Fréttablaðið - 09.04.2008, Blaðsíða 18

MARKAÐURINN 9. APRÍL 2008 MIÐVIKUDAGUR10
S K O Ð U N
ÚT GÁFU FÉ LAG: 365 – prentmiðlar RIT STJÓRAR: Björgvin Guðmundsson og Björn Ingi Hrafnsson RITSTJÓRN: Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Ingimar Karl Helgason, Jón Aðalsteinn
Bergsveinsson, Óli Kristján Ármannsson, Sindri Sindrason AUGLÝSINGASTJÓRI: Jón Laufdal RIT STJÓRN OG AUGLÝSING AR: Skaftahlíð 24, 105 Reykja vík AÐ AL SÍMI: 512 5000 SÍMBRÉF:
512 5301 NETFÖNG: rit stjorn@markadurinn.is og aug lys ing ar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UM BROT: 365 – prentmiðlar PRENT VINNSLA: Ísa fold arprent smiðja ehf. DREIFING:
Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift ókeyp is með Fréttablaðinu á heim ili á höf uðborg ar svæð inu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum
verslunum á lands byggðinni. Markaðurinn áskil ur sér rétt til að birta allt efni blaðs ins í staf rænu formi og í gagna bönk um án end ur gjalds.
bjorgvin@markadurinn.is l bjorningi@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l ingimar@
markadurinn.is l jonab@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is l sindri@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
O R Ð S K Ý R I N G I N
Annar hfRekstrarverkfræðistofan
Suðurlandsbr. 46 • Sími 568 1020 • Annar.is
a ÁrsreikningarBókhald
Skattframtöl
Peningamarkaðssjóður er ákveðin tegund verð-
bréfasjóðs þar sem eingöngu er að finna skamm-
tímaverðbréf. „Verðbil slíks sjóðs er lítið og oft
enginn munur á kaup- eða sölugengi,“ segir í fjár-
málaorðasafni MP fjárfestingarbanka, en á ensku
eru slíkir sjóðir nefndir „Money Market Fund“
og eru sagðir henta þeim sem ávaxta vilji fé í
skamman tíma án mikillar áhættu. Vextir hér eru
háir og umsýslu- og afgreiðslugjöld tiltölulega
lág á þessum sjóðum þannig að í óvissuástandi á
mörkuðum hafa vinsældir þessarar ávöxtunar-
leiðar aukist mjög. Ávöxtunin hefur enda jafnvel
verið betri en í hlutabréfa- og vísitölusjóðum. Ein-
staklingar jafnt sem fyrirtæki nýta sér þessa sjóði
til skamms tíma, jafnvel þannig að aðeins sé tjald-
að til einnar nætur. Sjóðir sem þessir eru að hluta
sagðir hafa tekið við af veltu- og innlánsreikning-
um, svo sem bankabókum og tékkareikningum,
sem alla jafna beri lægri vexti.
Peningamarkaðssjóður
Síðustu vikur hafa veitt nokkr-
um þeim sem þjakaðir hafa verið
af uppgangi síðustu ára nokkrar
ósviknar og innihaldsríkar gleði-
stundir. Loksins! loksins! blasir
við hversu óráðlega og fyrir-
hyggjulaust bankar og viðskipta-
jöfrar hafa gengið um gleðinn-
ar dyr.
Íslensku bankarnir glíma við
mótbyr þessa dagana, það hefur
ekki farið framhjá neinum.
Þeir glíma nú við mestu niður-
sveiflu í fjármálageiranum síðan
í kreppunni 1929 og auk þess efa-
semdir um það að íslenska hag-
kerfið með sinn litla gjaldmiðil
ráði við að hjálpa þeim ef í harð-
bakkann slær.
ÚTÓPÍA OFGNÓTTARINNAR
Vandi bankanna, umfram vanda
erlendra kollega, er því vandi
þess að vöxtur þeirra hefur verið
langt umfram samfélagið sem
fóstrar þá. Að því leytinu er glímt
við ímyndarvanda. Það væri þó
mikil einföldun að láta eins og
einungis sé við ímyndarvanda að
glíma og svarið sé einhvers konar
einleikur á glansmynd – svo vitn-
að sé í ágætan bókartitil – til að
sannfæra útlendinga um ágæti
okkar.
Verkefnið er víðtækara en
svo. Vandinn er líka margslung-
inn og mikilvægt að bregðast við
honum. Íslenskt fjármálakerfi
hefur náð eyrum heimspressunn-
ar, en því miður með öðrum hætti
en við hefðum kosið. Erlendir við-
skiptablaðamenn og yfirborðsleg-
ir álitsgjafar botna ekkert í sam-
félagi 300 þúsund manna sem
reka eigin hávaxtagjald miðil
hvers gengi hefur verið falsað
með vaxtamunarviðskiptum og
afraksturinn notaður til gegndar-
lausrar erlendrar fjárfestingar
og hóflauss innflutnings með við-
skiptahalla sem á engan sinn líka
og birtist meðal annars í bílaflota
sem ekki á sér hliðstæðu utan
Beverly Hills. Lái þeim hver sem
vill þegar þeir spá hruni slíkrar
Útópíu ofgnóttarinnar.
Undir sönglum við svo sjálf
langþreytt á veislunni og teljum
allt á leið til andskotans. Óheppn-
in í þessu öllu saman liggur í
þeirri staðreynd að löngu fyrirséð
ástand sem slök hagstjórn skap-
aði með þensluhvetjandi skatta-
lækkunum í miðri þenslu og fram-
sókn Íbúðalánasjóðs þegar ástæða
hefði verið til að endur skoða hlut-
verk hans sköpuðu ástand sem
Seðlabankinn ræður illa við. Bank-
inn hefur nánast bara tæki í hönd-
unum til að ráðast gegn einum
af starfrækslugjaldmiðlum þjóð-
arinnar, óverðtryggðu krónunni,
með tilheyrandi flótta í erlenda
gjaldmiðla.
SNÚA ÞARF VÖRN Í SÓKN
Afleiðingin er vítaruna vaxandi
vantrúar á efnahagslífið og getu
þess til að koma bönkum í krísu til
bjargar og síðan að bjargarlausir
bankar steypi efnahagskerfinu. Í
kringum þetta hefur verið reynt
að mála sterkum litum óráðsíðu
banka og fjárfesta til að draga
enn úr trúverðugleika alls sem
íslenskt er.
Þetta hafa svo spákaupmenn
nýtt sér til að veikja enn frekar
stoðirnar með því að skortselja
íslensk hlutabréf, gjaldmiðilinn
og skuldatryggingarálög bank-
anna en markaður með þau er
grynnstur þessara markaða og
auðveldast að spila með. Veiking-
in er svo notuð til að segja; Sko,
sjáið hvað þetta er allt veikt!!
Þannig vonast menn til að ná
fram niðurspíral og panikk sem
getur gefið vel af sér.
Þetta hefur gengið ljómandi
vel og við erum sjálf farin að
trúa því að mikið sé að. Líklega
eru fáar virkilega góðar frétt-
ir fram undan og eins víst að
á næstunni megi búast við nei-
kvæðum tíðindum af lánshæfis-
mati ríkis og banka. Hins vegar
er að vænta að afkoma bankanna
á fyrsta fjórðungi verði þokka-
leg miðað við árferðið og þeir
njóti veikingar krónunnar þvert
á hugmyndir margra erlendis.
Við getum þó enn hrunið og snú-
umst við ekki til varnar aukum
við verulega líkurnar á því að við
verðum eins og hrungjörn lauf í
haustskógi blási kaldir vindar á
ný á mörkuðum heimsins
Verkefnið er þó fjarri því óyfir-
stíganlegt, en við þurfum að
vinna skipulegar en við höfum
gert hingað til og umfram allt
saman. Bankar, Seðlabanki, ríkis-
stjórn, Fjármálaeftirlitið og sam-
tök viðskiptalífsins hafa öll lagt
hönd á plóg að undanförnu. Það
sem enn vantar til að snúa vörn
í sókn er samstilling þar sem
skipulega er farið yfir hættur og
þær greindar, ásamt því að móta
viðbrögð með þeim hætti að fátt
geti komið okkur á óvart.
TIL ERU ÁGÆT VOPN
Að þessu þurfa að koma allir
framantaldir auk lífeyrissjóð-
anna og þegar við höfum gert
nauðsynlegar umbætur og tekið
á því sem réttmætt er í gagnrýni
á okkur. Þá, og ekki fyrr, er hægt
að hefja einhvers konar ímyndar-
baráttu um leið og afli væri beitt
til að takast á við þá sem hugsan-
lega sækja að okkur með skipu-
legri spákaupmennsku.
Við teljum að búið sé að hrinda
fyrsta áhlaupinu á krónu og inn-
lend hlutabréf. Gleymum því
ekki að stærri kerfi en okkar
hafa ekki staðist ásókn spákaup-
manna. Soros nýtti sér veikleika
pundsins og felldi það. Sænska
krónan stóðst fyrstu ásókn á sig
með þriggja tölustafa stýrivöxt-
um, en var felld í seinna áhlaupi
án þess að sænski seðlabankinn
fengi rönd við reist.
Við höfum margt að selja.
Bankarnir eru með ólíkar áhersl-
ur og því ekki með sömu áhættu.
Til að mynda er Glitnir í geirum
sem ekki hafa lækkað mikið eins
og matvælageirinn og þjónusta
við olíuiðnað, auk þess sem Nor-
egur sem er annar heimamark-
aður bankans nýtur olíuhækk-
unar. Kaupþing er með dreifða
starfsemi og hefur bætt stöðu
sína umtalsvert, sérstaklega með
því að losna undan kaupum á
NIBC-bankanum í Hollandi. Inn-
lán Landsbankans í Bretlandi
reyndust snilldarleikur, enda
þótt bankinn þurfi fyrir vikið
að gæta sérstaklega að orðspor-
inu til að verja slík innlán. Af-
koman á fyrsta ársfjórðungi mun
vonandi gefa tilefni til að árétta
að ef dómadagsspámenn um
glæfralega íslenska banka hefðu
rétt fyrir sér ætti í raun allt að
vera löngu komið í kaldakol.
Ísland hefur svo ágæta mögu-
leika til að tefla fram orkuauð-
lindum, lífeyriskerfi, skilvirkum
vinnumarkaði, lágum sköttum,
ungri þjóð og markaðsvæðingu
síðustu ára.
Við eigum því mörg ágæt vopn
í ímyndarvopnabúrinu. Þau þarf
hins vegar að brýna fyrst með
talsverðri sjálfsgagnrýni, skipu-
lagi og hreinskilnislegri tiltekt.
Annað yrði innantómur einleikur
á glansmynd.
Einleikur á glansmynd?
Baráttan fyrir minni ríkisafskiptum er fyrst og fremst siðferðisleg bar-
átta. Milton Friedman, nóbelsverðlaunahafi í hagfræði, útskýrði þetta
ágætlega í viðtali við Morgunblaðið daginn fyrir Þorláksmessu árið
2002. Hann sagði það heppilegt að frjálst þjóðfélag með fyrirferðarlít-
ið ríkisvald væri einnig hagkvæmara. Við ættum kost á að búa í frjálsu
þjóð félagi vegna þess að framtak einstaklinganna væri hagkvæmara en
ríkis stjórna.
„En það eitt réttlætir það ekki. Það sem réttlætir frjálst þjóðfélag er
siðferðisleg rök sem byggjast á því að ég á engan rétt á að þvinga mínum
skoðunum upp á þig. Ég get reynt að fá þig á mitt band, sannfært þig eða
fengið þig til að gera eitthvað, en ég hef engan rétt á að beita þig valdi til
þess,“ var skoðun Friedmans.
Stöðugt þarf að minna á þessi sannindi frjálslyndra manna því frelsið
er undir stöðugum árásum. Það tapast sjaldnast allt í einu. Í því ljósi er
gagnlegt að fá fram nýjar skýrslur sem styðja við þessar fullyrðingar.
Á mánudaginn kom fram ný bresk skýrsla þar sem fram kom að lágir
skattar og lítil ríkisumsvif eru betur til þess fallin til að styðja við vel-
ferðarþjónustu og hagvöxt. Að þessari niðurstöðu kemst Keith Marsden
hjá Centre for Policy Studies, sem hefur sinnt ráðgjafarstörfum fyrir
stofnanir Sameinuðu þjóðanna og Alþjóðabankann, eftir að hafa skoðað
hagtölur tuttugu ríkja.
Marsden skilgreinir þau ríki sem hafa fyrirferðarlítið ríkisvald þannig
að útgjöld og tekjur stjórnvalda nema ekki meira en fjörutíu prósent-
um af landsframleiðslu. Niðurstaðan sýnir að þessi ríki hafa dregið úr
skattlagningu á fólk og fyrirtæki. Hagvöxtur milli áranna 1999 og 2008
hefur verið umtalsvert meiri en í þeim ríkjum þar sem útgjöld og tekj-
ur ríkisins fara yfir fjörutíu prósent af landsframleiðslu. Þá sýnir niður-
staðan að félagslegur stuðningur er betri í ríkjum með fyrirferðarlítið
ríkisvald. Þar er atvinnuleysi lítið, fleiri ný störf verða til og útgjöld til
almannaþjónustu vaxa hlutfallslega hraðar en í ríkjum þar sem hið opin-
bera er fyrirferðarmikið.
Nauðsynlegt er að hafa stjórn á útþenslu hins opinbera. Sífellt fleiri
hópar krefjast sérreglna og undanþágna í samneyslunni. Og ekki vantar
kröfur um þjónustu sem ríkið á að veita á kostnað einhverra annarra.
Viðskiptablaðamaðurinn Geoff Colvin segir í nýjasta hefti Fortune
að sífellt stærri hópur Bandaríkjamanna fái meira frá hinu opinbera en
hann greiðir til þess í formi tekjuskatts. Þeir sem eru í hópi fjörutíu pró-
sent tekjulægstu í Bandaríkjunum fá meira frá hinu opinbera en þeir
greiða. Þau tíu prósent Bandaríkjamanna sem eru tekjuhæst greiða sjö-
tíu prósent af öllum tekjuskatti hins opinbera. Þar af greiðir eitt prósent
tekjuhæstu fjörutíu prósent af öllum tekjuskatti í Bandaríkjunum. Og
svo er alltaf verið að tala um eitthvert þýlindi við hina tekjuháu þegar
skattar eru almennt lækkaðir.
Ragnar Árnason hagfræðiprófessor sagði í viðtali við Markaðinn í
mars að umsvif hins opinbera, sem nú sigu í fimmtíu prósent af lands-
framleiðslu, væru allt of mikil frá sjónarmiði velsældar og hagkvæmni.
Hann benti á að skattheimta og umsvif hins opinbera væru nánast sami
hluturinn. Hið opinbera eyddi því sem það aflaði og gæti ekki til lang-
frama eytt umtalsvert meira. Til að minnka umsvif hins opinbera væri
því nauðsynlegt að minnka skattheimtu, ekki aðeins lækka skatthlutföll.
Þessi skoðun er ekki einhver sérviska nokkurra einstaklinga heldur er
að finna margar staðreyndir sem styðja hana. Skýrsla Keiths Marsden er
bara enn ein staðfestingin á því að lágir skattar og aukin velferð haldast
í hendur. Nýlega gaf RSE, Rannsóknarmiðstöð um samfélags- og efna-
hagsmál, út bók sem fjallaði um þetta efni með sama hætti.
Það er skrítið að á Alþingi er erfitt að finna talsmenn þessara hug-
mynda. Vopnabúrið í hugmyndabaráttunni er yfirhlaðið. Það er nauðsyn-
legt að einhver stígi fram á völlinn og berjist fyrir frjálsara þjóðfélagi.
Ný bresk skýrsla bendir á að lítið ríkisvald stuðli að hagsæld.
Lágir skattar auka velferð
Björgvin Guðmundsson
O R Ð Í B E L G
Hafliði
Helgason
blaðamaður
og ráðgjafi.
Á BÍLASÖLUNNI Greinarhöfundur segir
ekki þurfa að undra þótt erlendir grein-
endur, blaðamenn og fleiri furði sig á
aðstæðum hér í pínulitlu landi þar sem
viðskiptahallinn endurspeglist meðal ann-
ars í bílaflota sem vart eigi sér sinn líka
utan Beverly Hills. MARKAÐURINN/ANTON
Net12 er rakin leið fyrir þau fyrirtæki og félög sem vilja fara í alvöru vaxtarækt með Byr.
FYRIRTÆKJAÞJÓNUSTA
Notaðu vextina strax
Sími 575 4000 | www.byr.is
// Hleyptu vexti í reksturinn
// Fáðu háa ávöxtun
// Reiknaðu dæmið til enda
Þú færð vaxtavexti af þeim vöxtum
sem ekki eru greiddir jafnóðum út.