Tíminn - 17.01.1982, Blaðsíða 11

Sunnudagur 17. janúar 1982
skák tm
11
Fegurð
í skák,
hárrétt
teóría og
fyndin
byrjun!
■ Hvað er fallegt i skák? Um
það má sennilega lengi deila,
enda leggja menn mis-
munandi skilning i orðið
fegurð, jafnt i skák sem i list-
um. Oft og tiðum er orðið
„fallegt” um leiki sem ein-
hverjum þykja vera frumleg-
ir, en einnig það hugtak er af-
stætt. Það sem einum finnst
vera frumlegt hefur annar séð
margsinnis.
Það að leika hárrétt er
heldur ekki algildur mæli-
kvarði á fegurð. Maður getur
litið yfir heila skák, eða þá að-
eins endatafl og sagt meðréttu
að manni þyki þetta fallegt, og
sú fullyrðing stendur þótt
siðar komi i ljós að einhvers
staðar var pottur brotinn i
fræðunum. Sjá til dæmis hina
svokölluðu „ódauðlegu skák”
sem Anderssen tefldi gegn
Kieseritzky — hún var engan
veginn „hárrétt”.
Nú skulum við lita á fléttu
sem rann undan rifjum
Nimzowitsch þegar hann var
aðeins átján ára gamall.
Staðan var þessi:
Þetta var að visu ekki al-
mennileg kappskák með
vanalegum timamörkum, og
það er ekki vitað hversu
langan tima skákin tók. Nóg
um það, Nimzowitsch hefur
hvitt, og hann kom fljótlega
auga á þvingaða vinningsleið.
Það er ekki sérlega erfitt að
gera sér grein fyrir henni,
kannski lesari minn reyni?
Jæja, vinningsleiðin er
þessi: 1. Dg4! g6 2. Dxh3 h5 3.
Rxg6! fxg6 4. Dxe6+ Hf7 5.
Be8!
Þetta verður að teljast
fremur venjuleg flétta. Ef
skákinni hefði lokið á þennan
hátt hefði hún ekki varðveist.
En Nimzowitsch var i öðr-
um hugleiðingum. Hann
hugsaði: Get ég ekki leikið 1.
Dh6 gxh6 2. Rg4 og siðan 3.
Rxh6! mát — nei, þvi miður,
svartur á útgönguleið fyrir
kónginn ef hann leikur 2. ...
Hfb8. En biðum nú við! Gæti
ég ekki lokað hrókinn inni á
f8?
Afleiðingin af þessu varð
mjög falleg flétta: 1.
Be8?! Haxe8 (Hrókurinn á
e8 má auðvitað ekki drepa, þá
kemur bara Dxf7+ og siðan
mát) 2. Dh6 gxh6 3. Rg4 og
mát i næsta leik.
Næstum allir skákmenn
geta liklega verið sammála
um að þetta sé fallegt. Þetta
stenst hins vegar ekki ef
grannt er skoðað.
Hvitur hafði vinningsstöðu,
hann þurfti aðeins að leika
Dg4, Það er þvi ekki til neins
að finna jafnteflisleið fyrir
svartan, mótfléttan verður að
vinna skákina, annars er hún
ekki rétt.
Til að byrja með er það alls
ekki ljóst hvernig hvitur ætlar
að vinna eftir 1. Be8 gxf6! Og
i öðru lagi voru það mikil mis-
tök hjá svarti að þiggja
drottninguna!!
Eftir 2. Dh6 gxf6!! 3.
Rg4 Dxf2! 4. Rxf6+ Dxf6 5.
Dxf6 Hc8 6. Kxh3 Hfd8, þá
vinnur svartur vegna fripeð-
anna sinna tveggja. Hug-
myndin að loka hrókinn á f8
inni var frumleg og öll var
fléttan falleg. En ekki rétt.
Fyndinn hundur
Tartakower var fyndinn
hundur og enginn skyldi taka
alvarlega eftirfarandi uppa-
stunguhans: I.e4e5 2. f4 d5
3. d4?! Sjálfur leyfði hann sér
að visu að tefla þetta en það er
sama. Það er ekki svona sem
maður á að svara „gagn-
bragði Falkbeers”. Upp kem-
ur opin staða og þessi fallegi
gambitleikur f4 er ekki annað
en veiking á Jivitu stöðunni.
Hins vegar var 3. d4 leikið
löngu áður en Tartakower
kom til sögunnar. Kannski var
leiknum beitt i fyrsta sinn i
eftirfarandi hraðskák, ég veit
það ekki. Skákmennirnir eru
aftur á móti báðir sæmilega
þekktir. Hvitur er Hendrich-
sen og svartur er Metger,
skákin var tefld i Berlin árið
1896.
1. e4 e5 2. f4 d5 3.
d4?! exd4 4. Dxd4 dxe4.
Þetta er einfaldasta leiðin
að markinu. Nú til dags segja
fræðin að bæði Rf6 og Rc6 séu
vænlegir leikir fyrir svartan.
5. Dxe4+ Be7 6. Rc3 Rf6 7.
Da4+ Bd7 8. Db3 Rc6 9.
Dxb7.
Mjög eitrað peð! — en
staðan er hins vegar ekki
falleg fyrir. Kannski maður
segi nú nokkur vel valin orð
um að ekki skuli fara á rás
með drottninguna of snemma
tafls.
9. ... Rb4 10. Rb5 Bc6! 11.
Dxc7 Rxc212. Kf2 Re4+ 13.
Kf3 Rel +
Nei! Þetta er ekki prent-
villa ! 113. leik er svartur ridd-
ari á el!
14. Kg4 Rf2+ 15. Kf5
Hann hafði ekki sans fyrir
uppstillingunni á skálinunni
el-h4 — 15. Kg3 Bh4 mát.
15. ... g6+ 16. Ke5 Bf6
mát!!
Bent Larsen,
stórmeistari,
skrifar um skák
Af svæðamótinu
Þursabit í Randers
■ „Aðstaða hér i Randers er öll
til fyrirmyndar,” sagði Helgi
Ólafsson alþjóðlegur meistari i
skák, þegar Helgar-Timinn for-
vitnaðist um gang svæöamótsins
sem fram fer þar i bæ. Þrir ís-
lendingar eru sem kunnugt er
meðal keppenda, auk Helga eru
það Guðmundur Sigurjónsson og
Jón L. Arnason, og hefur þeim
öllum gengið þokkalega, það sem
af er.
„Þetta er fallegur og þægilegur
bær”, sagði Helgi ennfremur, „en
af keppnisstaðnum er frábær út-
sýn yfir bæinn og nágrenni.
Ahorfendur eru öllu færri en viö
eigum að venjast aö heiman, en
hins vegar er töluvert skrifað um
mótið i blöð og til dæmis fylgist
Larsen grannt með mótinu i
skákdálkum sinum.”
Keppendur á mótinu eru 22 og
tefla i tveimur riðlum, fjórir efstu
menn i hvorum riðli komast siðan
áfram i úrslitariöil þar sem keppt
er um tvö sæti á millisvæðamóti.
Það mun vera rangt sem sagt
hefur i islenskum blöðum aö þrir
keppendur komist áfram, þeir
eru aðeins tveir. Aö öðru leyti er
mótiö meö mjög svipuðu sniði og
siðasta svæðamót, sem haldið var
i Sviss fyrir þremur árum og
margir keppenda þeir sömu.
Helgi sagði það áberandi að flest-
um þeirra sem þá hefði gengið
hvaö best ættu nú undir högg að
sækja.
Staðan i riölunum tveimur er
nokkuö óljós vegna biðskáka og
hins að keppendur hafa teflt mis-
margar skákir þar eð einn situr
hjá i hverri umferð. A A-riöli eru
það Lobron frá Vestur-Þýska-
landi og stórmeistarinn Grunfeld
frá Israel sem standa hvað best
að vigi, siðan kemur Kagan frá
Israel, og siðan nokkrir keppend-
ur aðrir, þar á meðal Helgi, Jón
L„ og Wedberg frá Sviþjóð sem
sveima kringum 50% markið enn
sem komið er.
1 hinum riölinum hefur Vest-
ur-Þjóöverjinn Borik enn sem
komið er nokkuð örugga forystu
en siöan kemur Murei, Israel, og
ögn neðar Guðmundur Sigurjóns-
son. Þátttaka Boriks mun þó ekki
vera tekin út með sitjandi sæld-
inni, ef svo má segja. Hann er
■ Ekki er hægt að segja að
veigamiklar breytingar hafi orðiö
á Elo-skáklistanum frá þvi fyrir
ári. A nýjum lista, sem gefinn var
út fyrir nokkrum dögum, kemur
fram að Anatoly Karpov, er lang-
stigahæsti skákmaður heims og
ógnar enginn honum að ráði. Eft-
irtektarvert er hins vegar að Hol-
lendingurinn Jan Timman er nú
oröinn, ef marka má stigin, næst-
sterkasti skákmaður heims.
Hér fer á eftir listi yfir þá bestu,
skákstig frá þvi fyrir ári eru inn-
an stiga:
2720 — Karpov USSR (2690)
2655 — Timman Hollandi (2620)
2645 — Korchnoi Sviss (2650)
2640 — Kasparov USSR (2625)
2630 — Portisch Ungverjalandi
(2650)
2625 — Spassky USSRÍ2635)
2620 — Hubner V-Þýskalandi
(2635)
2615 — Beljavski USSR (2620),
Mecking Brasilfu (2615)
2615 — Tal USSR (2555), Larsen
Danmörku (2610), Andersson
Sviþjóð (2610), Petrosian USSR
(2585)
2600 — Ljuboievié Júgóslávlu
(2605), Polugayevský USSR
(2620)
2595 — Balashov URRS (2600),
Tseshkovsky USSR (2530)
2590 — Nunn Englandi (2575),
Kavalek USA (2550), Ribli Ung-
verjalandi (2585), Hort Tékkó-
sióvakiu (2575)
2585 — Christiansen USA (2515),
Browne USA (2555)
2580 — Sosonko Hollandi (2595),
Romanishin USSR (2595),
sem sé mjög þjakaður af slæmu
þursabiti og Helgi kvaðst álita að
hefði honum ekki gengið svona
vel á mótinu væri hann án efa
hættur fyrir löngu! Þar fyrir utan
hefur velgengni hans komið nokk-
uð á óvart, þvi hann er fremur litt
þekktur. Þá hefur vakið athygli i
þessum riðli, aðLars Karlsson frá
Sviþjóð, sem fyrirfram var talinn
sigurstranglegastur á mótinu,
hefur veriö algerlega heillum
horfinn. Karlsson, sem á nýút-
gefnum Elo-skákstigalista hefur
2500 stig og er fjórði hæsti Norð-
urlandabúinn (á eftir Larsen,
Andersson og Friðriki) og stiga-
hæstur á þessu móti fyrir utan
Grunfeld, hafði eftir fjórar um-
feröir aðeins hlotið hálfan
vinning.
Litum nú á tvær fjörugar skákir
sem tefldar hafa verið á mótinu.
Þær birtast að mestu skýringa-
lausar en við getum fullyrt að þær
eru vel þess virði að renna yfir
þær.
1 fyrri skákinni hefur Wedberg
frá Sviþjóð hvitt en Helgi ólafs-
son svart.
1. e4-c5
2. Rf3-d6
3. d4-cxd4
4. Rxd4-Rf6
5. Rc3-a6
6. Bg5-e6
Upp mun vera komið Naj-
dorf-afbrigðiö af sikileyjarvörn
7. f4-Db6
8. Dd2-Dxb2
Þetta er hið fræga eitraða peð
úr einvigi Fischers og Spasskýs.
Spasskys lék 9. Rb3.
9. Hbl
Þetta er algengasta svarið um
þessar mundir.
9. .. -Da3
10. Be2-Be7
11. 0-0-Rbd7
12. f5-Re5
13. fxe6-fxe6
14. Kh 1-0-0
15. Hb3-Da5
16. Rd5-Dxd2
17. Rxe7 + -Kf7
18. Bxd2-Kxe7
19. Hg3-Hf7
20. Bg5-Bd7
21. Bh5-g6
22. Be2-h6
23. Bxh6-Rxe4
Dolmatov USSR (2545).
2575 — Miles Englandi (2590),
Seirawan USA (2555).
2570 — Smejkal Tékkóslóvaklu
(2535), Kupreitchik USSR (2575)
2565 — Smyslov USSR (2545),
Gulko USSR (2590).
2560 — Ftacnik Tékkóslóvaklu
(2520)
2555 — Yusupov USSR (2575)
2550 — Vaganian USSR (2565),
Krogius USSR (2550), Speelman
Englandi (2535), Sax Ungverja-
landi (2560), Gheorghiu Rúmeniu
(2545), Alburt USA (2575).
2545 — Psakhis USSR (2500),
Geller USSR (2615), Kuzmin
USSR (2545)
2535 — Gligoric Júgóslaviu
(2530), Torre Filipseyjum (2550)
2530— Mikhailishin USSR (2535),
Friðrik ólafsson (2530)
2525 — Schmid V-Þýskaland
(2530), Svesnikov USSR (2535)
2520 —Tarjan USA (2530), Pinter
Ungverjalandi (2550).
Þetta eru 51 skákmaður, allt
stórmeistarar nema Dolmatov,
Psakhis og Pinter — 22 þeirra eru
Sovétmenn en tveir i viðbót fædd-
ir i Sovétrlkjunum, Kortchnoi og
Alburt. Breytingar eru sem áður
segir litlar, Christiansen, Tses-
hkovsky og Tal hækka mest en
enginn hrapar verulega nema
Geller. John Nunn virðist óðum
að festa sig I sessi sem sterkasti
skákmaöur Englendinga, á
kostnaö Miles.
Friðrik er aö venju langhæstur
Islendinga en siðan koma þessir
skákmenn: Jón L. Arnason 2445,
Ingi R. Jóhannsson og Guðmund-
ur Sigurjónsson 2435, Helgi Ólafs-
24. Hb3-Hxfl +
25. Bxfl-b5
26. Be3-Rg4
27. Bd3-Rgf6
28. Ha3-e5
29. Rf3-a5
30. Rd2-Bc6
31. Rxe4-Rxe4
32. Hb3-b4
33. Hbl-Rc3
34. Bg5+-Kd7
35. Hfl-Be4
36. HÍ7 + -KC6
37. Hg7-Bxd3
38. cxd3-a4
39. Hxg6-b3
40. axb3-axb3
Og hér gafst hvitur upp.
Síöari skákin er ekki slður
skemmtileg, þótt hún sé mjög
stutt. Það er Murei sem stýrir
hvítu mönnunum öldungis snilld-
arlega, byggir upp mjög sterkt
miðborð og er svartur gefst upp
blasir kæfingarmátið viö. And-
stæöingur Israelans er Mortensen
frá Dannmörku.
1. c4-Rf6
2. Rc3-g6
3. e4-d6
4. d4-Bg7
5. f3-0-0
6. Be3-e5
7. Rge2-c6
8. Dd2-cxd4
9. Rxd4-d5
10. cxd5-cxd5
11. e5-Re8
12. f4-f6
13. Rf3-Rc7
14. 0-0-0-fxe5
15. Bc4-Kh8
16. Rxd5-Rxd5
Betra var Rc6.
17. Dxd5-Dc7
18. Rxe5-Bf5
19. Bc5
Afleikur sem kemur þó ekki að
sök. Hvitur gat unniö létt með þvi
að leika g4
19. .. Rd7?
Slæmur afleikur i mjög vondri
stöðu.
20. Dg8+ og svartur gafst upp.
Ef svartur drepur drottninguna
með hróknum mátar riddarinn á
17. Þetta mun heita kæfingarmát.
Sannlega æsileg skák.
Jan Timman frá Hollandi sækir
slfellt I sig veðrið.
Sjá úrslitin í gær á
bls. 17.
son 2430, Jóhann Hjartarson 2425,
Margeir Pétursson 2415, Ingvar
Asmundsson 2405, Haukur Ang-
antýsson 2400, Jón Kristinsson
2390, Magnús Sólmundarson 2380,
Benóný Benediktsson 2355, Björn
Þorsteinsson 2330, Jón Þorsteins-
son 2325, Elvar Guðmundsson
2320, Jóhannes GIsli Jónsson 2315,
Gunnar Gunnarsson og Karl Þor-
steins 2305, og Leifur Jósteinsson
2300. Aslaug Kristinsdóttir er
stigahæst Islenskra kvenna með
1824 stig.
Þá má geta þess að alþjóðlegur
meistaratitill Hauks Angantýs-
sonar var staðfestur á slöasta ári
svo tsland á nú fimm alþjóöa-
meistara auk stórmeistaranna
tveggja. —ij.
Elo-skákstig:
Timman stigahæstur