Tíminn - 04.01.1981, Blaðsíða 2

lÍiiMÍI'
Sunnudagur 4. janúar 1981
Fáeinar laglegar visur úr gmsum áttum:
„Getur myndað sviða í sárum
Sjafnaryndi í borgarstjórn”
Nú um sinn hafa veðurguöir
verið nukkuð stríðlundaðir og
miðlað okkur rosatfð, sem valdið
hefur usla eins og stundum vill
veröa. Tæknibúnaöur ýmis konar
hefur ekki staöizt áraunina,
simalfnur sagt upp þjónustunni i
bili, rafstrengir brugðist og það
kerfi sem á að koma útvarpsefni
áleiðis til fólks fariö úr skorðum.
Og brimiö gert sig heimakomið
viö nýja hafnargaröa, rétt eins og
þvi væri ókunnugt um útrekninga
ha fna r m álas tj ór narinna r. Og
fleira og sorglegra hefur að hönd-
um borið.
I pólitikinni hafa lika verið alls
konar hornriðar — veðrahvörf,
sem viö höfum sjálf búiö okkur
til, svo að allir hafi nokkuö aö
iðja likt og Arni Magnússon sagöi
foröum daga um villurnar, sem
settar voru á pappir handa öðrum
aö striöa viö. En likt og jólin og
áramótagleöin hafa risið öndverö
gegn óveörinu, varpaöi afmælis-
fagnaöur forsætisráöherrans
birtu á hinn pólitiska sorta.
t þessari.rumbu, sem ókyrrö I
lofthjúpnum og mannllfinu hefur
stefnt aö okkur, kemur upp i
hugann gömul visa, sem varö til,
þegar ekki ólikt stóö á, tiö i
haröara lagi og gerningaþoka á
stjórnmálasviöinu. Þaö var á kal-
árunum i tiö viöreisnarstjórnar-
innar góðfrægu og mæöutónn i
mörgum þar á meöal
bændunum, sem alla jafna eru
annars hugprúðir, þótt á bjáti.
Nokkrum vandkvæðum er bundið
að ættfæra þessa visu, en nokkrar
likur eru til þess, aö hún hafi
kviknaö upp i Hreppum. En hún
er á þessa leið, og raunar jafngóö,
þótt hún væri ekki af ætt:
ömurlegt er allt vort puð,
illt er nú i vændum,
þegar bæði Gylfi og guð
ganga i skrokk á bændum.
öll él birtir upp um siöir, segir
huggunarrfkt máltæki. Og svo fór
i þetta skipti. Kalárin liöu hjá,
viöreisnarstjórnin dó drottni
sinum (sem ekki var á himnum)
og kaffæröist viö tólf milna
mörkin, sem hún vogaöi sér ekki
út yfir. Og ný tiö fór aö meö
nýjum veörabrigðum.
En meö þvi aö allt er lifiö striö
og vandi, þá linnti ekki skærum.
Til vitnis um þaö er þessi visa, er
kveöin var, þegar Kröflumál
komust á dagskrá — nokkurs
konar forspil, aö þeirri ókyrrö, er
siöan hefur veriö á Kröfluslóöum:
Sólnes gránar meir og meir,
mæðist hold og andinn.
Velgja honum vinir tveir,
Vilmundur og fjandinn.
Um þessa visu er þaö segja,
aö hún mun vera eftir Jóhannes
Benjaminsson.
Nú er oftast hljótt um Vil-
mund, enda þótt hann eigi i höggi
viö skitapakk bak viö tjöldin, aö
sjálfs sögn. En einhvers staöar i
fornum fræöum talar Snorri um
„tilkvámu kvennanna á ekki alls-
kostar vinsamlegan hátt. Og sú
öld kvennanna, meöal annars i
stjórnmálum. „Tilkváma”
sumra þeirra hefur vakiö nokkurt
umtal. Ein þeirra er Sjöfn Sigur-
björnsdóttir, sem sæti á i borgar-
stjórn Reykjavikur og hefur veriö
talin nokkuö upphlaupsgjörn.
Einhverju sinni, þegar hún gekk
gegn vilja þess meirihluta, sem
hún sjálf skipar, og lagði Sjálf-
stæðisflokknum liö, orti
Jóhannes:
Eldar kyndast, ýfist báran,
eykur blindu sérhver fórn,
getur myndað sviða i sárum
Sjafnaryndi i borgarstjórn.
Guörún Helgadóttir hófst til
pólitiskrar fremdar um svipað
leyti og Sjöfn, og hefur einnig þótt
nokkuö itæk. Nú sföustu mánuö-
ina hefur þaö veriö mest haft á
orði, aö hún hótaöi aö hætta
stuöningi sinum viö rikisstjórn-
ina, ef Frakki sá, sem leitaði á
náöir Islendinga á hrakningi
sinum, Patrekur Gervasoni, yrði
sendur nauöugur úr landi.
Um þaö kvaö Jóhannes:
Ströngum bundin eðlisarfi,
eykur sundrung mesta á fróni,
Guðrún splundrar stjórnarstarfi,
stynur undir Gerva'soni.
Og nú kemur ti! kasta kvenna
aö sýna, aö þær séu jafnokar
þessara karlhrauka, sem eru aö
yrkja um þær hálfgert flim, og
hafi ekki siður vald á máli og rimi
en þeir.
En meö þvi aö Patrek, sem
geldur þess svo hastarlega, aö
hann vill ekki láta kveöja sig til
vopna i þessum herskáa heimi,
hefur borið á góma, getur hér
flotiö meö önnur visa, er gerö var,
þegar ungt fólk settist um hrið aö
hjá þeim Friðjóni dómsmálaráö-
herra og Baldri Möller, og mun
eiga rætur að rekja upp i Mýra-
sýslu. Hún er á þessa leið:
Hyggst að sýna heiminum,
að hugur fylgi máli,
söfnuðurinn á setunum
i sjálfum Arnarhváli.
Viö byrjuöum þennan þátt á
nokkrum orðum um veöriö. En
um bágt veðurfar er til nægö
vlsna. Viö getum staldraö við hjá
Jóhanni Garðari Jóhannssyni frá
Oxney, sem svo kvaö, er hann var
á skipi sinu á Skagagrunni i
Iskyggilegu útliti:
Veðri lýsa vondar spár,
vonadisum fækkar,
lokar is i áttir þrjár,
aldan rís og hækkar.
Þegar hann var oröinn aldur-
hniginn, varð honum eitt sinn litið
i spegil. Hann virti fyrir sér þær
rúnir, sem stormar og særok
höföu rist á andlit hans og kvað:
Veörum lúöur, listin þverr,
leggur að súðum strenginn,
máður skrúði mjög ég er,
mér til húðar genginn.
Eins og fólk hefur eflaust veitt
athygli hefur hér ekki komiö hljóö
úr horni um Heklu og Kröflu. Þaö
er engu likara en Þingeygingar
og Arnesingar hafi orðið klumsa
og geti ekki framar komið fyrir
sig oröi.
Aftur á móti hefur Jóhannes
Benjaminsson skorizt i leikinn
(sýnilega í þeirri trú, aö heima-
varnarlið Heklu og Kröflu sé ekki
dautt úr öllum æöum), og þaö,
sem hann hefur til málanna aö
leggja er þetta:
Deilan fer harðnandi orð af orði,
upprifjast tekur gömul saga,
að Húsviking ekki hýsa þorði
Heklubóndinn i gamla daga.
Frekar virtist Jóhannes beina
geiri sinum að Sunnlendingum, ef
nokkuð er, er kannski bending
um, aö þeir úr Hvitársiöunni telji
sig nokkurs konar arftaka Þing-
eyinga i ljóöalist. En vara er aö
taka fyrir þvi, ef til svara kemur,
aö nokkrum veröi á aö lasta
Hvitá, sem er Hvitsiöungum ekki
siöur helgur dómur, ásamt
Eiriksjökli, en eldfjöllin nábúum
þeirra. Þetta er sagt svona til
vonar og vara, svo aö ekki hljótist
illt af.
—JH
Trjábörkur gæti fullnægt helmingi sykur-
þarfar í skógarlöndum
Trjábörkur er hrjúfur
viökomu. En hann er ekki allur,
þar sem hann er séöur. 20—45%
af þyngd hans eru sykurefni
ýmis konar, og i skógræktar-
löndum eins og Noregi, Finn-
landi og Sviþjóð fellur til svo
mikiö af berki, að sykurinn i
honum fullnægði hálfri
sykurþörf fólks i þessum lönd-
um, ef hann væri nýttur til
hlitar.
Samtök, sem vinna aö iön-
aöar- og tæknirannsóknum,
hafa bækistöð sina i Þránd-
heimi. Þau hafa gert áætlun um
vinnslu efna úr trjáberki og
hafa hug á að prófa og þróa þær
aðferðir, sem þykja álitlegast-
ar, og komast til botns i þvi
hvort vinnslan kann að geta
svarað kostnaði.
Fyrst og fremst eru þaö
sykurefnin, sem þessi samtök
vilja leitast viö aö nýta. Hug-
myndir hafa veriö uppi um þaö
aö hefjast handa nú i byrjun
þessa árs. Aldrei fyrr hefur ver-
iö gerö rækilega gangskör aö
þvi aö kanna, hvort sykur-
vinnsla af sliku tagi getur
borgað sig, en hér og þar hafa
verið tilraunir meö vinnslu
annarra efna úr berki, einkum
þeirra, sem öörum iönaöi eru
nauösynleg og hafa tilhneigingu
til þess aö hækka mjög i verði,
ef eitthvaö ber út af — eftir-
spurn eykst eöa eitthvaö tor-
veldar framleiöslu þeirra.
1 skógarhöggs- og trjávinnslu-
löndum er þaö oröiö talsvert
vandamál, hvaö gera á viö
trjábörkinn, svo aö raunar væru
tvær flugur slegnar i einu höggi,
ef takast mætti aö gera hann aö
hráefni til iönaöar. Viö frum-
athuganir, sem gerðar hafa ver-
iö, hefur ekkert komiö fram er
mæli gegn þvi, aö hann megi
nota til umfangsmikillar
sykurgerðar. En fram aö þessu
hefur aöeins veriö unnið aö
Forvfgismaður hugmynda um sykurvinnslu úr trjáberki I Þrándheimi, Thor Thosen, viö tilraunapott.
könnunum viö skrifborö og
mestmegnis verið lögö stund á
aö draga saman vitneskju,
hvaöa afuröir má fá úr berkin-
um. Efnasamsetning hans er
þekkt til hlitar. En vafi leikur á
þvi, hvernig þau veröa unnin Ur
honum meö tilkostnaöi, sem
ekki yfirgengur verömæti þess,
sem úr honum má fá.
Sykurefnin i berkinum má
nota á ýmsa vegu, þar á meöal
til gerjunar viö bruggun til
brennslueða neyzlu. Sýnt þykir,
aö fá megi úr norskum berki
sem næst helming þeirra sykur-
efna, sem Norömenn nota, ef
takast má aö hreinsa þau og
kristalla. En jafnvel þótt sú
veröi reyndin, aö vinnslukostn-
aöur færi nú fram úr þvi, sem
hagkvæmt getur heitiö, er
vitneskja og kunnátta I þessu
efni nokkurs viröi, þvi að hæg-
lega gæti þaö, sem nú telst
óhagkvæmt, veriö oröiö hag-
kvæmt aö nokkrum tima
liönum, til dæmis um næstu
aldamót. A þvi eru jafnvel mikil
likindi, ef sykur veröur innan
tiöar notaöur viö framleiöslu
mikils hluta þeirra orkugjafa,
sem þjóðirnar þarfnast til þess
aö knýja aflvélar.
Börkurinn nýtist að
sjálfsögöu, þegar hann er
notaöur til eldsneytis, til dæmis
til upphitunar hUsa I einhverri
mynd. En þótt sifellt sé verið aö
endurbæta tæki, sem að þessu
lúta, fer mikiö af orkunni i berk-
inum til þess aö eyöa vatni úr
honum sjálfum, svo aðhann geti
brunniö. Oeölilega litiö af hinni
miklu orku, sem I honum er
fólginn, kemur þvi' til skila meö
þeim hætti.
Vissulega getur borgaö sig að
brenna berki til upphitunar i
stað þess aö kaupa oliu i þvi
skyni. Eftir sem áður er nýting-
in ekki fullkomin meö þeim
hætti. Sé unnt að gera betur, þá
er ekki um neitt smáræði að
tefla i þeim löndum, þar sem
skógar eru miklir.