Tíminn - 18.02.1982, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 18. febrúar 1982
„Að þessu hafa virkjunaraðilar unnið
með tillitsleysi, frekju og talsverðri
kænsku. Það, sem veldur þvi að
m ** * ' /"!■ virkjunaraðila hefur eigi tekist að fá
[p samninginn undirritaðan er, að nokkrir
I af fulltrúum heimamanna eru meira en
I meðalmenn að viti og láta eigi setja á sig
handjámin”.
A
Virkjunaraðilar neituðu aö
greiöa landbætur með rafmagni.
Þeir neituðu að greiða árlega
leigu og þeir neituðu aö greiða
fyrir landsspjöll ákveðna upphæö
en heimamenn sæju um upp-
græðslu. Astæðan fyrir þeirri
neitun er sennilega sú, aö
virkjunaraðili hefur aldrei ætlað
að greiða neitt fyrir landið sem
undir vatn fer, en koma upp-
græöslukostnaðinum sem mest á
Landgræðslu rikisins. Við höfum
sama rétt og aðrir landsmenn til
að fá styrki til uppgræðslu þannig
að hér er um fjármálabrellu að
ræða. Heimamenn föru fram á
stiflugerð við Sandárhöfða eða aö
ekki væri búið til nýtt dauðahaf
austan við Gilsvatn. Þvi var
neitað. Vitanlega áttu heima-
menn að sli'ta umræöunni eftir
aliar þessar neitanir, en það
gerðuþeir ekki. Ein leið var eftir,
það var að fara fram á vegi, brýr,
girðingar og hesthús áheiðunum.
Ollu sliku játuðu virkjunaraðilar
hvort sem það kom virkjunar-
framkvæmdum viö eða eigi.
Samningurinnersérstæðurað þvi
leyti aö hann er óhagstæður fyrir
báða aðila. Um fátt er samið
endanlega nema landeyðingu og
nefnda skipun. Nefndirnar eiga
að vera tvær, þ.e. 6 manna sam-
ráðsnefnd til að spjalla og 5
manna matsnefnd, sem öllu á að
ráða. Heimamenn tilnefna tvo i
þá nefnd, virkjunaraðilar tvo og
hæstiréttur skipar oddamann,
sem væntanlega ræður öllu, ef
ágreiningur veröur. Engum
deilumálum er hægt að skjóta til
dómstóla. Athyglisverð viðbót frá
fyrri samningi er siðasti kafli 14.
greinar, sem hljóðar svo:
„Þrátt fyrir ákvæði undanfar-
andi málsgreinar skal heimilt að
skjóta úrskurðum matsnefndar
til yfirmats ef og að þvi leyti sem
þeir fjalla um mat á fjárhæðum.
Til greiöslu milli virkjunaraðila
og heimamanna”.
1 3. lið 13. greinar segir svo um
störf matsnefndar: „Matsnefnd
skal meta bætur vegna þeirra at-
riða sem getið er um i 3, 4, 5, 6, 7,
9, 10 og 11. grein hér að framan,
enda visi málsaðilar kröfu um
það til nefndarinnar. I greinum
þeim sem hér eru taldar upp eru
nær öll þau mannvirki þörf og
óþörf, sem virkjunaraðili tekur
að sér að gera á heiðunum. Þessi
mannvirki og viðhald þeirra
kosta stórfé. Verulegur hluti
þeirra er virkjuninni óviðkom-
andi. Má þar t.d. nefna vestan
Blöndu, brú á Seyöisá, færslu á
Kjalargirðingu, veg úrSvinadal á
Kjalveg og fleira. Austan Blöndu
er um hliðstæða hluti að ræða.
Matsnefnd er skylt aö meta öll
þessi mannvirki. Eigi þarf að
meta þau ef virkjunaraðili ætlar
að greiða þau að öllu leyti. Þaö
þarf enga yfirmatsnefnd til að
ákveða greiðslu milli heima-
manna og virkjunaraöila, ef ann-
araðilinná aðgreiða allt. Heima-
menn vissu ekki hvað þeir voru aö
gera, þegar þeir tindu til alla
mögulega hluti, sem átti að gera
á heiðunum. Virkjunaraðilar ját-
uðu öllu og vissu hvað þeir voru
að gera. Þeir höfðu klókan mann
til að gera samninginn og borg-
uðu honum vel eins og hann átti
skilið. Það þarf mikla flónsku til
að triía þvi að virkjunaraðilar
sem ekki tima að greiða sann-
gjarna árlega leigu fyrir þann
hluta heiöanna, sem fer undir
vatn, fari að greiða stórfé fyrir
framkvæmdir sem ekki koma
virkjuninni við. Svo mikil flón
eru þeir ekki. Samkvæmt
samningnum getur matsnefnd
ákveðið hvaða framkvæmdir eru
vegna virkjunarinnar. Hinn hluta
mannvirkjanna getur hún látið
sveitarfélögin borgaeða þaðsem
liklegra er, ekki framkvæmt þau
mannvirki þvf matsnefndirnar
ráða öllu, engu er hægt að áfrýja.
Ég veit aö virkjunaraðilar neita
að minn skilningur á þessu sé
réttur þar til búið er að sam-
þykkja samninginn. Heimamenn
eiga þvi að gera kröfu um aö
nefndar greinar verði felldar Ur
samningnumen önnur grein setti
staðinn, þar sem fram er tekið aö
heimamenn þurfi aldrei neitt að
borga 1 nefndum mannvirkjum og
auk þess gleggri ákvæði um við-
hald vega og girðinga meðan
virkjunin er starfrækt. Ætli
virkjunaraðilihikiekki við og það
dragi Ur framkvæmdagleðinni.
Verði samningurinn samþykktur
eins og hann er nU, ráða mats-
nefndirnar öllu. Þær ráða hvað
gert er og hver borgar, engu er
hægt að breyta þvi samið er um
að hlita Urskurði þeirra. 1 mats-
nefndinni ræður oddamaður ef
ágreiningur verður. 1 yfirnefnd
stópar hæstiréttur 3 menn af 5, en
sú nefnd virðist aðeins eiga að
ákveða hvað hvor aðili á að
borga, ef ágreiningur er um það
hjá matsnefnd. Skrifi heimamenn
undir þennan samning eru þeir
búnir að undirrita óútfylltan vixil.
Það hefur aldrei þótt viturlegt.
En að skrifa undir óUtfylltan og
óti'mabundinn vixil er heimska.
Mörgum er landeyöingin mikið
tilfinningamál. Skilyrði til
ræktunar eru betri i Svinavatns-
og Torfalækjarhrepp en i flestum
öörum sveitum norðanlands og
sauðfé er margt i þessum sveit-
um. Við getum þvi alls eigi misst
allt það land sem gerterráð fyrir
að fari undir vatn auk marg-
þættra og óviðunandi óþæginda
sem þvifylgja aðhafa dauðahöfin
tvö. Það þarf annaðhvort að
vernda Kolkuflóasvæðið með
stiflu við Sandárhöföa eða hafa
inntökulónið i Eystra-
F -iðmundarvatni og stöðvarhús
nálægt Þramarhaug. Lausleg at-
hugun hefur verið gerð á þessu
eftir kortum. Talið er aö fallhæö
minnki um nokkra metra og frá-
rennslisgöng lengist ef stöðvar-
húsið erstaðsett nálægt Þramar-
haug. Tekið er fram, að nákvæma
áætlun séekki hægt aö gera nema
með athugunum á staönum.
Nokkur atriöi vil ég benda á við-
víkjandi þessari lauslegu áætlun.
Það er hægt að hækka
Friömundarvatn meira en gert er
ráð fyrir. Sennilega er hægt að
staðsetja stöðvarhúsiö nær
Blöndu. Það kostar mikið fé að
búa til nyrðra dauöahafiö. öflug-
an varnargarð þarf að norðan og
sennilega varnargarö að vestan
frá Heygarösás og suöur á Vatns-
ás. Landið austan Gilsvatns er
mjög verðmætt, þó illt sé að
missa Kolkuflóasvæðið eru enn
meiri óþægindi að fá allt vatns-
flóðiö noröur að afréttargirðingu,
þviþaðermeð öllu óþolandi. Þeg-
ar alls er gætt, gætí breytingin
orðið til hagsbóta fyrir báða
aðila.
Virkjunaraðili hefur látið gera
áætlun um kostnaö við ráðgerð
mannvirki á heiðunum og upp-
græðslu, sem raunar er eigi hægt
að framkvæma á Auðkúluheiði
því ifljpgræðsluhæft land vantar.
Kostnaðinn áætla þeir 47-50
milljónir. Eigi veit ég viö hvaöa
timabil er miðað en vafalaust
verður upphæðin margföld að
krónutölu þegar úr framkvæmd-
um verður. Ætli það væri ekki
viturlegra að lækka kostnaðinn
við alla þá vitleysu og eyðileggja
dálitið minna af gróðurlendi.
Samkvæmt nefndri áætlun er gert
ráö fyrir aö uppgræöslan kosti 32
milljónir. Væri ekki hagkvæmara
að semja um árlega leigu fyrir
það land, sem fer undir vatn og
heimamenn sæju um land-
græðsluna að svo miklu leyti sem
uppgræðsla er hagkvæm og fram-
kvæmanleg. Matsnefnd losnaði
þá við mikið vafstur og
virkjunaraðilar þyrftu eigi að
hafa áhyggjur af uppgræðslumál-
um, enda eigi þeirra starfssvið.
Þetta vildu virkjunaraðilar ekki.
Þeir voru ráðnir i þvi frá byrjun
að vikja ekki frá virkjunarkosti I
og borga ekkert beint til bænda
fyrir óþægindi og skaða sem þeir
verða fyrir vegna hinna tilbiinu
vatna. Enn fremur voru þeir
ráðnir I aö binda hendur heima-
manna þannig að eftir að þeir
höfðu skrifað undir hinn kænlega
gerða samning gætu þeir ekkert
gert annaö en masað þvi mats-
nefndin ræður öllu og oddamaöur
ræður úrslitum. Að þessu hafa
virkjunaraðilar unnið með tillits-
leysi, frekju og talsverðri
kænsku. Það sem veldur þvi' að
virkjunaraöila hefur eigi tekist að
fá samninginn undirritaðan er að
nokkrir af fulltrúum heima-
manna eru meira en meðalmenn
að viti og láta eigi setja á sig
handjárnin.
ur: átakalitil tónlist og
rómantisk eftir þaö sem á
undan var gengið.
Loks lék trióiö Hómönzu
(1981) eftir Hjálmar H.
Ragnarsson, sem sömu flytj-
endur frumfluttu i Stokkhólmi
i sumar. Rómanza þessi virð-
ist byrja með langvarandi
ragnarökum og heimsendi, en
siðan tefla goöin teit i túni og
blómin vaxa. Þessi hringur
endurtekur sig uns verkinu
lýkur. Spilararnir fluttu þetta
með ofboðslegum tryllingi,
enda hafði flutningurinn þau
áhrif á taugakerfi mitt, að ég
skalf eins og hrisla lengi á
eftir og þurfti súkkulaði með
rjóma á Mokka til að jafna
mig. Vonandi var það ætlun
tónskáldsins að „sverfa
ryögaö járn meö ónýtri þjöl”,
en var þá nafnið rétt valið?
Ekki verður um þaö deilt, að
þaö er mikil gróska I tónlist
vorri um þessar mundir, enda
fara sögur af fólki, sem dregur
það i lengstu iög aö fara tii
Danmerkur, Bretlands eöa
Þýskalands af ótta við
menningarlegt fásinni miöað
við glauminn hér. Vafalaust er
mikiö að gerast i tónlistarlifi
þar lika, en liklega er þó hlut-
fallslega meiri nýlist hér en
viöast hvar annars staðar.
Óumdeilanlega eru okkar
fremstu hljóöfæraleikarar
jafnokar annarra snillinga, og
mér hefur sýnst að tónskáldin
séu að gera svipaða hluti og
starfsbræður þeirra I nálæg-
um löndum, enda segir tón-
leikaskráin um þessa
tónleika: „Manuela, Einar og
Þorkell fluttu svipaða efnis-
skrá á vegum sænska útvarps-
ins i nóvember sl. viö mjög
góöar undirtektir. Var það
skoðun gagnrýnenda, að hér
væru á ferö tónlistarmenn á
heimsmælikvaröa”.
3.2. Sigurður Steinþórsson.
visnaþáttur
„Sumir hafa sex-appíl
og sumir hafa þad ekki”
Vísnaþáttur
■ Þótt Steinn Steinarr sé
kunnur sem einn af brautryðj-
endum hins órimaða ljóös, var
hann svo hagmæltur að eöli og
upplagi, að vart mun ofmælt,
að rimið og „stuðlanna þri-
skipta grein” hafi verið hon-
um svo áleitið, að honum hafi
veriö beinlinis erfitt aö yrkja
rimlaust. Sjálfur sagði Steinn
einhvers staðar, að hann gæti
leikandi ort eina ljóðabók á
mánuði — ef hann héldi til
haga öllum serviettunum, sem
hann krotaði á rimaöar at-
hugasemdir um lifið og tilver-
una á veitingahúsum höfuð-
staðarins. En hann eftirlét
gengilbeinum útgáfurétt allan
á þeim kveðskap og mætti
margur maöurinn, sem nú
sæmir sig starfsheitinu skáld,
taka Stein sér til fyrirmyndar
að þessu leyti.
Ein elsta visan, sem ég hef
heyrt Steini eignaða, er frá
þeim tima, er hann enn gegndi
nafninu Aðalsteinn Krist-
mundsson. Voru tildrög henn-
ar þau, að Steinn, ásamt fleir-
um, drap timann i verslun
kaupfélagsins i Búöardal, og
skipaði Jón Þórðarson, kaup-
félagsstjóri honum út. Svaraði
„Alli” þá með þessari visu:
Ekki mun þitt orðagjálfur
ótta vekja i sinni minu.
En finnst mér oft að
fjandinn sjálfur
feli sig i glotti þinu.
Næsta er frá vegavinnuár-
um Steins á Holtavörðuheiði.
Steini mislikaði við mann einn
af Suðurnesjum og lét hann
hafa þessa:
Þó að herrans handaflaustur
hafi ei vandað skapnað þinn,
negldist á þig nógu traustur
nesjamennskusvipurinn.
En Suðurnesjamaðurinn
reyndist kunna meira fyrir
sér, en ætla mátti að óreyndu,
og lét hið upprennandi skáld
ekki eiga hjá sér:
Vel tókst Drottni að gera
gripinn.
Gleymdist varla nokkur lina.
En Dalamanna sauðasvipinn
sveið hann inni ásýnd þina.
A þeim árum þegar Lækjar-
torg var miðpunktur alheims-
ins og unga fólkiö „gekk rúnt-
inn” til að sýna sig og sjá aðra
og átti gjarnan stefnumót und-
ir Persilklukkunni, gekk
kunningi Steins fram á hann
siðla kvölds á Torginu. Dæmin
voru flest gengin upp og fólks-
mergöin leyst upp i pör, sem
hröðuðu ferð sinni i afdrep til
að spila „tveggja manna al-
kort”, eins og Eirikur frá
Brúnum orðaði það — allir
nema skáldiö, enda alltaf eitt-
hvað oddatölulegt við skáld.
Varð skáldinu að orði:
Hýsi ég einn mitt hugarvil,
hrundir engar þekki.
Sumir hafa sex-appil
og sumir hafa það ekki.
Svipaðs eðlis er visa, sem
Steinn kvað i Paris, er hann
var þar á ferð skömmu eftir
heimsstyrjöldina, svo sem
slettan „vis a vis” ber meö
sér, en þaö merkir á þarlendra
máli „andspænis”.
Standa disir vis a vis.
Er von að bisum standi.
En mér við prisum hugur
hrýs,
hér i þvisa iandi.
Steinn átti ekki upp á pall-
borðið hjá útdeilendum
skáldalauna, sem svo voru
nefnd i þá tið, enda list þá ekki
orðin sú höfuðatvinnugrein
með þjóö vorri, sem nú er, á
þessum siðustu og verstu tim-
um. Að lokinni einni slikri út-
hlutun komst hann svo að
orði:
Litinn hlaut ég yndisarð
á akri mennta og lista
En sáðfail mér i svefni varð
á sumardaginn fyrsta
og má það heita litil huggun
harmi gegn.
Steinn mun hafa veriö i hin-
um upphaflega hópi „hagyrö-
inganna” svokölluðu, sem
undir leiðsögn Sveins Asgeirs-
sonar leiddu saman hesta sina
á „öldum ljósvakans” fyrir
uþb. tveimur áratugum, við
óskipta athygli þjóðarinnar.
Var einn þátturinn tekinn upp
á fundi með islenskum stúd-
entum i Kaupmannahöfn og
kom þá fram þessi fyrripart-
ur:
Stúdentarnir hér i Höfn
hafa seglin rifað
Steinn bætti viö:
Engin þótt ég nefni nöfn
nóg liafa sumir lifað.
Helgi Sæmundsson var einn
i hópi „hagyröinganna” hans
Sveins. Helgi hóf pólitiskan
feril sinn i rööum ungra
Framsóknarmanna, en komst
svo að þeirri niðurstöðu að
samvinnustefnan væri að
réttu lagi „kálgarður I túni só-
sialismans” og gekk til iiðs við
Alþýðuflokkinn. Þá orti Leifur
Haraldsson, póstmaður (sá er
þýddi Strið og frið Tolstojs),
til vinar sins Helga:
Tii að dreypa á dauða
flokkinn
dálitiu af skáldamiði,
dáðlausasta druliusokkinn
drógu þeir úr Timans liði.
En Helgi svaraði með þess-
ari:
Þótt langt sé bilið frá Leifi
til manns
lifir hann sæll og glaður,
þvi langa-langa-Iangafi hans
var landskunnur sómamaður.
Leifur er annars kunnastur
af visunni um „ungu skáldin”.
Þannig var að Leifur ásamt
mörgum öðrum var i föstu
fæði i Ingólfskaffi i kjallara
Alþýðuhússins þar sem nú er
Óperukjallarinn „Arnarhóll”.
Var þá minna boriö i mat og
drykk, en allt um það vildu
menn hafa mat sinn og engar
refjar. Nú bar svo viö eitt sinn
aö Leifur verður seinn fyrir til
verða'-ins og synja gengilbein-
ur honum afgreiðslu, enda
soöningin til þurrðar gengin.
Vonbrigði sin orðaði Leifur
Ungu skáldin yrkja kvæði
án þess að geta það.
I Ingólfskaffi er ég i fæði
án þess að éta það.
Að visu hafa spunnist langar
og lærðar deiiur um visu þessa
i hvert sinn, sem hún hefur á
þrykk út gengið, en svona
læröi ég hana, og i þessu til-
felli hirði ég aldrei, hvað sann-
ara reynist.
Aö lokum skulu lesendur
minntir á að róa vel I fyrir-
rúminu og senda framlög sin
til þáttarins til undirritaös um
póstfangið 465 Bildudalur.
Ólafur Hannibalsson,
bóndi? Selárdal