Tíminn - 19.07.1981, Side 22

Sunnudagur 19. júli 1981
■ l leiðara í ,/Observer"
12ta júlí síðastliðinn segir
um óeirðirnar á Bretlandi
nú uppá siðkastið: ##Unga
fólkið er ekki bara að
/#gera uppsteyt gegn at-
vinnuleysi"/ en atvinnu-
lausir táningar sem búa á
svæðum þar sem húsnæði
er slæmt eyða miklum
tíma á götunum. Og vegna
þess að einhverjir þeirra
leggja fyrir sig þjófnað og
smáglæpi draga þeir at-
hygli lögreglunnar að öll-
um hópnum... Ástæðan
fyrir stríði unglinganna er
því atvinnuleysi/ slæmt
húsnæði/ siðgæði í uppgjöf
og minnkandi agi á heimil-
um og í skólum/ upp-
reisnargjarnara viðhorf
þessarar kynslóðar til yfir-
valda/ of sterk viðbrögð
lögreglunnar, ofbeldis-
hneigð, æskulýðsmenning
og rokktónlist... Listinn er
óendanlegur, sem er rétt-
rnætt, þvi það er engin ein
ástæða. Og samt verðum
við að finna ástæður og
lækningar. Því þetta eru
meira en ,/modsarar" og
,,rokkarar" að berjast T
Southend, þótt þetta sé
minna en bresk bylting."
Bretar eru skeknir af atburöum
siðustu vikna, fjöldaóhlýöni sem
þessi á sér litlar hliöstæöur i landi
sem áöur þótti bera af öörum
hvaö snerti yfirvegun og stillingu
almennings. Þetta er til marks
mn aö Eretar sökkva stööugt
dýpra i fen blankheita og vanda-
mála sem hefur veriö hlutskipti
þeirra frá striöslokum — og ekki
bara þaö, efnahagsvandanum
fylgir greinilega nokkurs konar
siöferöilegt skipbrot vanræktrar
æsku. _
Stjórnvöld vita ekki I hvern fót-
inn þau eiga aö stiga, eiga þau aö
heröa löggæslu á óeiröasvæö-
unum, bæla niöur lætin meö valdi
og jafnvel kalla til herinn. Eöa
geta þau horfst i augu viö þaö aö á
efnahagsstefnu þeirra eru stór-
felldir vankantar sem hafa leitt
til viötæks atvinnuleysis. Vist er
aö eitthvaö veröur aö gera —
óeiröir á borö viö þær sem hafa
geisaö siöustu vikur og geisuöu
áöur i april geta brotist úr i
slömmum stórborga Bretlands af
minnsta tilefni hvenær sem er....
Siöasta áratug hefur ofbeldi i
öllum myndum vaxiö i Bretlandi,
ofbeldi á heimilum, ofbeldi á göt-
um, ofbeldi I loftinu — einkum þó i
hnignandi hverfum stóru iön-
aöarborganna þar sem fólk af
mörgum kynþáttum býr viö skil-
yröi sem engan veginn samræm-
ast hugmyndum fólks um hiö lýö-
frjálsa Bretland. Nú eru skugga-
hliöarnar öllum ljósar. Fyrir
breska borgara eru unglinga-
óeiröirnar i fátækrahverfunum
aöeins eölilegur hápunktur á of-
beldinu sem þeir finna aö liggur i
loftinu og þeir veröa oft fyrir
barðinu á.
Flestir hafa einhverja reynslu
af ofstopanum — þekkja ná-
granna sem var barinn af tilefnis-
lausu á götunni um hábjartan
dag, móöur sem var rænd og
kúguö af syni sinum, eöa hafa
heyrt sundurlausan punkvaöal
um ofbeldi i útvarpinu. Þaö er
ekki fráleitt aö fólk hugsi sem svo
aö ofbeldi sé ekki hiö óvenjulega,
heldur þvert á móti — hiö venju-
lega.
óeirðir í Toxteth-hverfinu
„Mér líöur vel eftir óeiröirnar.
Aö búa meö lögreglunni hér er
eins og ab hafa skit i hálsinum.
Maöur veröur aö hósta honum
burt. Aö þvi loknu geturöu sofiö
rólegur. Við erum aö berjast viö
lögregluna i Merseyside. Þaö eru
eintómir rasistar. Fyrir tveimur
árum sagöi einn af foringjum
hennar aö svertingjarnir I Liver-
pool væri komnir undan svörtum
sjómönnum og hvitum vændis-
konum. Þannig hugsa þeir. Ef þú
átt bíl I þessum bæ, hlýtur hann
aö vera stolinn. Ef þú ert meö
hvitri stelpu, hlýtur hún aö vera
hóra. Ef þú ert aö koma út úr
klúbbi, hlýturöu aö vera meö
eiturlyf”.
■ Berskjölduö lögregla i Toxteth
■ Aö neöan t.h. Lögreglan
þykir hafa fariö heldur illa út úr
óeiröiv.ium
■ Aöneðan. Thatcher: „Þetta
er skritiö. Eigum viö von á ein-
hverjum?”
BRETLAND Á
„Ég ætlaöi mér aö drepa lög-
regluþjón. Okkur langaði aö
skilja nokkra þeirra eftir á göt-
unni meö brotnar hendur og
fætur. Viö sögöum þeim fyrir
mörgum vikum aö þessi bær væri
kominn að þvi aö springa.”
Þessi hatursfullu orö voru sögö
um daginn viö blabamann
„Sunday Times” i Liverpool. Viö-
mælendurnir voru þrir svartir
óejröaseggir sem höföu veriö á
götum Toxteth-hverfisins alla
helgina. Þeir voru bitrir, kald-
hæönir og afar stoltir af þvi sem
þeir höföu gert.
Allir eru þeir bornir og barn-
fæddir i Liverpool. Þeir eru
svartir á hörund og tala mállýsku
borgarbúa. Þeir stæra sig af þvi
aö hafa margsinnis komist i kast
viö lögin — veriö teknir aö
ástæöulausu og á þeim leitaö og
fyrir að stela bilum og ráöast á
fólk. Þeir halda þvi fram aö lög-
regluofbeldi sé daglegt brauö og
aö þeir séu fórnarlömb kynþátta-
misréttis. Einn þeirra segir:
„Allt þetta tal um efnahagsmál
er bara kjaftæöi. Það er ekki bara
atvinnuleysiö. Ef þú ert svartur
og úr áttunda hverfi I Liverpool
geturöu ekki komist neitt áfram.”
„Lögreglan hatar okkur og viö
hötum hana. Allt er rólegt núna. 1
dag vilja þeir sýnast vingjarn-
legir, en hvaö gerist á morgun?”
Neistinn og púðrið
1 Liverpool var þaö andúöin á
lögreglunni sem kynti ófriðar-
báliö. En þegar farið er i saum-
ana á óeirðunum um allt Bretland
er nauðsynlegt aö gera greinar-
mun á þvi sem kveikti báliö —
neistanum, og þvi sem kveikt var
I — púðrinu. í april 1980 blossuöu
upp óeiröir I St. Pauls-hverfinu i
Bristol, I april ári slðar I Brixt-
on-hverfinu i London og nú siöast
i Toxteth. 1 öllum þessum hverf-
um er ógnarlega stór hluti ungra
svertingja atvinnulaus, gremja
og örvænting hefur hlaöist upp.
Samkvæmt „Observer” bætti þaö
sem dagblöö kalla ónærgætna
stefnu stjórnvalda ekki úr sök.
Observer vill reyndar nota miklu
hreinskilnara oröbragö og kalla
þaö — fautaskap.
Spennan lá i loftinu. Þaö eina
sem þurfti til aö hleypa öllu I bál
og brand var lögregluaögerð sem
unglingarnir álitu óréttmæta. í
Bristol var þaö ólöglegri krá sem
var lokaö. 1 Brixton var þaö orö-
rómur um aö lögreglan heföi látiö
svartan ungling i vörslu sinni
deyja drottni sinum. 1 Toxteth
var þaö ungur svertingi sem var
handtekinn fyrir aö keyra of hratt
á mótorhjóli. A öllum þessum
stöðum stóö bardaginn fyrst og
fremst milli svartra unglinga og
lögreglu og svo nokkurra hvitra
unglinga sem blönduöust i leik-
inn.
Southall-hverfið
1 Southall I Suöur-London þar
sem átökin brutust út 3ja júli eins
og I Toxteth mf rekja orsakirnar
til langvarandi áreitni sem asiu-
búar, sem þar eiga heima, hafa
oröið fyrir af hendi kynþáttahat-
ara. Aögerðarleysi lögreglunnar
sem fráleitt hefur gengiö nógu
hart fram i aö fanga og lögsækja
ofstækismennina hefur gert ibúa
hverfisins beiska og tortryggna.
Þar aö auki eru þeir aö miklum
hluta atvinnulausir. Þeir voru aö
komast á þá skoðun aö eina vörn-
in væri aö taka lögin i eigin
hendur — stofna varnarliö gegn
fasistum.
Föstudaginn sem lætin brutust
út voru haldnir þar I hverfinu
rokktónleikar „The 4 Skins” sem
aö tilheyra „Skinhead”-hreyfing-
unni eöa „sköllunum”. Skallar
þessir eru úr verkalýösstétt,
býsna ógnvænlegir I útliti, og aö
miklum hluta kynþáttahatarar
sem hafa náin tengsl viö
„National Front” — breska nas-
istaflokkinn.
Þetta reyndist meira en
Southall-búar gátu þolað, fundur
hjá sjálfum nasistaflokknum
heföi ekki gert meira ógagn. Þeg-
ar skallarnir fóru svo aö brjóta
rúöur, slá um sig meö nasista-
slagoröum og fánum, og réöust
siöan á pakistanskan verslunar-
mann hljóp allt i bál og brand.
Lögreglan reyndi aö koma upp á
milli heimamanna og skallanna,
en varö fyrir vikiö sjálf fyrir
baröinu á reiöi asiumannanna.
Þaö er til marks um hvers eðlis
óeiröirnar I Southall voru aö þar
var litiö um búöahnupl og annaö
slikt sem hefur fylgt látunum
annars staðar.
Wood Green
Moss Side
Svo er þaö þriöja tegundin af
óeiröum, þar sem unglingarnir
viröast helst vera aö herma eftir
þvi sem þeir hafa séö til jafnaldra
sinna annars staöar I landinu.
Nærtækar ástæöur uppþotanna
eru ekki sýnilegar. En vissulega
rikir þar svipaö óstand — i Wood
Green i Noröur London, i Moss
Side I Manchester, i Leicester og
viðar. Þar ganga einnig margir
svartir unglingar um atvinnu-
lausir og þar rikir mikil spenna
milli þeirra og lögreglunnar.
En þarna er eins og einhverjir
hafi ákveðiö fyrirfram aö koma
af staö uppþoti, likast til ekki
neinir pólitiskir æsingamenn eins
og hægri pressa I Bretlandi hefur
hamraö á — aö sögn lögreglunnar
mæta pólitisku sértrúar-
söfnuöirnir ekki fyrr en eftir aö
lætin byrja. Miklu fremur
krakkar sem taka sig saman, á
krám og neðanjarðarstöðvum,
um aö „skemmta sér” meö þess-
um djöfulmóö og ná sér um leiö
niöur á lögreglunni. 1 Moss Side
var t.a.m. kveikt i lögreglustöö.
Tilvaliö fyrir leiöa og bitra
unglinga....
En alls staöar eru þó sömu
vandamálin til staöar — púöriö
sem er kveikt i — lélegt húsnæöi,
lélegir skólar, vöntun á opinberri
þjónustu, minnkandi atvinnu-
rekstur i hverfunum, mikil
ógnaröld, ljótt og mannskemm-
andi umhverfi.
Og svo aöalatriöin — atvinnu-
leysi og tortryggni milli lögreglu
og unglinga.
óheyrilegt atvinnuleysi
Atvinnuleysi i Bretlandi hefur
tvöfaldast siöustu tvö árin. Nú
ganga um 2.7 milljónir manna um
án atvinnu eöa 11.1 prósent vinnu-
færra manna. A aldrinum 16-24
ára er ástandið enn svartara, þar
eru um 14 prósent atvinnulaus.
Þetta er nýtt og mannskemmandi
ástand sem ekki veröur litiö
framhjá þegar reynt er aö skilja
óeiröirnar.
Þessir krakkar hafa ekki þann
móralska stuöning sem föst at-
vinna — hversu léleg sem hún er
— þó telst. Þau hafa ekki tekjur
sem gætu tryggt þeim aðgang aö
öörum stööum en götunni þar sem
þau þvælast fyrir tortryggnum og
oft reynslulitlum ungum lög-
regluþjónum.
Ennfremur er gert ráö fyrir aö
tala atvinnulausra eigi enn eftir
aö hækka (3 milljónir kvað vera
áætlun bjartsýnismanna!). At-
vinnuleysingjum er ekki mikil