt hættuleg lifandi auðlindum þar.
Fleiri atriði mætti nefna, sem er ávinningur fyrir
Island. Reglurnar, sem samkomulagið fjallar um,
eru hins vegar ekki nema annar þáttur þessara
mála. Framkvæmdin er ekki siður mikilvæg. Ser-
stakri fiskveiðinefnd er ætlað að fjalla um hana
hvað fiskveiðarnar snertir. öll ástæða er til að ætla,
að framkvæmdin verði öruggari og betri vegna þess
að samkomulag náðist um undirstöðuatriðin með
friðsamlegum og vinsamlegum hætti.
Mikilvægt er, að góð sambúð og gagnkvæmur
skilningur riki meðal norrænna þjóða. Oslóarsamn-
ingurinn á dögunum mun styrkja grundvöll sliks
samstarfs.
Þ.Þ.
ÞAÐ hafBi vafalitiB nokkur
áhrif á afstöBu NorBmanna til
Jan Mayenmálsins, aB þing-
kosningar eiga aB fara fram á
næsta ári og er þegar komlnn
nokkur glímuskjálfti I þing-
mennina vegna þess. ÚtgerBar-
menn og sjómenn geta haft
áhrif á úrslitin I nokkrum kjör-
dæmum, þar sem mjóu munar
milli flokkanna.
Raunareru þaB þó ekki at-
vinnumál eöa efnahagsmál,
sem setja meginsvip á norsk
stjórnmál um þessar mundir,
heldur fóstureyBingarmáliB.
Deilan, sem er risin um þaB,
getur haft þær afleiBingar, aB
hinir svonefndu borgaralegu
flokkar geti ekki orBiö sammála
um stjórnarmyndun, þótt þeir
fengju þingmeirihluta I næstu
kosningum.
STAÐAN i Stórþinginu er nú
sú, aB verkamannaflokkurinn
hefur 76 þingmenn og Sóslaliski
vinstri flokkurinn 2. Samanlagt
hafa þessir flokkar 78 þing-
menn, en þingmenn eru alls 155.
Þessir flokkar hafa þvi aöeins
eins atkvæöismeirihluta á þing-
inu. Þaö nægir hins vegar til
þess, aö borgaralegu flokkarnir
svonefndu geta ekki myndaö
stjórn saman. Verkamanna-
flokkurinn fer einn meö stjorn-
ina og situr I skjóli þess, aö
Sósialiski vinstri flokkurinn vill
ekki fella hana. Hins vegar leys-
ir rlkisstjórn verkamanna-
flokksins mál miklu oftar I sam-
vinnu viö borgaralegu flokkana
eöa einhvern þeirra en I sam-
vinnu viö Sóslaliska vinstri
flokkinn.
Borgaralegu flokkarnir, sem
eiga fulltrúa á þingi, eru fjórir.
Hægri flokkurinn hefur 41 þing-
mann, Kristilegi flokkurinn 22
þingmenn, Miöflokkurinn 12
þingmenn og gamli Vinstri
flokkurinn 2 þingmenn. Fyrir
siöustu þingkosningar, sem fóru
fram haustiö 1977, höfBu þrlr
fyrstnefndu flokkarnir gert
samkomulag milli sin um
stjórnarsamvinnu eftir kosning-
arnar, ef þeir fengju meirihluta
á þingi.
Vinstri flokkurinn stóö hins
vegar utan þess samkomulags,
enda var þá taliö óvlst, aö hann
fengi nokkurn þingmann kosinn.
Hann haföi fyrir nokkru klofnaö
næstum til helminga og virtist
vera úr sögunni. Nú virBist hann
samkvæmt síöustu skoöana-
könnunum vera heldur aö rétta
viö aftur, en hitt flokksbrotiö
viröist vera aö llöa undir lok.
Eftir slöustu þingkosningar
rlkti mikil óvissa um úrslitin i
nokkra daga eöa þangaö til
lokatalningin lá fyrir. Eitt þing-
sætiö féll á vlxl á Sósialiska
vinstri flokkinn eöa Vinstri
flokkinn. Svo fór, aö Sóslaliski
vinstri flokkurinn hreppti
hnossiö aö lokum.
Heföi Vinstri flokkurinn unniö
Lars Korvald
þetta úrslitasæti endanlega,
myndi aö llkindum hafa veriö
mynduö svokölluö borgaraleg
stjórn I Noregi. Aö þessu sinni
hefur flokkurinn ekki tekiö
endanlega afstööu til þess, hvort
hann muni heldur styöja stjörn
borgaralegu flokkanna eöa
verkamannaflokksins, ef hann
hefur um þaö aö velja eftir
næstu kosningar. Flokkurinn
hefur I seinni tlö sett umhverfis-
mál mjög á oddinn og geta þau
ráöiö úrslitum um afstööu hans.
Skoðanakannanir sem hafa
fariö fram að undanförnu, gefa
til kynna, aö Hægri flokkurinn
sé aö vinna á, en þó hefur vinn-
ingur hans oröið minni I siöustu
skoöanakönnunum en hann virt-
ist ætla aö veröa um skeiö. Miö-
flokkurinn virtist ætla aö veröa
fyrir verulegu tapi, en hann
rétti sig nokkuð viö i aprll-
könnuninni. Fékk þá 7,3%, en
fékk 8,6% I kosningunum 1977.
Kristilegi flokkurinn virtist ætla
aö halda sæmilega hlut slnum,
en I aprílkönnuninni varö hann
fyrir verulegu áfalli, en vonir
þykja þó standa til, aö hann rétti
sig viö aftur. Vinstri flokkurinn
hefur hins vegar styrkt sig og
viröist ætla aö fá nokkru meira
fylgi en 1977.
Verkamannaflokkurinn virö-
ist heldur hafa tapaö, en þó ekki
verulega. Sóslaliski vinstri
flokkurinn hefur staðiö I staö.
Af skoðanakönnunum viröist
það helzt ráðiö, að úrslit næstu
kosninga geti oröiö állka tvlsýn
og þingkosninganna 1977. Þar
kemur þaö einnig til greina, aö
heppni getur ráðið miklu um úr-
slit, t.d. þaö hver hreppir slö-
asta þingsætiö I viökomandi
kjördæmum, en i Noregi eru
hlutfallskosningar I stórum
kjördæmum. Verkamanna-
flokkurinn hefur oft reynzt
heppinn I þessu sambandi, enda
nýtast atkvæöi hans bezt, þar
sem hann er stærsti flokkurinn.
BORGARALEGU flokkarnir
þrlr gengu til slöustu kosninga
meö sameiginlega yfirlýsingu
um þau mál, sem þeir myndu
beita sér fyrir,ef þeir mynduðu-
stjórn saman, Meðal þeirra
mála, sem yfirlýsingin fjallaöi
um, var fóstureyöingarmáliö.
Þeir lýstu yfir þvl, aö þeir
myndu beita sér gegn frjálsum
fóstureyöingum.
Þaö var svo samþykkt á
flokksþingi Hægri flokksins,
sem haldið var nýlega, aö þing-
menn flokksins mættu hafa
frjálsar hendur viö atkvæöa-
greiösluum þetta mál I þinginu.
Þaö mun vitaö um nokkra
þeirra, aö þeir eru fylgjandi
frjálsum fóstureyöingum, og
samtök yngri manna I flokknum
eru hliöholl þeirri stefnu.
Þetta hefur veriö tekiö óstinnt
upp af leiötogum Kristilega
flokksins og Miöflokksins, sem
telja aö Hægri flokkurinn hafi
hér rofið samstarfsyfirlýsing-
una frá 1977. Báðir hafa þeirorö
á þvl, aö stjórnarsamstarf við
Hægri flokkinn komi ekki til
greina, nema þvl veröi yfirlýst,
aö væntanleg stjórn þeirra hafi
sömu stefnu I þessum málum og
heitiö var 1977. Einkum hefur
Lars Korvald , fyrrum for-
sætisráöherra og formaður
þingflokks Kristilega flokksins,
lýst þessu skorinort yfir.
Hvernig, sem þessari deilu
lyktar, bendir flest til aö hún
verði vatn á myllu verka-
mannaflokksins og auðveldi
honum aö sýna fram á, aö stjórn
borgaralegu flokkanna geti
oröiö ósamstæö og því erfitt að
treysta henni.
Kjell Magne Bondevlk, varaformaöur Kristilega flokksins, og Johan J. Jakobsen, formaöur
Miöflokksins.