Fréttablaðið - 17.06.2007, Side 16

B ókin var lengi í vinnslu en Þórdís safnaði efni í hana á sex ára tímabili auk þess
sem hún skrifaði B.A. ritgerð sína
í grafískri hönnunardeild Lista-
háskóla Íslands um götulist. Hún
er því afar fróð um þetta efni og
þróun mála undanfarin ár. Þórdís
segir að víðsýni fólks sé að aukast
og skilningur á því að til séu marg-
ar tegundir af graffiti og götulist.
„Fólk er að átta sig á að ekki er
allt hvimleitt og ljótt. Fleiri eru
farnir að skilja á milli þess sem er
veggjakrot, krass og eignaspjöll
og þess sem er meira varið í.
Skilningur hins almenna borgara
er kannski sá að þegar fólk heyr-
ir minnst á graffiti þá fær það
óbragð í munninn. Maður skilur
það vel því margt af því sem er í al-
faraleið hér í miðbænum er krass
eða „tagg“ sem er kannski ekkert
æðislegt á að horfa en er engu að
síður hluti af þessari menningu.
Það er þar sem allir byrja - þeir
sem „tagga“ hvað grimmast eru
oftast þeir yngstu sem vilja verða
frægir á einni nóttu.“
Þórdís útskýrir að graffiti-lista-
fólk sé síst einsleitur hópur held-
ur endurspegli það fjölbreytileika
samfélagsins. „Fólk gerir þetta á
afar misjöfnum forsendum, sumir
vilja virkja í sér listamanninn en
aðrir koma einhverjum skilaboð-
um áleiðis. Í þessu ferli þegar ég
vann að bókinni lærði ég margt
og rak mig á ýmislegt; ég passa
mig á dæma hvorki einn né neinn,
mér finnst bara gaman að fylgj-
ast með,“ segir hún og áréttar að
hún sé alls ekki hvatamaður þess
að allir skrifi á veggi né sérstak-
ur talsmaður þessa hóps, hún sé
áhugamanneskja um þessa menn-
ingu og hafi einfaldlega ákveðið
að verja ómældum hluta síns frí-
tíma í að gera þessa bók.
Hún segir ómögulegt að áætla
hversu stór hópurinn sem stund-
ar veggjakrot eða graffiti að
staðaldri. „Ég hef kynnst ýmsum
á þessari leið, yfirleitt er þetta
ungt fólk undir þrítugu en svo
hef ég líka verið að mynda verk
eftir konu á fimmtugsaldri,“
segir Þórdís og bætir við að það
sé afar forvitnilegt að sjá hvern-
ig götulistin endurspeglar ólíka
stétt og stöðu fólks og viðhorf til
lífsins.
Þórdís segir að margir þeir fær-
ustu í bransanum sé skólagengnir.
„Oft eru þeir beint eða óbeint með
ákveðinn myndlistarbakgrunn,
það leynir sér ekki að margir
kunna ýmsa anatómíu, þrívíddar-
tækni, skyggingu og hafa skilning
á útfærslu myndverka.“
Þórdís útskýrir að meiri harka
hafi færst í baráttu graffiti-lista-
fólks á undanförnum tveimur
árum. „Í gegnum árin var einn
virkasti striginn fyrir götulist í
nágrenni Austurbæjarskóla. Ég
veit ekki á hvaða forsendum það
var látið í friði en það var líkt og
það væri þögult samþykki um að
leyfa þeim verkum að vera og
þróast og graffitið fékk að halda
sér innan þess ramma. Á síðustu
tveimur árum hefur yngsti hópur-
inn aðeins farið yfir strikið og það
var tekið hart á því - ég veit að það
fór í taugarnar á þeim eldri sem
hefðu kosið að halda í þessa veggi
og fá að stunda sína listsköpun í
sátt.“
Það gætir ákveðins tvískinnungs í
umræðunni um götulist því marg-
ir eru hrifnir af þeirri list sem
gerð er með „leyfi“ húseigenda.
Þórdís gantast með ummæli um
að götulist sé ásættanleg og fal-
leg ef hún er gerð á Menningar-
nótt. Það er hins vegar vonlaust
að ætla að skilja á milli þess sem
er smart og þess sem aðrir telja
óþrifnað á meðan deilt er um jafn
flæðandi hugtök og „listina“. Einn-
ig er afar misjafnt hversu lengi
verk fá að vera í friði, hvort heldur
fyrir hreinsunarbílum eða öðrum
iðkendum enda er það eðli miðils-
ins að vera forgengilegur.
„Eins og sagt er er mjög erfitt að
henda einum hatti yfir allan hóp-
inn en ég held að það sé sameig-
inleg ósk þeirra allra að fá löglegt
svæði til að mála í friði,“ segir Þór-
dís. „Hér eru listamenn á ferð sem
þurfa útrás eins og hver annar.
Gallerí götunnar er í opinberu
rými og það vita allir að veggja-
krot getur verið mjög hvimleitt og
beinlínis pirrandi en ef borgaryf-
irvöld myndu til dæmis kjósa að
fara einhvern meðalveg og verja
einum fimmtugasta af þeim pen-
ingum sem þeir eyða í þetta stríð
gegn veggjakroti í að útbúa lög-
lega veggi yrði það án efa gagn-
legt til að minnka spennuna sem
er á milli húseigenda og götulista-
fólksins.“
Þórdís telur mikilvægt að horfa
á málið frá sem flestum hliðum.
Sjálf hefur hún margoft lent í því
að krassað hefur verið á húsið
hennar. „Mér finnst það ekkert
flott heldur,“ segir hún sannfær-
andi, „ég hef alveg skilning á sjón-
armiði borgaryfirvalda líka.“
Hins vegar hafa aðgerðir þeirra
að undanförnu virkað eins og olía á
eld. „Þetta er vítahringur. Þeir eru
bara að búa til hvítt ferskt svæði
fyrir þann næsta.“
Þórdís nefnir að hún sé oft spurð
af erlendum ferðamönnum hvar
hinn íslenski „wall of fame“ sé
því víða erlendis séu til ákveð-
in svæði innan borgarinnar þar
sem sjá má rjómann af götu-
list hverrar borgar í nokkurs
konar lifandi gallerí. Ég myndi
beina því til borgaryfirvalda að
íhuga að koma upp slíku svæði
hér. Þetta krot og krass hverfur
aldrei en það er spurning hvort
ekki sé hægt að beina þessu í
annan farveg.“
Þórdís áréttar að lokum að eng-
inn vinni í stríði en hins vegar
megi virkja hinn jákvæða sköp-
unarkraft sem götulistamenn
hafa fram að færa.
Það eru skiptar skoðanir um skreytiþörf þeirra
sem í vaxandi mæli setja mark sitt á umhverfi
borgarinnar. Sumir tala um götulist og graffiti
aðrir um skemmdarverk og veggjakrot. Kristrún
Heiða Hauksdóttir kynnti sér ýmsar hliðar þessa
deilumáls um gallerí götunnar.
Þ
að getur verið býsna
fróðlegt að fylgjast
með veggjum borg-
arinnar. Í miðbæn-
um eru ófá skilaboð
um að Reykjavík sé
langt því frá „lítil og saklaus borg“
lengur. Líkt og úti í heiminum
stóra má þar sjá misfagrar áletr-
anir og myndverk af öllum toga á
útveggjum og skiltum sem sumir
álíta sjálfsagðan striga fyrir sköp-
un sína.
Borgaryfirvöld hafa stað-
ið í ströngu við hreinsunarstarf
enda var skorin upp herör gegn
allra handa óþrifnaði í borginni
fyrir ekki margt löngu. Hreins-
unarkostnaður borgarinnar af
völdum veggjakrots hleypur á
tugum milljóna og ófáir verslun-
ar- og húseigendur í miðbænum
hafa einnig kvartað undan fjár-
útlátum vegna hreinsunar á end-
urteknu kroti. Á dögunum sam-
þykkti Borgarráð fjárveitingu
upp á þrjátíu milljónir króna til
aukinnar hreinsunar í borginni
sem meðal annars verða notað-
ar til þess að þrífa eða mála yfir
veggjakrot enda samræmist slíkt
ekki núverandi stefnu borgar-
yfirvalda um fjölskylduvæna og
hreina Reykjavík.
En hvað er veggjakrot og hvað
er götulist? Líkt og oft áður er
það smekksatriði hvaða hattur er
hengdur á viðkomandi verk og
ljóst að afar skiptar skoðanir eru
um margt það sem listamenn göt-
unnar skilja eftir sig. Það sem
plagar flesta er svokallað „tagg“,
stílfærðar undirskriftir einstakl-
inga eða hópa sem eiga rót sína í
gengjamenningar og átaka slíkra
hópa um yfirráðasvæði. Almennir
borgarar hafa litlar forsendur til
þess að skilja slík stríð enda eru
gengi ekki áberandi í hversdags-
menningu hér á landi.
Að undanförnu hefur meiri
harka færst í þennan óform-
lega slag en umfjöllun um graff-
iti eða veggjakrot hérlendis er
undantekningarlítið neikvæð.
Hins vegar bendir margt til þess
að skilningur almennings á þessu
misþokkaða menningarfyrirbrigði
sé að breytast og fleiri geri sér nú
grein fyrir því að það býr fleira
undir en adrenalínþörf eða at-
hyglissýki unglingsstráka. Þannig
færist það í vöxt að verslunareig-
endur sækist eftir því að götu-
listamenn skreyti hús þeirra eða
veggi. Myndheimur götulistarinn-
ar er farinn að teygja sig víðar, til
dæmis er oft vísað til hans í aug-
lýsingum. Virtar stofnanir list-
heimsins eru farnar að sýna götu-
listamönnum áhuga, hinn breski
Bansky selur grimmt hjá galleríi-
um vestan hafs og hinn bandaríski
Dash Snow er einnig hátt skrifað-
ur en hann hóf sinn feril með úða-
brúsa í annarri.
Krot eða skilaboð til heimsins?
Ég held að það sé sameiginleg ósk
þeirra allra að fá löglegt svæði til
að mála í friði.