Tíminn - 10.02.1982, Blaðsíða 9

„Sendinefnd frá þinginu hef ur oftar en einu
sinni fariðtil Tyrklandsog talað við forráða-
menn og reynt að komast í samband við al-
menna borgara, og eftir því sem næst verður
komist, þykir hinum a menna borgara og
reyndar stjórnvöldum líka nokkurs um vert
að vera í samtökum hinna frjálsu Evrópu-
þjóða".
■ Evrópuhúsið i Strassbourg.
■ Fundarsalur E vrópuraðsins
leiðir á meginlandi Evrópu og
fjallaö var um fyrirhuguð göng
undir Ermarsund. Þetta eru mál
sem okkur koma litiö viö, en ég
minnistá þau til aö sýna aö það er
eittog annaösem spjallað erum i
Evrópuráðinu.
— Mörgþeirra mála er rætt er
um eru takmörkuö við viss svæöi,
en þaö liggur i hlutarins eöli, þar
sem aöildarþjóöimar búa allt frá
Portúgal austur til Tyrklands og
norður til Noregs og Islands.
Islendingar taka þátt I störfum
hinna ýmsu nefnda og koma þar á
framfæri sinum sjónarmiðum og
hafa átt þátt i aö móta greinar-
gerðir sem nefndir hafa siöan
sent frá sér i heild til Evrópu-
þingsins.
Eru aöildarþjóöirnar bundnar
af samþykktum þingsins?
— Þetta er ekki löggjafarsam-
koma i sama skilningi og þjóð-
þingineru eða þjóðirnar sem slik-
arsem greiöa atkvæöi. Islending-
ar eiga þarna þrjá fulltrúa og það
er ekkert sem hamlar þvi að einn
greiði tillögu atkvæöi, annar á
móti og hinn þriðji sé hlutlaus.
Þetta er ekki meö eins og t.d.
Sameinuöu þjóðirnar, þar sem
rikisstjórnirnar ákveöa i' raun
hvernig fulltrúar þeirra greiða
atkvæði. Fulltrúar á Evrópuþingi
eru ekki bundnir af neinu nema
eiginsamvisku og taka sjálfstæöa
afstöðu til mála.
Fyrst og fremst skiptast menn
á skoöunum og atkvæði eru
greidd um mál og þá kemur fram
hvort ákveðinn vilji þingsins er
samþykktur af meirihluta eða
felldur. Er þvi þingiö fremur ráö-
gefandi, en að ákvarðanir þess
hafi lagagildi, og liklegt er aö
þjóðþingin taki eitthvert miö af
þeim samþykktum sem þarna eru
gerðar.
Þótt aöildarþjóðir Evrópuráðs-
insséu um sumtólikar, eru þetta
þjóðir sem i mörgu tilliti hafa
svipaða siðferöiskennd, og marg-
ar þeirra eru býsna skyldar, svo
sem Norðurlandaþjóöimar. Þó
fer ekki hjá þvi að maður finnur
að þarna eru fjarlægar þjóöir að
hugsun og uppeidi, svo sem Tyrk-
ir, sem mér hefur oröið nokkuð
tiðrætt um. Li'till hluti Tyrklands
er i Evrópu en meginhlutinn
Asiumegin, og það læðist að
manni að i Tyrklandi sé tilfinn-
ingin fyrir réttu og röngu svolitið
önnurenhjá okkurt.d.hér norður
á tslandi. Við dæmum kannski
nokkuðhart, það sem þar i landi
þykirsjálfsagt og eðlilegt ástand.
Ég er ekki alveg viss um að við
skiljum nákvæmlega þeirra
hugsunarhátt og sjálfsagt er það
gagnkvæmt.
Ber á þvi að þjóðir myndi
blokkirinnan Evrópuráðsins, t.d.
á svipaðan hátt og Norðurlanda-
þjóðimar gera innan S.þ.?
— Nei, það er ekkert slikt form
á þvi, en vissulega finnur maður
að viðstöndum nær Norðurlanda-
þjóðunum i skoðunum þótt ekki
séu haldnirformlegir fundir til að
móta sameiginlega afstöðu. Það
er ósköp eðlilegt að við höfum
svipaðar skoðanir, svo sem eins
ogá mannréttindum. Það er ann-
að yfirbragð yfir fulltrúum frá
Norður-Evrópu en frá Suður-
Evrópu, og sjálfsagt hafa t.d.
Portúgalir og Spánverjar nánari
tilfinningu fyrir skoðunum hvers
annars en við hér norður frá.
— Ýmsum þykir kannski illa
farið með peninga að senda þrjá
menn til vikudvalar suður I
Frakklandi á eitthvað sem sumir
vilja nefna kjaftaþing sem ekkert
gildi hefur.
En að minu mati er þetta viðs
fjarri. Þama komumst við i
frjálst samfélag þjóða þar sem
einstaklingurinn getur tjáð sig
eftir þvi sem eigin samviska býð-
ur honum. Menn skiptast á
skoðunum og kynnast hver öðr-
um, sem ég tel mikils virði og
mjög miðuref einhverjar aðstæð-
ur kreföust þess að Island hætti
þessum samskiptum. Ég hygg að
ef minnst er á peninga i þessu
sambandi, væri það að hirða eyr-
inn og kasta krónunni ef við vær-
um ekki þarna meö.
00
afhenda hreindýrastofninn bónda
— helst Lappa, — sem trúandi er
til að hirða vel um dýrin —
Ellegar að öðrum kosti: tJtrýma
þessari þjóðarsköm m með öllu af
öræfunum!
Hraksmán hrossabænda
Næst verst er farið með úti-
•gangshross, af öllum islenskum
skepnum. Enginn veit úr hve
mörgum þeirra erkvaliðlif hvern
vetur. Bændur kalla það bölvuð
óhöpp, þegarþeirseigdrepa hross
á viðavangi. Mér er i minni
Rangæingur, sem sagði öðrum
óhappasögu sina. Hann sagöist
hafa misst 28 hross á níu árum.
Kona hans gat þá eigi orða
bundist. „Skammastu þin ekki,
að segja frá þessu og hafa sjálfur
drepið þau flest Ur hor”, varð
henni aðorði. Þvi miður er þessi
bóndi ekki undantekning. Þúsund
bændur mættu með honum
skammast sin fyrir meðferð
hrossasinna. Það er enn algengt
að fóðra hross aö hálfu á eigin
holdum. Flestir ætla þeim þó eitt-
hvert fóður. Einkum hrakning og
annan skemmdan rudda.
Hungruð hross éta allt sem tönn á
festir. Ég sá þau naga frosna
mykjuhauga. Þó kann að vera, að
þorsti hafi knúiö þau til þess. I
langvarandi þurrafrosti, þjáir
hann skepnur einatt ákaflega. Ég
hef séðhrosshima hungruð undir
veggjum, uns þeim var gefiö
vatn. En hlaupa þá út á auman
haga —■ og tfna upp i' sig sinu-
stráin heilan sólarhring i einni
lotu.
Á dögum Þorsteins Erlings-
sonar, fyrir um það bil öld, áttu i
illviðrum „flestir hestarhús —og
hey i jötu sinni” — Og allir kot-
bænur æsku minnar töldu sér
skylt, að eiga kofa yfir hrossin
sin. „Húshitinn er þeim á við
hálfa gjöf”, heyrðist oft. sagt þá.
En oft varð að spara hey af illri
nauðsyn. Þá leið mörgum manni
illa, ef hann vissi hross sin Uti i
vondu veðri.
Hörmuleg breyting hefur hér
orSð á hugarfari manna. Miðaö
viö það, sem var fyrir 70 árum,
býr nú stórbóndi á hverri jörö —
svo að segja. En furðulega fáir
þeirra eiga — nú i sumum sýsl-
um, hús yfir öll sin hross, auk
heldur jötu til að gefa þeim i.
Verrien Rangæingar?
Ég veit að Rangæingar mínir
eru vondir, séu þeir mældir á
þennan mælikvarða. Þó eru Hún-
vetningar kannski verri. Nýlega
kom mér i hendur bókin „HUna-
þing”. Þar eru talin hross og
hesthUs HUnvetninga árið 1975. A
360 bUum voru 6.200 hross. A 260
búum var hesthús ekki til.Svína-
ivatnshreppurvar þaraf,með hús
yfir réttan helming hrossa sinna.
Þriðji hver bóndi þar i sveit átti
húsyfir öll sin hross. En rúmlega
þriðji hver engan hesthúskofa.
Einn þeirra er frægur maður:
Björn á Löngumýri. Hátt I 5.000
húnvetnsk stóðhross áttu ekkert
skjól til að skriða i! Hafa bændur
þar kannski bætt úr þvi?
Líklega tvö til þrjú tugþúsund
hrossa, hrökkluðust úti á heljar-
hjarni, svöng og sárköld allar
nætur, i margra mánaða hörkum
næstliðins vetrar. Enda drápust
sum á ýmsan hátt. Nú í vetur eða
að ári, gæti komið sá „Hesta-
bani”, sem gengi af fjölda hrossa
dauöum — eins og fyrr á tíð.
Þrátt fyrir skýlausa skyldu
manna, að hafa hús yfir allar
skepnur sinar, fjölgar hUslausum
hrossum árfrá ári. Og lagaveröir
láta eins og það komi þeim ekki
við. Mig grunar aö BUnaðarfélag
Islands eigi þátt i þessari öfug-
þróun. Fyrir réttum tuttugu
árum, réði það i þjónustu sína
ungan hrossaræktarráðunaut —*
Þorkel Bjarnason á Laugarvatni.
Hann hefur mælt þessari villi-
mennsku bót, og sagt að það sé
hollara hrossum, aö vera alger-
lega úti,en hýstfslæmum húsum.
Þar hjó illa sá sem hlifa skyldi! —
„Þaö er lakur skúti, sem ekki er
betri en úti”, sagði gamalt fólk,
þegar ég var ungur. Og það
byggöi á reynslu, sem var eldri,
en Þorkell Bjarnason. Hann þarf
að reyna þetta á sjálfum sér!
Og hver segir að hesthús þurfi
að vera vondir kofar?
Margfaldur níðings-
háttur
Atta vindstiga stormur stendur
stundum dögum saman — og þre-
faldar kulda af bæði 10 og 15 stiga
frosti. Þá er kalt að hima úti á
hjarni. Og þá er of hvasst til að
gefahey á gadd. Þaö myndi fjúka
út I veöur og vind. Þá munu flest-
ar mannskepnur fremur éla mat
sinn i skitnu skýli, en standa
hungraðar úti i þvi heljarveðri.
Hvaö þá skepnur?
Frumstæður islenskur stóöbú-
skapur er margfaldur niðings-
háttur! Þeir sem hann stunda
niða landið — Niðast harkalega á
skepnum sinum — niðast á eigin
hagsæld og búsafkomu, — og niða
meðfædda mannúð úr börnum
sinum!
Hér sit ég og særi ykkur: hús-
vana hrosseignamenn! Komið
strax upp illveöraskjóli yfir öll
hrossin ykkar, eða fargift þeim
ella!
Grimmilegar vetrarhörkur eru
liklega skemmra undan, en
skyldi.
Loks brýni ég raustina —
kannski isiftasta sinni, —og beini
máli minu til yfirvalda:
Skafið alla skepnukvalara
skömm af framtið Islendinga —
og verið blessaðir, ef þið gerið
það!
Umveturnætur 1981
Helgi Hannesson