Fréttablaðið - 16.11.2008, Blaðsíða 14

MENNING 2
Þeir sem hafa lesið Hallgrím Helga-
son vita að hann býr yfir snilligáfu:
Orðin flæða, læðast og leika um
síður hans. Hallgrímur spilar á tví-
ræðni orðanna og gæðir þau þannig
auknu lífi. Oft með skoti beint í
mark. En þeir sem skjóta í gríð og
erg á markið eru sjaldnast með
góða skotnýtingu. Hallgrímur hefur
átt erfitt með að beisla þessa gáfu
sína. Hnyttnin hefur liðið fyrir
hreina og klára skot-rit-ræpu. Hall-
grímur er orðhákur eða rappari
meðal rithöfunda. Fram til þessa
virðist sem honum hafi þótt svo
vænt um texta sinn að sjaldan hefur
mátt klippa. Herra Alheimur og
Höfundur Íslands hefðu til dæmis
þurft í stólinn hjá Torfa og í klipp-
ingu í átt til þeirrar sem höfundur
sjálfur skartar. En hér er komin
þéttasta og besta bók Hallgríms til
þessa: 10 ráð – til að hætta að drepa
fólk og byrja að vaska upp.
Tomislav Bokšic, kallaður Toxic,
er leigumorðingi króatísku mafí-
unnar í New York. Hann þarf að
flýja New York og flækist fyrir röð
tilviljana til Íslands og lendir þar í
fangi sértrúarfólks sem rekur sjón-
varpsstöðina Amen. Söguþráðurinn
framan af er frábærlega skemmti-
legur, hugmyndaríkur og þó hann
sé nánast absúrd heldur Hallgrím-
ur svo vel um alla þræði að lesand-
inn fellst á forsendur sögunnar og
lendir aldrei í að segja við sjálfan
sig: Nei, hættu nú alveg. Framan
af.
Hallgrímur hefur í verkum sínum
oftar en ekki boðið upp á grimma
samfélagsádeilu og er skemmst að
minnast hinnar ágætu Roklands í
því samhengi. En með sögumanni
sínum Toxic hefur Hallgrími tekist
að skapa sér nauðsynlega fjarlægð
þannig að ágæt skot á fábjánaskap í
íslensku samfélagi verða aldrei
uppskrúfuð eða yfirlætisleg eins og
þau verða óhjákvæmilega komi þau
úr munni heimamanna. Eins ein-
kennilega og það hljómar er sýn á
íslenskt samfélag miklu skýrari í
gegnum augu króatísks leigumorð-
ingja en liðleskjunnar Hlyns í 101
Reykjavík eða Badda bloggara í
Roklandi – svo nefndar séu tvær
bestu bækur Hallgríms til þessa.
10 ráð er kolsvört kómedía. Bráð-
fyndin og þar hjálpa frumlegar lík-
ingar: „Fólk starir á mig eins og ég
sé með eistu Saddams í töskunni.“
(Bls. 15). Og söguþráðurinn býður
vitanlega upp á óborganlegar senur
sem byggjast á vel undirbyggðum
misskilningi. Moliére gæti verið
fullsæmdur af sumum atriðanna –
sem stundum verða þó tragikómísk
eins og þegar slær í brýnu með
þeim Toxic og Þresti bróður. Sögu-
menn samkvæmt skáldskaparfræð-
um njóta forskots hjá lesendum og
Hallgrímur nýtir sér það ljómandi
vel hvað varðar leigumorðingjann
sinn. Svipmyndir úr fortíð hans í
stríðinu á Balkanskaga eru vel út
færðar og ljá bókinni dramatíska
dýpt.
Hvað er þá að? Hallgrímur veit
sem er að allar góðar skáldsögur
fela í sér ástarsögu. Og sú saga, sem
er merkilegt nokk ekki eins trú-
verðug og þær furður aðrar sem
Toxic lendir í, verður fyrirferðar-
meiri eftir því sem líður á bókina.
Og um leið er sem höfundi fatist
flugið. Söguþráðurinn verður ekki
eins dínamískur uppúr miðri bók og
framan af. En kannski er um of
mikið beðið að menn haldi út með
slíka flugeldasýningu.
Jakob Bjarnar Gretarsson
Orðhákur þroskast
Hallgrímur Helgason
10 RÁÐ − TIL AÐ HÆTTA
AÐ DREPA FÓLK OG BYRJA
AÐ VASKA UPP
Hallgrímur Helgason
✶✶✶
Það er bótin
Páll Ólafsson
Það er bótin þegar allt er liðið,
- þess að bíða mun nú verða skammt:
hvers ég vonað hafði mest og kviðið
hulið verður allra sjónum jafnt.
Best er allt í brjósti sér að dylja
og brosa þó mann vanti hjartans frið,
ofan jarðar ekki er vert að skilja
eftir kvein sem menn ei kannast við.
Ég skal kveða um þig eina alla mína daga,
ástarljóð Páls Ólafssonar, eru komin út á bók
í samantekt og útgáfu Þórarins Hjartarsonar.
LJÓÐIÐ
K
vikmyndamiðstöð
Íslands hefur ekki
minnst upphafsára for-
vera síns, Kvikmynda-
sjóðs, en þau hjá Kvik-
myndasafninu hafa hóað í hátíð
með veglegri dagskrá sem unn-
endur kvikmyndalistar hafa notið
á sýningum í kvikmyndahúsi
safnsins í Hafnarfirði það sem af
er vetri. Fram undan er hápunktur
hátíðahalda vegna afmælisins en á
þriðjudag verður frumflutt
nýsamin tónlist Atla Heimis
Sveinssonar við kvikmynd sænska
leikstjórans Viktors Sjöström,
Fjalla Eyvindur og kona hans, sem
gerð var eftir leikriti Jóhanns
Sigurjónssonar. Auk tónlistar Atla
sem Kammersveit Hafnarfjarðar
flytur undir stjórn Guðna Franz-
sonar er myndin nú með nýjum
skýringartexta sem dr. Jón Viðar
Jónsson hefur samið en þegar
myndin var frumsýnd hér í Gamla
bíó 1919 var hún með skýringar-
texta sem hefur glatast. Þá er þess
líka að minnast að níutíu ár eru
liðin frá því myndin var frumsýnd
í Stokkhólmi.
Viktor Sjöström var eitt af stóru
nöfnunum á gullöld evrópskra
kvikmynda á fyrri hluta síðustu
aldar, virtur sviðsleikari og síðar
kvikmyndaleikstjóri. Til stóð að
kvikmynd hans eftir leikriti
Jóhanns væri tekin hér á landi en
hætt var við það sökum stríðsá-
standsins. Þeir Jóhann höfðu átt
samstarf þegar Sjöström lék Loft í
Óskinni sem hann hafði líka hug á
að kvikmynda.
Erlendur Sveinsson segir í grein
sinni í afmælisriti vegna afmælis-
ins að myndin hafi markað þátta-
skil í þróun myndmáls kvikmynd-
anna og komið Svíþjóð á kortið í
evrópskri kvikmyndagerð. Þor-
geir Þorgeirson sagði að í verkinu
komist Ísland inn í sögu kvik-
myndalistarinnar í fyrsta og eina
sinn.
Sérstök hátíðarsýning verður á
myndinni á þriðjudag og síðan
verður hún sýnd aftur með
tónlistarflutningi á laugardaginn
kemur í Bæjarbíói kl. 16.
KVIKMYNDASAFNIÐ
þrítugt
Í ár eru þrjátíu ár frá því að lög um kvikmyndasafn og kvikmyndasjóð voru sam-
þykkt á Alþingi og þar með rennt stoðum undir skipulega söfnun kvikmynda-
arfs okkar og heimilda. Á sama tíma var skapaður grunnur undir sjálfstæða
kvikmyndagerð í landinu, sem hafði þá verið á höndum ríkisins og auglýsinga-
framleiðanda, með sjóði til efl ingar innlendri kvikmyndagerð. Þessara tímamóta
verður minnst í vikunni.
KVIKMYNDIR PÁLL BALDVIN BALDVINSSON
Úr Fjalla-Eyvindi og konu
hans, eins og Jóhann kall-
aði verkið í frumgerð sinni.
Í hlutverkum Kára og Höllu
voru þau Viktor Sjöstrom
og Edith Erastoff.