Tíminn - 05.07.1981, Blaðsíða 5

Tíminn - 05.07.1981, Blaðsíða 5
Sunnudagur 5. júli 1981. 5 um i' sinni eigin Reykjavik, i sin- um eigin heimi, með barnavagna og töskur, ranglar nú hér inni gersamlega stjórnlaust, likt og það vilji sýna hversu yfirgefiö þaö er i' hinum tóma alhéimi. Þessar varkáru og hreinlegu manneskjur meö fastan vinnu- tím a og roða i kinnum, með gullúr frá húsbændum sinum, með ullarbuxur og eftirþanka, með klárar skoðanir um skólamáltiðir og portúgalska nýlendustefnu, sama fólk og áður gekk um i hægðum sfnum úti og talaði saman ihálfum hljóðum er nú likt og vindsorfnar rústir eftir sjálft sig.. Hvílíkir * umskiptingar! bað ep leitun að viðlika um- skiptingum. Samkvæmisklæði karlanna eru sundurtætt. Dyggðug andlit kvennanna ljóma af dýrslegum losta. Samskipti þeirra taka þegar við matborðið á sig likamlega, svo maður segi ekki dýrslega mynd. Alls staðar loga slagsmál, stórir karlmenn gráta og þeim blæðir. Organdi kona sviptir upp um sig pilsinu og fellur aftur fyrir sigá dansgólfið. Enginn tekur eftir henni, i kring- um hana stappar fólk i takt við djöfullega hljómsveit. Ég ryðst að borði þar sem ein- hver hefur ælt. Ég bendi einum þjóninum á ástandið. Hann þurrkar af borðinu með erminni. Hann hlær aö frómri eftir- grennslan minni um matseðil. Ég verð að gera eins og hinir, vera á- nægður með svartadauða, kóka- kóla og poka af frönskum. Það er ekkert óeðlilegt að það þurfi staði þar sem fólk getur létt á sér i hverju samfélagi. Það þurfa að vera öryggisventlar, þeim mun fleiri, þeim mun betur er samfélagið skipulagt. En öll þessi innlifun, að spila svona út. Að einstaklingurinn hegði sér eins og svin i járnhöröu einræðisþjóð- félagi, með óhagganlegt stóra- bróðursfyrirkomulag, það get ég fullvel skilið. En hér i þessu sómakæra landi, að þessi skyn- samlegi lifsmáti geti æxlast út i svo almenna niðurlægingu. Afengið yljar mér að innan. Ég fylgist með aðförunum með vax- andi velvild. Tóm flaska þeytist i gegnum salinn og strýkst hjá konuhöfði. Hún bærir ekki á sér þóttflaskan mölbrotni á veggnum bak viðhana. Hún sefur værum á- fengissvefni, meö munninn opinn eins og fiskur sem nær ekki and- anum. 1 sömu andrá fær þessi sjón mikiðá mig, einmanaleikinn og li'fsþorstinn sem aðeins fá út- rás á þennan máta. Ég færi mig nær og beygi mig yfir hana til þess að gera vart við nærveru mina. An þess að mæla þrifúr hún mig til sfn og sýgur sig fasta við mig. —Nú förum við heim, elskan, segir hún, og dregur mig á eftir sér fram í anddyrið. Ritstjórinn enn! Við þrengjum okkur i gegnum hjörðina á dansgólfinu. Þar sé ég mann sem ég átti alls ekki von á að sjá á slikum stað. Ég trúi ekki eigin augum. Ritstjórinn. Þessi litli huggulegi maður hringsnýst með eggjandi konu, jafn fullur og ófeiminn og allir hinir. Og ég sem frábað mér félagsskap hans til að geta sinnt bergfræðinni.” Casanova hverfur i skyndingu af ÞórsCafé ásamt drukknu kon- unni, Guðbjörgu. Þau keyra óra- tímaileigubil, allt út á ystu enda- mörk borgarinnar i hálfkarað hverfi sem þarf viðgerða viö jafn- vel þóttþað sé langtfrá þvi tilbúið til vigslu. A tröppunum á ibúð Guð- bjargar liggur órakaður gamall róni á skyrtunni, Guðbjörg býður honum að liggja á sófanum yfir nóttina. Vist hans þar verður að visu öllu lengri. ,,Hérna úti eru svo margar manneskjur sem ekki geta séð um sig sjálfar,” segir Guðbjörg. „Tveggja herbergja Ibúðin var hræðileg. Nýtiskuleg, þröng og alltof heit. Óhreinn þvottur i haugum út um allt, lykt af plasti og káli ódýrar eftirprentanir af sigaunaskóm og Pigalle-torgi á veggjunum, risastórar dúkkur og styttur i bókahyllunni, blá nælon- motta og slitin leikföng út um öll gólí....” Barbaríið veröur hvar- vetna á vegi Casanovas. Leigubi'lstjórinn sem keyrði þau uppeftir bankar uppá, ær af reiði. Hann er hvorki meira né minna en faðir tveggja barna Guðbjargar — ,,skitur”segir hún. VeslingsCasanova verður svo illa við að hann fær niðurgang á þessu islenska alþýðuheimili, þarf að forða sérá klósettiö einmitt þegar eitthvað virðist i uppsiglingu. Lýsingarnar á magavandkvæð- um hans og viðleitni hans til að fela öll vegsummerki eru ná- kvæmar, en óþarfar á þessum vettvangi, m.a. stfflast klósettið. Nýtt hlutverk Þau elskast. Lýsingarnar á þvi eru á köflum á mörkum vel- sæmisins. Guðbjörg kann margt fyrir sér. Hún lifnar við i örmum Casanovas. Og Casanova fær ó- svalandi ásthneigð sinni fullnægt. Hann er búinn að finna sér nýtt hlutverk. Sólarhring siöar snýr Casanova aftur i' húsakynni blaðsins. Þar flatmagar ritstjórinn og veit nú hvað klukkan slær, er eftir allt ekki svo einfaldur, berar enn á ný tvieðli sitt. — Þú þarft ekki að ljúga, sagði hann. Þú þarft ekki að flýja, ekki einu sinni að skýra nokkuð út, ég veit upp á hár hvar ég hef þig.” En ritstjórinn er ekkert vondur, hann játar Casanova aðdáun sina — hvern langar ekki að leika Casanova istað þess að sökkva æ dýpra i' fen lyga og vangetu. Rit- stjórinn er kýniskur maður og veraldarvanur, hann er Jekyll læknir, (en varla ritstjóri Moggans). Ástarævintýrið með Guöbjörgu verður æ innlifaðra. „Þessi teg- und af ást var nýtt upplifelsi fyrir mig. Eins og drukkinn maður ráfaði ég um i ibúðinni i úthverf- inu — á bláu nælonmottunni fyrir framan hrjótandi rónann á sófan- um — og fannst ég eiga heima þar. Einn með þessari ibúö, með þessari konu, þessum róna, út- hverfinu, hversdagsleikanum, leiðindunum, einfaldleikanum, einn með öllu þvi sem er svo verijulegt að enginn tekur eftir þvi.” Casanova lifir sig svo sannar- lega inn i hlutverk sitt sem Casa- nova, heimilisfaðir i úthverfi, Casanova borgari, Casanova smáborgari. Hann hlustar á tón- list, spilar á fiðlueins og forfaðir- inn Giacomo. Hin daglega snara En hvort sem það er fyrir áhrif frá Casanova eða ekki er fólk að lifna við alltikringum hann. Rón- inn er farinn að éta, farinn að kvarta og gera kröfur. Guðbjörg reynir af öllum mætti að hlusta á Alban Berg, gripa i bók, er farinn að tala um annað en þetta hvers- dagslega og m.a.s. farin aö standa upp i hárinu á eiganda grillbarsins „Grilly” þar sem hún vinnur — forstjórinn er reyndar kani, eftirlegukind af vellinum. Casanova virðist vera að festast i' snöru hins daglega lifs — það er stutt i endalokin ellegar flóttann. Og einn daginn er hin ástfangna, ástleitna og ástsjúka Guðbjcrg farin að spyrja hann um hans fyrra lif. Casanova sem er ekki neitt, hefur engan bak- grunn eöa markmið getur ekki svarað sliku. Guðbjörg verður að láta sér ástarbri'mann nægja. Einn daginn þegar leigubil- stjórinn kemur og heimtar sinn rétt svarar Guðbjörg — „Börnin eru búin aö fá nýjan föður, betri en þig.” Það hleypur hland fyrir hjartað á Casanova. Guðbjörg gerir æ meiri kröfur og vill ræða sameiginlega framtið þeirra. Einn eftirmiðdag snýr Casa- nova heim í Breiðholtið úr göngu- ferð — tíkast tíl hefur hann farið i Norræna Húsið — þar situr Guð- björg á sófanum og grætur. Rón- inn sem i millitiðinni var farinn aö drekka á nýjaleik hafði reynt að hafa mök við Helgu, sex ára dóttur hennar. Staða Casanovas á heimilinu var einnig véfengd. Enginn vissi hver hann var I rauninni. Nágrönnunum fannst hann huggulegur en dularfullur. Hann hafði komið viða fram undir fölsku nafni. Leigubilsstjórinn kenndi honum um allt, þar á meðal afbrotið. Þegar Casanova er i þá mund að veröa allsherjar syndaselur kemur ritstjórinn eins og himnasending, eins og Deus ex macliina og lýgur alla fulla með þviað harn sé aö vinna mikivægt. og leynilegt verkefni á Islandi, hann sé bergfræðingur og ís- landsvinur, um gott mannorð hans geti enginn efast. Casanova fær mynd af sér I blöðum, það er tekið á móti honum á æðstu stöö- um og — „allan timann hló rit- stjórinn og hlær enn..” Enn einu sinni ritstjórinn!! Casanova ákveður að hverfa á braut. Skrifar Guðbjörgu hið ó- hjákvæmilega bréf. Hann fer i bæinn og horfir á hana i siðasta sinn í neonbirtunni á Grilly, litla konu i áletruðum gulum nælon- slopp. Aldrei meir... „Ég stóð við flugafgreislu Loft- leiða og var rétt búinn að kaupa miða með fyrsta flugi úr landi þegar ritstjórinn kom hlaupandi á móti mér. Hvað stóð nú til? Þessi maður, enn einu sinni. — Farðu ekki um Glasgow, stundi hann upp. Þú verður stöð- vaður. Hér er annar miði, með leiguflugi, engan grunar að þú takir þessa flugvél. An þess að skilja upp né niður tók ég við miðanum og elti rit- stjórann um gangana 'i flug- stöðvarbyggingunni. Við földum okkur á afskekktu klósetti. — Konan... hún reyndi að fremja sjálfsmorð... hún sakar þig um hræðilega hluti. Lög- reglan villyfirheyra þig, þú gætir legið illa í þvi. Hún hefur vitni... hún er vití sinu fjær. Ég náði mér ekki fyrr en Island lá mörg þúsund metrum fyrir neöan mig. Ég varö að spyrja sessunaut minn hvert viö værum að fara. Hann horfði furðu lostinn á mig og sagði: „Auövitað til Bangkok.” Ég neri á mér augun eins og ég væri að reyna að losna Utúr martröö. Bangkok. Ritstjór- inn. Allt svo óklárt. Lif mitt. Ég þorði ekki að hugsa það til enda. Fann aðeins þetta eina: Reyndu ekki að skilja.” Kræsin ferðabók A leiðinni er Casanova svo niðursokkinn að ekki einu sinni okkar fallegu flugfreyjur megna að dreifa athygli hans. Island kemur ekki meira við sögu i Casanovas senare resor. 1 Bang- kok er hann plataður og snuðaður af þokkahjónum. Hann leikur aftursnúinn hermann i Banda- rikjunum, eignast þar fjölskyldu, heimiliog vini. Fer með gömlum nasistum til Bogotá að leita að indiánum . En alls staðar er konan i fyrirrúmi, hin bliða Zanetta og hin kaldlynda Ingrid sem verða á vegi hans siðar meir. Siðari ferðir Casanovas telst varla til meginbóka. Kannski i Sviþjóð.þar sem hún var marg- verðlaunuð, en ekki annars staðar. Hún er gloppott, sundur- slitin af handhægri og auðveldri heimspeki, söguþráðurinn, ævin- týrið nýtur sin ekki þegar maður þarf að hlaupa yfir annan hvern kafla. Það er óþarft að ráða Is- lendingum að leggja sig eftir henni eingöngu vegna þess að hún kemur eili'tið inn á ísland og is- lenskt. A köflum er hún þó hress- andi, kraftmikil, klámfengin og meinfýsin — stendur sjálfsagt uppúr meðal sænskra raunsæis- bóka. Það er helst yfirborös- mennskan sem veldur þvi að á köflum er raun að lesa hana. tsland? Kom Casanova hingað eða ekki? Eiga slikir ekki auðvelt uppdráttar hér? 1 fúlustu: Við höfum gaman af þvi að lesa hvaö útlendingum finnst um skerið. 1 Casanova er það ekki alltaf kræsilegt, engan veginn hlutlæg ferðalýsing, en á tiðum smellið, til aö mynda ballið i ÞórsCafé — likast til áður en staðnum var breytt — kannski er ÞórsCafé Casanovas li'ka samsuða úr mörgum slikum stöðum undir einu þjóðlegu nafni. Breiðholtið sem Casanova dagar uppi er tíka sannferðugt á köflum, hrópandi smekkleysið i ibúð Guðbjargar er liklega mjög islenskt fyrirbæri. En ritstjórinn úrræðagóöi, hver er hann..?? eh. Donald Sutherland sem Casanova i samnefndri mynd Fellinis.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.