Tíminn - 27.02.1982, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 27. febrdar 1982
WtMIW
utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjori: Sig-
uröur Örynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. olafsson. Fréttastjóri: Páll Mc.gnússon.
Umsjónarmaöur Helgar-Tímans: lllugi Jökulsson. Blaöamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friörik Indriöason,
Heiöur Helgadóttir, Jónas Guömundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin
Leifsdóttir, Ragnar orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. Utlitsteiknun:
Gunnar Trausti Guöbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guöjón
Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Próf-
arkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteins-
dóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siöumúla 15, Reykjavik. Simi:
86300. Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verö i lausasölu
6.00. Askriftargjald á mánuöi: kr. 100.00— Prentun: Blaöaprent hf.
Eylönd í Norður-
Atlandshafi
■ Úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar i Grænlandi
hafa vakið athygli viða um heim. Fyrir þjóðarat-
kvæðagreiðsluna birtust greinar um hana i flest-
um stórblöðum og fleiri fjölmiðlum i Evrópu og
Norður-Ameriku og einnig viða i þróunarlönd-
unum.
Þessari spurningu var tiðast varpað fram,
hvort smáþjóð eins og Grænlendingar treysti sér
til að hafna þeim hlunnindum, sem væru samfara
aðild að Efnahagsbandalagi Evrópu.
Svar Grænlendinga er skýrt. Kosningaþátt-
takan var um 75%. Um 52% þeirra, sem kusu,
lýstu sig íylgjandi þvi að ganga úr Efnahags-
bandalaginu. Um 46% voru fylgjandi aðild á-
fram.
Þótt atkvæðagreiðslan væri aðeins ráðgefandi,
munu vaíalaust bæöi rikisstjórn Danmerkur og
stjórnarnefnd Efnahagsbandalagsins hefja við-
ræður um brottför Grænlands úr Efnahags-
bandalaginu. Vonandi leysist það mál með þeim
hætti, að Grænlendingar verði ekki beittir nein-
um refsiaðgerðum, heldur njóti áfram velvildar
þessara aðila. Það er ekkert siður hagsmunamál
Efnahagsbandalagsins en Grænlendinga að góð
sambúð haldist áfram.
Hin nýja staða Grænlands eftir brottför úr
Efnahagsbandalaginu mun auðvelda samstarf
milli eylandanna i Norður- Atlancshafi, þ.e.
Islands, Færeyja og Grænlands um
margvisieg mal, sem þessar þjóðir eiga sam-
eiginleg. Það eiga þau m.a, sameiginlegt, að
þurfa að hafa gott samstarf og viðskipti við
meginlandsþjóðirnar bæði i Evrópu og Ameriku.
Á þingi Norðurlandaráðs, sem nú er að hefjast,
mun væntanlega vera rætt um aðild Græn-
lendinga að ráðinu á þann hátt, að Grænlendingar
velji sjálfir fulltrúa sina, en þeir eigi sæti innan
dönsku sendinefndarinnar. Þannig er þátttöku
Færeyinga háttað nú. Það styrkir Norðurlanda-
ráð, að Grænlendingar eigi þar fulltrúa, sem þeir
velja sjálfir.
Lækkun
launaskatts
■ Stjórnarandstæðingar eru að deila á Guðmund
G. Þórarinsson vegna breytingartillögu, sem
hann bar fram við bandormsfrumvarpið svo-
nefnda, en dró siðan til baka af ástæðum, sem
voru fullkomlega eðlilegar.
Guðmundur G. Þórarinsson taldi réttilega, að
orðalag frumvarpsins væri ekki i samræmi við
þær yfirlýsingar, sem rikisstjórnin hafði gefið um
lækkun launaskatts á iðnaðarfyrirtækjum. Þvi
flutti hann breytingatillöguna. Þingnefnd tók
þetta til greina og breytti orðalagi frumvarpsins
til samræmis við orðalag stjórnaryfirlýsingar-
innar og tillögu Guðmundar. Guðmundur hafði
þannig fengið það fram, sem hann stefndi að.
Við þetta má svo bæta þvi, að harðfylgi
Guðmundar G. Þórarinssonar átti einn drýgstan
þáttinn i þvi, að umrædd lækkun launaskattsins
var knúin fram i rikisstjórninni. Þ.Þ.
árnað heilla
■ Sturla Friðriksson deildar-
stjóri við jarðræktardeild Rann-
sóknarstofnunar landbilnaðarins
er fæddur i Kaupmannahöfn 27.
febrUar 1922. Þá dvöldust foreldr-
ar hans þar um eins árs skeið,
faðirinn i umfangsmiklum
viðskiptaerindum. Sturla er i
senn ættstór og mikilhæfur og
hefur aldrei bUið við erfiðan hag.
1 allar ættir stendur að honum
þjóðkunnugt fólk fyrir fjölhæfar
gáfur, framtakssemi og auðsæld.
Faðir hans Friðrik Jónsson,
prestlærður stórkaupmaður, sem
tók þó aldrei vigslu, var sonur
hjónanna Jóns Péturssonar,
háyfirdómara og SigþrUðar
Friðriksdóttur Eggerz,hins vitra
og trausta breiðfirska klerks sem
jafnan er kenndur við Akureyjar
oggerði minningu sina ódauðlega
i ritverkinu „Úr fylgsnum fyrri
aldar”, sem ekki var gefið Ut fyrr
en löngu eftir hans dag. Móðir
Sturlu, Marta Maria var eigi
siður mikilla ætta. Hún var
systurdóttir próf. Haraldar Niels-
sonar, dóttir hjónanna Sesselju
Nielsdóttur, bónda á Grims-
bróðir hans Sturla hætti búskap i
striðsbyrjun og seldi Urvals kúa-
stofninn skólabúinu á Hvanneyri.
Sá stofn var góðum kostum bUinn
og munu margir erfðavisar Ur
honum lifa á HvanneyrarkUnum
og hafa borist viða um land með
nautum þaðan.
Sturla ólst upp með foreldrum
sinum og systur i anda búskapar,
framtaks, hagsýni og sparnaðar.
Hann vandist venjulegum bU-
störfum frá þvi að reka kýr Ur
Briemsfjósi i Vatnsmýrina til
heyskapar á sumrum og mjalta á
vetrum. Auk þess var hann isveit
á Laxfossi, hjá sr. Pétri frænda
sinum á Kálfafellsstað og á Akri
hjá Jóni Pálmasyni alþingis-
manni. Þetta umhverfi og uppeldi
beindi huga hans að landbUnaði
og málefnum honum skyldum. Að
ganga menntaveginn var sjálf-
sagt. Til þess skorti hvorki efni,
gáfur né áhuga. Hann lauk
stúdentsprófi frá. Menntaskólan-
um i Reykjavik 1941, stundaði
nám við Háskóla íslands næsta ár
iforspjallsvi'sindum hjá Agústi H.
Bjarnasyni og lauk kand. fil.
kynbætur á Varmá án þess að
hafa svo mikið sem skýli til að
matast i. Fyrstu árin vann Sturla
einkum að kalrannsóknum og
kynbótatilraunum á ýmsum Is-
lenskum grastegundum með
þeim árangri siðar að rækta upp
islenskan vallarfoxgrasstofn,
sem hlaut nafnið Korpa og er
harðgerður og þolnari en flestir
aðrir stofnar þessarar mikilvægu
tegundar og gefur mikla og góða
uppskeruog hefur þvi mikiðfjár-
hagsgildi fyrir Islenskan land-
búnað. Þá hefur Sturlu tekist að
velja stofn af islenskum túnvingli
sem landgræðslan hefur notað við
uppgræðslu örfoka mela.
Sturla sýndi þolgæði, gjörhygli
og yfirlætisleysi i starfi, fjölyrti
ekki um, hvað hann hyggðist láta
míkið eftir sig liggja, heldur
sýndi frábæra stundvisi og ritaði
um niðurstöður sinar jafnóðum
og þær lágu fyrir, en það vill
dragast hjáof mörgum. Samstarf
okkar var ágættog viðhugsuðum
öll ráð sem okkur hugkvæmdist
til að bæta úr aðstöðuleysinu
fyrirtilraunastöð i jarðrækt. Loks
Dr. Sturla
Fridriksson,
erfðafræðingur, sextugur
stöðum og konu hans Sigriðar
Sveinsdóttur, prófasts á Staða-
stað Níelssonar og Bjarnþórs
Bjarnasonar bónda á Grenjum á
Mýrum. Þeir eru albræður góð-
bændurnir Bjarnþór á Grenjum
og Asgeir f Knarrarnesi faöir
Bjarna Asgeirssonar, bónda á
Reykjum i Mosfellssveit, lengi al-
þingismaður Mýramanna,
ráðherra og síðar sendiherra, og
afi Gunnars Bjarnasonar, ráðu-
nauts og rithöfundar. Sturla er
þvi I móöurætt kominn af þvi
ágæta fólki sem ég og fleiri jafnan
nefna Mýraaðal.
Bræöurnir, Sturla og Friörik
Jónssynir, voru miklir athafna-
menn og störfuöu i félagi að
verslun samhliða umsvifamikl-
um landbúnaöi. Þeir gengu jafn-
an undirnafninu Sturlubræður og
fyrirtæki þeirra voru kennd við
þá. Þeir höfðu hlotið i arf jarð-
eignir í Stafholtstungum i Mýra-
sýslu og á Kjalarnesi og keyptu
auk þess jarðir. Þeir áttu um
skeið auk ættaróðalsins Laxfoss i
Stafholtstungum, Brautarholt á
Kjalarnesi, Þemey og Þingeyrar,
auk fleiri minni jarða og land i
Reykjavfk.Um skeiöráku Sturlu-
bræður stórbú að Brautarholti og
fluttu mjólkina daglega meö
mótorskipi til Reykjavikur. A
þeim árum var sifelldur mjólkur-
skortur i Reykjavik og þvi mikil
áhersla lögö á ræktun túna I og
við bæinn af þvi að vegleysi og
samtakaleysi bænda komu lengi i
veg fyrir umtalsverða mjólkur-
flutninga til bæjarins. Búhneigðir
atorkumenn sáu sér þvi leik á
borði að stunda kúabúskap i
Reykjavik. 1 þeirra hópi voru
Sturlubræður, sem áratugum
saman ráku stórkúabú i svo-
nefndu Briemsfjósi, þar sem nú
erSmáragata og Fjólugata. Þeir
öfluðu heyja I Vatnsmýrinni og á
túnum i grennd Briemsfjóssins,
en keyptu Fitjakot á Kjalarnesi
og notuöu til sumarbeitar fyrir
ungviði og þurrar kýr. Umsvif
þeirra bræðra voru svo mikil að
lengi höfðu þeir nær 100 mjólk-
andi kýr i Briemsfjósi og búvit
þeirra, hagsýni og auðsæld var
svo mikil að þeir högnuðust vel á
öllu sem þeirlögðu hug og hönd á,
meira að segja sluppu skaðlaust
frá fossabraski i félagsskap við
stórskáldið Einar Benediktsson.
Það eru likur fyrir þvi að vel-
gengni Sturlubræðra i búskap
hafi verið hvati Thor Jensens til
búskaparumsvifa hans á
Korpúlf sstöðum.
Eftir aö mjólkurlögin gengu i
gildi um miöjan fjórða tug aldar-
innar, þótti Sturlubræðrum eins
og fleirum, sem setið höfðu þvi
nær einir að mjólkurmarkaðnum
i Reykjavik þrengt að sér enda
farnir að eldast. Styttist þá i bú-
skap þeirra. Friðrik lést 1937 og
prófi. Ekki geðjaðist honum að
þeim námsgreinum, sem þá voru
kenndar við Háskóla fslands.
Hugurinn þráði náttúrufræöi eða
einhverja grein liffræðinnar, en
meginland Evrópu var tokað.
Hélt hann þvi til Bandarikjanna
og innritaðist til náms i jurta-
erfðafræði við hinn heimskunna
Cornell háskóla i borginni Iþöku i
New York riki. Er ég var á ferð i
Bandarikjunum i erindum
Búnaðarfélags íslands og Land-
búnaðarráöuneytisins sumarið
1944, heimsótti ég einn af sér-
fræðingum Búnaðardeildar,
Björn Jóhannesson, sem þá vann
að doktorsritgerö i jarövegsfræði
við Comell háskóla. Hann kynnti
mig fyrir Sturlu Friörikssyni og
móður hans, er þar var i' heim-
sókn. Það voru okkar fyrstu kynni
og þótt mér féll vel við bæði
móður og son, átti ég varla von á
þvi að kynni okkar yrðu siðar
jafnmikil og góð og raun ber vitni
um. Sturla lauk meistaraprófi i
sinni grein 1946. Að loknu prófi
hvarfhann heim og kenndi næstu
5 árin viö Kvennaskólann i
Reykjavik og vann aö hluta hjá
Skógrækt rfkisins. Til þess þurfti
sterk bein að koma úr þeirri vist
litt skemmdur á sálinni i' viðhorfi
til landbúnaðar.
Næstu kynni min af Sturlu voru
óvænt seint á árinu 1950. Ég hafði
á þvi ári, að ósk læriföður mins,
Sir John Hammond, dvalið um 7
mánaða skeið i Cambridge við að
vinna úr og rita um niöurstöður
mikillar rannsóknar í minni sér-
grein sem skólafélagi minn frá
Argentinu hafðiunnið að tiuárum
áður, en ekki átt þess kost að
ljúka. 1 fjarveru minni haföi dr.
Björn Jóhannesson jarðvegs-
fræðingur, gegnt deildarstjóra-
starfi hjá Búnaöardeild Atvinnu-
deildar Háskólans. A meðan
höfðu þeir atburðir gerst, að sér-
fræðingur stofnunarinnar i'jurta-
kynbótum, dr. Askell Löve, hafði
sagt af sérog ráðist prófessor við
háskólann I Winnipeg. Svo heppi-
lega vildi til aö settum deildar-
stjóra tókst að fá Sturlu Friðriks-
son ráðinn sérfræðing i þá stöðu
sem Askell hvarf frá. Ég undi
þessum málalokum vel og bauð
Sturlu velkominn til starfa, en
varð að tjá honum, aö ekki yrði
starfið dans á rósum, a.m.k.
fyrsta skeiðið. Hann yrði að sætta
sig við óforsvaranlega aðstöðu til
rannsókna sinna á landskika að
Varmá I Mosfellssveit, uns úr
rættist með að útvega stofnuninni
nothæft framtiðarland, þar sem
byggja mætti upp aðstöðu. Slikt
hafði mér og hlutaðeigandi sér-
fræðingum ekki tekist vegna
tregðu og skilningsleysis vald-
hafa allt frá timum nýsköpunar
stjórnar. Sturla tók þessu með
jafnaðargeði, hóf starf við jurta-
tókst um miðjan sjötta áratuginn
að fá leigöa landspildu úr
Korpúlfsstaðalandi fyrst til sjö
ára, ersiðar tókst að framlengja
sem nú er Korpa kölluð. Þangað
fluttá Sturla tilraunir sinar fyrir
um aldarfjórðungi siðan. Þá var
hafist handa með uppbyggingu
þar og reynt að vanda hana, en
hægt miðaði af þvi aö allar fjár-
veitingar voru skornar við nögl,
liklega meðal annars af þvi að
okkur Sturlu Friðrikssyni tókst
stundum að gera dálítið úr næst-
um engu. Er ég lét af starfi
deildarstjóra Búnaðardeildar i
árslok 1962 var gott geymsluhús
fyrir uppskeru og vélar auk
vinnuaðstöðu undir þaki fullbyggt
og tilraunagróðurhús i byggingu
á Korpu.
Sturla bætti einnig við þekk-
ingu sina á sjötta áratugnum.
Hann fékk orlof til framhalds-
náms og hélt til háskólans i
Saskatoon i Saskatchewanriki I
Kanada 1957 og vann þar við kyn-
bótatilraunir i meira en ár á
belgjurtinni lusernu, einni mikil-
vægustu fóðurjurt i mörgum lönd-
um tempruðu beltanna. Vegna
starfa við Búnaðardeild varð
hannað halda heim áðuren þessu
verki var lokið en 1961 hafði hann
lokiö þvi og samið doktorsritgerð
um það, sem hann varði þá við
Saskatoon háskóla.
Hér skal geta helstu tilrauna-
og rannsóknarita Sturlu við
Búnaðardeildina til 1962. Þau
eru: Samanburöartilraunir meö
nokkra erlenda grasfræstofna i
Fjölriti Búnaöardeildar nr. 2,
1952, og i Ritum Búnaðardeildar
A- og B-flokki: Rannsókn á kali
túna, B-fl. nr. 7, Samanburður á
kartöfluafbrigðum A-fl. nr. 9,
Gras- og belgjurtategundir i is-
lenskum sáötilraunum, B-f 1., nr. 9
og Eggjahvitumagn og lostætni
túngrasa B-fl. nr. 12. Auk þessara
rita skrifaði Sturla fjölda leið-
beinandi greina á þessu ti'mabili I
búfræöirit eins og Frey, Arbók
landbúnaðarins, Garöyrkjuritið,
Búfræðinginn og Handbók bænda
og i ýmisfleiri ritinnlend sem er-
lend, eins og i'Náttúrufræðinginn,
Arbók hins islenska fornleifa-
félags, N.J.F.-ritið o.fl.
Þá er vert að geta þess að
Sturla gerði fyrstu skipulögöu
beitartilraun með kýr á Islandi á
Varmá 1952 og hann var mikil-
virkur með ræktunar og
notkunartilraunir á fóðurkáli.
Fann ég, að þar var feitt á stykk-
inu og vann sem mest ég mátti að
ná tiltrú bænda við að skapa
sumarauka með kálræktun og
öðru grænfóöri.
A sjöunda áratug aldarinnar
verður nokkur breyting á störfum
Sturlu Friðrikssonar, þótt staða
hans væri óbreytt. Áhugamálum
hans f jölgar og hann dreifir kröft-