Tíminn - 05.07.1981, Blaðsíða 18

18
Sunnudagur 5. júli 1981
..—
„Viö gerðum Apocalypse
Nowá sama hátt og Banda-
ríkjamenn háðu stríð í Víet-
nam. Við vorum of margir,
höfðum of mikið af pening-
um og útbúnaði og smátt og
smátt urðum við brjálaðir.
Ég hélt að ég væri að gera
stríðsmynd, en svo fór að
kvikmyndin mótaði mig.
Frumskógurinn gerði kvik-
myndina".
Francis Ford Coppola,
höfundur umtöluðustu
kvikmyndar síðari ára, ger-
ir á þennan hátt samanburð
TAKA
■ Upphafiö erað finna i magnaöri
smásögu eftir pólskættaða,
breska rithöfundinn Joseph
Conrad. SU nefnist „Heart of
Darkness”, eða „Hjarta myrk-
ursins”. Þar segir Charles
Marlow frá ferð sinni inn i myrk-
viði Afriku á liöinni öld i leit að
hvitum manni, Kurtz.sem annast
hefur filabei nasöfnun fyrir
belgiskt fyrirtæki og með ein-
hverjum hætti tekist að Utvega
mun meira af þeim verðmæta
varningi en nokkur annar. Kurtz
haföi háleitar hugsjónir þegar
hann kom fyrst til Afriku, og
heyrst hafði orðrómur um, að
eitthvað sérkennilegt væri um að
vera i bækistöðvum hans.
Til þess aö komastá áfangastað
þarf Marlow að leggja i miklar
mannraunir. Þegar hann og
ferðafélagar hans ná loks „hjarta
myrkursins” lenda þeiri átökum
viö villimenn, sem óttast að þeir
séu komnir til að taka guö þeirra,
Kurtz, á brott. Marlow finnur
Kurtz veikan i bækistöðvum sin-
■ Þegar Orson Welles varð
heimsfrægur i Bandarikjunum
fyrir aö hræöa fólk með innrás-
inni frá Mars i bandariska út-
varpinu, vaktihann að sjálfsögðu
strax áhuga kvikmyndajöfra i
Hollywood, og þeir geröu samn-
ing við hann um að gera kvik-
mynd.
Þegar Welles kom til Hollywood
hélt hann að hann ætti að kvik-
mynda „Hjarta myrkursins” eft-
ir Conrad með sjálfan sig i hiut-
verki Kurtz. Svo fór ekki, og i
staðinn gerði Wells „Citizen
Kane”, sem talin er með allra
bestu talmyndum sem gerðar
hafa verið.
Arið 1967 fékk Coppola vin sinn
John Miiius til að gera lauslegt
kvikmyndahandrit eftir sögu
Conrads. Hugmynd hans var sií,
aö skólafélagi Miliusar i kvik-
myndaskóla — Gecrge Lucas —
leikstýrði kvikmyndinni, sem
yrði ódýr og tekin á 16 mm filmu.
■ Þaö fór á annan veg.
Fyrst brugðust stjörnurnar.
Hann reyndi viö hvern að öðrum.
Steve MacQueen. Robert
Redford. Al Pacino. Jack
Nicholson. Gene Hackman.
James Caan. Allir sögðu, vafa-
laust af ólikum ástæðum, nei.
Loks varðHarvey Keitel fenginn i
hlutverk Willards (Warlows), en
upptökur voru vart hafnar á
Filippseyjum þegar hann var
rekinn. Hann þoldi ekki frum-
skdginn, skordýrin og óþrifnað-
inn, og ekki bætti úr skák, að á
fyrsta tökudeginum var hann
óvart skilinn eftir einn sins liðs Uti
i miöju fljótinu! Coppolafékk þvi
nóg af honum.
MartinSheen var þá fenginn tii
þess að fara með hlutverk
Willards. Hann er trimmóður, og
heimtaði aö fá að hlaupa tiu kfló-
TAKA
TAKA
á styrjaldarrekstri Banda-
ríkjanna í Víetnam og kvik-
mynd sinni um Víetnam-
stríðið. Myndin var form-
lega sett á markað síðla árs
1979, og á alþjóðlegan
markað í ársbyrjun 1980 —
f jórum árum eftir að kvik-
myndatakan hófst á
Filippseyjum, og þrettán
árum eftir að fyrstu drög
voru lögð að gerð hennar.
Og nú eftir helgina eiga
sýningar á kvikmyndinni að
hef jast hér á landi, í Tóna-
bíó.
En saga kvikmyndagerð-
arinnar er ekki síður for-
vitnileg en myndin sjálf, og
oft á tíðum jafn ótrúleg og
fáránleiki stríðsins.
um. Umhverfis húsið eru haus-
kUpur á staurum og önnur merki
um villimennskuna, sem hefur
náð tökum á Kurtz.
För Marlows hefur verið likt
við frásögn Dante af ferðinni til
heljar, þar sem Kurtz sé tákn fýr-
ir myrkrahöfðingjann sjálfan,
sem Marlow líkir þó að lokum við
„aumkunarverðan Júpiter”, sem
sé „holur innst inni”.
Ensaga Conrads er einnig lýs-
ing á þvi illa, sem leynist hið
innra með öllum mönnum og get-
ur svo hæglega brotist Ut á ógn-
þrunginn hátt þegar hömlur sið-
menntaðs þjóðfélags eru ekki
lengur fyrir hendi, t.d. i frum-
skógum Afríku á siöustu öld, eöa,
eins og i kvikmynd Coppola, i
villimennsku fáránlegs striðs.
Þannig hafa sumir viljað tUlka
sögu Conrads sem sálkönnun, þar
sem Marlow og Kurtz séu I raun
og veru samimaðurinn — Marlow
hinn siömenntaöi hluti en Kurtz
hin mýrka arfleifðfrá timaskeiði
frummannsins, arfur sem mað-
urinn getur ekki losnað viö og
missir stjóm á utan siðmenntaðs
þjóöfélags.
Lýsing Marlows á andláti Kurtz
er áhrifamikil eins og reyndar
sagan öll:
„Ég hafði aldrei áður séö neitt i
U'kingu við þá breytingu, sem
varö á svip hans, og vonast til aö
sjá slíkt aldrei aftur. ó, ég var
ekki snortinn. Ég var töfraður.
Það var eins og hulu væri svipt
frá.
Ég sá á fllabeinsandlitinu svip
þungbuins stolts m iskunnarlauss
valds, ragmennsku ótta —ákafr-
ar, vonlausrar örvæntingar. Liföi
hann á ný allt lif sitt, sérhver
smáatriði langana, freistinga og
uppgjafar, þetta mikla augnablik
fullkomins skilnings? Hann hróp-
aði með hvísli einu aö einhverri
imynd, einhverri sýn — hann
hrópaði tvfvegis hróp sem var
sem andardráttur: — „Hrylling-
urinn! Hryllingurinn!”
Það er einmitt um þennan
hrylling, hiö illa i manninum
sjálfum, sem Conrad fjallar um.
Og Apocalypse Now sömuleiðis.
■ Kilgore (Robert Duvall) stjórnar þyrluárás á lltiö þorp viö Mekong-
fljót — en þaö er eitt magnaðasta atriði myndarinnar.
En þegar loks hafði tekist að út-
vega um 1.5 milljón bandariskra
dala tíl þess að gera myndina
hafði breyting orðið á högum
Lucasar: hann hafði þegar slegið
i gegn meö „American Graffiti”
og var á fullri ferð meö undirbún-
ing „Stjörnustriða”. Það fór þvi
svo aö Coppola sem hafði nýlok-
ið við siðari myndina um „Guð-
föðurinn”, ákvað að leikstýra
myndinni sjálfur og hækkað fjár-
hagsáætlunina i samræmi viö það
upp i' 12 milljónir dala.
„Ég hugsaði þetta þannig”,
sagöi Coppola siðar, „að ef ég
tæki þessa striösmynd, fengi
nokkrar frábærar stjörnur og
leikstýrði henni sjálfur, þá gæti
ég gert myndina og átt hana líka.
Ég hef verið lengi I þessu, gert
margt gott, en samt sem áöur
verð ég enn aö ganga á milli stóru
kvikmyndafyrirtækjanna með
hattinn i hendinni. Ef þessi mynd
skilaöi miklum hagnaði gæti ég
hins vegar byggt mitt eigið kvik-
myndaver. Ég hélt að þetta
myndi ganga svona...” og
Coppola smellti fingrum tvivegis.
Frásögn af
gerð kvik-
myndar-
innar
Apocalypse
Now
sem hefur
göngu sína
í Tónabíó
eftír
helgina