Tíminn - 18.04.1982, Blaðsíða 16

.16
t >r
erlend hringekja
Vaxandi ógn
■ 1 Rotterdam segja
fikniefnalögreglumenn aö
i hvert sinn sem þeir
hringi dyrabjöllu heyri
þeir skolaö niður úr klö-
setti. I Marseilles var
dómari sem hafði beitt
sér af hörku gegn eitur-
lyfjasmyglurum, skotinn
til bana. Og á ítaliu, þar
sem fleiri dauösföll eru
hlutfallslega af völdum
eiturlyf janeyslu en i
sjálfum Bandarikjunum,
segir innanrikisráðherr-
ann Virginio Rognoni að
eiturlyfjavandamálið sé
mun meira vandamál þar
i landi en hryðjuverka-
starfsemin sem þó er ekki
smá i sniðum.
Eiturlyfjavandamálið
vex hröðum skrefum i
Vestur-Evrópu og varla
við þvi að búast að unnt
verði að snúa þróunirini
við á næstu árum. Skipu-
lögö glæpastarfsemi fær-
ist sifellt i vöxt kringum
eiturlyfjasmyglið, ofbeldi
glæpahópanna verður
stöðugt grimmilegra og
spilling innan fikniefna-
deilda lögreglunnar i
ýmsum löndum er orðin
meiri háttar vandi. Jafn-
framt fjölgar neytendum
jafnt og þétt.
Nú er talið að innflutn-
ingur á kókaini frá Suður-
Ameriku hafi stóraukist
og sömuleiðis smygl á
heróini frá „gullna þri-
hyrningnum” á landa-
mærum Búrma, Tælands
og Laos, frá Iran, Paki-
stan og Afganistan, þar
sem aðþrengdir skærulið-
ar fjármagna baráttu
sina gegn Sovétmönnum
með heróinframleiðslu.
Þá er talið að ópium-
ræktun — sem heróin er
unnið úr — sé hafin i stór-
um stil i mun nálægara
landi: Egyptalandi.
Nú er talið að miðstöð
heróinsmyglaranna sé á
ítaliu. Þangað er morfin-
ið sem hefur verið unnið
úr ópiumi, flutt.og þar er
þvi breytt i heróin.en þær
efnabreytingar eru ekki
flóknar og unnt er að
framkvæma þær i ein-
földum, færanlegum til-

y. '
w&htiz v
Herpir
— kynsjúkdómurinn nýi
■ I siðasta mánuði áætl-
aði bandariska heil-
brigðiseftirlitið að um 20
milljón Bandarikjamenn,
jafnt karlar sem konur,
gengju með kynsjúkdóm-
inn „herpes” eða
„herpi”, eins og hann
heitir i daglegu islensku
máli. Jafnframt taldi
stofnunin að um 500 þús-
undný tilfelli myndu bæt-
ast við á þessu ári. Virus-
sjúkdómurinn herpir er
þannig orðinn kynsjúk-
dómur 9da áratugsins
vestan hafs. Ólikt sára-
sótt og iekanda hafa
menn enn ekki fundið
lækningu við herpi.
Sjúklingnunum fjölgar
stöðugt, misjafnlega
þjáðum. Og ekki bætir
það úr skák að sjúkdóm-
urinn skýtur aftur og aft-
ur upp kollinum þegar
hann hefur einu sinni náð
tökum, þeim sýktu til
óblandinnar hrellingar.
„Fyrsta árið var ég næst-
um alltaf veik,” segir ung
kona frá New York.
„Þetta kom á tveggja
daga fresti og stóð i tiu
daga.” Karlmaður úr
sama byggöarlagi tekur i
sama streng: „£g héit ég
mundi deyja. Ég gat ekki
lagst niður. Ég gat ekki
setið eða beygt mig. Ég
gat ekki gengið.”
Herpir getur verið lifs-
hættulegur. Konum með
sjúkdóminn er fjórum
sinnum hættara við leg-
krabbameini en öðrum.
Þunguð kona getur smit-
að afkvæmi sitt við fæð-
ingu, sem aftur getur
valdið heilaskaða hjá
barninu. 1 vægari tilfell-
um geta sálrænar af-
leiðingar oft verið mjög
alvarlegar. Karlmenn
verða getulausir af smán
og ótta, hjónabönd fara út
um þúfur. Fyrir nokkru
krafðist kona frá Norður-
Karólinu 3milljóna dala i
skaðabætur af eigin-
manni sinum sem hafði
smitaö hana af herpi.
Virusinn sem veldur
öllum þessum ósköpum
gengur undir nafninu
„herpes simples, týpa
II”, og er af ætt sótt-
kveikja sem valda jafn
hversdagslegum sjúk-,
dómum og til að munda
hlaupabólu og ristli. Þótt
menn hafi þekkt þessa ætt
virusa i marga áratugi
var það ekki fyrr en undir
lok 7da áratugsins að Dr.
Andre Nahmias og Dr.
Walter Dowdle fundu
herpi simplex II og sýndu
fram á að virusinn gæti
borist við kynmök. Virus-
inn ræðst á húð og húðvefi
og fyrstu sjúkdómsein-
kennin eru verkir og
kláði, sem stundum hafa
hitavellu i för með sér.
Nokkrum dögum siðar
spretta siðan fram
vökvafylltar blöðrur á;
kynfærum, rasskinnum
og lendum. Eftir þrjár
vikur harðna þessi utan-
mein venjulega og gróa.
En fyrir mörg fórnar-
lömbin er þetta aðeins
upphafið á sjúkdómnum.
Virusinn hefur tilhneig-
ingu til að leggjast i
feröalag frá kynfærunum
eftir taugaleiöum og upp i
mænuna. Þar liggur hann
i dvala þar til hann finnur
sig aftur knúinn til að
birtast á húðinni og kyn-
færunum. Bæði týpa eitt
og tvö af sjúkdómnum
geta breiðst út með
munnlegum kynmökum
og valdið spjöllum i
munni og á kynfærum
Kynvillingar geta einnig
fengið herpi i afturend
ann. Sumir sérfræðingar
telja að um 30 prósent
fullorðinna Bandarikja
manna séu smitaðir á
einn hátt eða annan.
Næstum allir komast i
snertingu við eitthvert af-
brigði „herpes simplex”
áöur en þeir ná fullorðins-
aldri, þótt fæstir fái sjálf-
an sjúkdóminn. Þetta
getur stafað af meðfædd-
um mótstöðukrafti eða
þvi að afbrigði virusins
séu misjafnlega virk.
Enginn veit fyrir vist
hvað veldur þvi að sjúk-
dómurinn tekur sig aftur
upp á nýjan leik. Hjá
mörgum sjúklingum
virðist það standa i sam-
bandi við sólskin og hjá
konum byrjandi tiðir.
Sumir ráða áf kláða og
óværu i neðanverðum
likamanum að nýtt kast
er i uppsiglingu. En siðari
köst eru oftast nær mild-
ari en þau fyrstu, og fjöl-
mörg fórnarlömb herpis
hafa svo milda sýkingu að
þau vita ekki einu sinni að
þau ganga með sjúkdóm-
inn. Þeir sem hafa engin
sjúkdómseinkenni leggja
aftur á móti sitt af mörk-
um við að breiða út
herpis-fárið.
Fjöldi lyfja hafa verið
reynd við herpi, en án
nokkurs sýnilegs
árangurs. „Á hverju ári
kemur upp eitthvað
nýtt,” segir sýktur arki-
tekt i New York, sem hef-
ur eytt einum 1500 dölum i
alls kyns læknisdóma, allt
frá lýsini, aminósýru til
startvökva á bifreiðar.
En i siðustu viku sam-
þykkti bandariska mat-
væla- og lyfjaeftirlitið lyf,
sem virðist vera það
fyrsta til að hafa einhver
áhrif gegn herpi. Þetta
efni acycovir er einkum
notað sem smyrsl og flýt-
ir þvi að sárin grói og
styttir einnig hugsanlega
timann sem sjúklingurinn
er smitberi. Lyfið sem
gengur undir nafninu
Zovirax smýgur inn i
sýktar frumur og stöðvar
fjölgun virusins þar, um
leið og það lætur heil-
brigðar frumur óáreittar.
En acyclovir er ekki
lækning. Lyfið nær ekki
til hins lifseiga viruss i
mænunni og smyrslið
virkar ekki eins vel á sýk-
ingu sem stingur aftur og
aftur upp kollinum og á
fyrstu sýkingu. Nú standa
Herpis-sjúklingar a hjálparstöð. Þar geta þeirdeilt sálarkvöl sinni með fólki ser
er i sömu sporum.
Sunnudagur 18. apríl 1982
eiturlyfjanna
raunastofum. Siðan er
heróininu smyglað frá
Italiu á allan hugsanleg-
an hátt, innan i plötuum-
slögum, forngripum,
cappuccino-vélum og svo
framvegis. Italska mafi-
an hefur reynt að halda
þessari starfsemi innan
sinna vébanda en nýir
flokkar glæpamanna
skjóta sifellt upp kollin-
um og talið er að meira en
140 hafi verið felldir siðan
bófastrið braust út fyrir
ári. Vitað er að einn bóf-
inn reyndi að komast
undan með þvi að flýja til
Bandarikjanna þar sem
hann settist að á af-
skekktum stað — einn
daginn fannst hann
dauður i farangurs-
geymslu bifreiðar sinnar.
„Fullkomlega
vonlaust...”
Og hættur steðja ekki
siður að þeim sem reyna
að spyrna við fótum. Á
skömmum tima hafa sak-
sóknarinn i Palermó, aðal
rannsóknardómarinn i
sömu borg og fylkisstjór-/
inn á Sikiley verið skotnir
til bana en þeir höfðu allir
beitt sér mjög i baráttu
gegn fikniefnasmygli
mafiunnar. Yfirvöldum á
Sikiley hefur samt orðið
nokkuð ágengt og nýlega
voru lagðar fram ákærur
á hendur 76 mönnum sem
talið er að séu viðriðnir
fikniefnasmygl. Dómar-
inn i málinu, Giovanni
Falcone, hefur um þessar
mundir sextán lifverði.
Talið er að heróinið frá
Sikiley sé einkum flutt til
Bandarikjanna, en vax-
andi magn er einnig flutt
til ýmissa landa Vestur-
Evrópu. Þar hefur
heróin-neysla aukist stór-
um skrefum undanfarið.
eins og áður var drepið á,
og nefna má að árið 1980
voru heróin-neytendur á
Italiu 68 þúsund talsins
en i fyrra voru þeir orðnir
90 þúsund! Á Bretlands-
eyjum var reynslan
svipuð. Þar fá heróin-
neytendur efnið keypt
yfir tilraunir með acyclo-
vir i hylkjum og vonir
standa til aö það muni
reynast haldbetra.
Eins og sakir standa
eru heilbrigði, skynsemi
og hreinlæti helstu ráðin
gegn herpi. Læknar ráð-
leggja fórnarlömbunum
að hætta kynlifi frá þvi að
fyrstu einkenni kasts
gera vart við sig og þar til
siöustu sárin eru horfin.
Það er einnig varasamt
að klóra sér og sjálfsagt
þykir að baða sig oft og
vel og reyna að halda
sýktum likamspörtum
eins þurrum og unnt er.
Sérfræðingar eru ekki á
einu máli um hvort hægt
sé að smitast af klósett-
setum og öðrum dauðum
hlutum. Prófessor i
Pennsylvaniu olli miklu
fjargviðri um daginn er
hann hélt þvi fram að ung
kona hefði fengið herpi af
varalit i stórverslun.
Margir deildu á þessar
fullyrðingar hans á þeim
forsendum að herpis-
virusinn gæti aðeins lifað
i stuttan tima utan frum-
unnar.
Sérfræðingar vara
einnig við þvi að menn
geri of mikið úr herpi.
Sjúkdóminn sé t.d. ekki
hægt að leggja að jöfnu
við krabbamein. Ótti al-
mennings við sjúkdóminn
bætir ekki sálarástand
þeirra sem þegar ganga
með hann. Bandarisk
heilbrigðisstofnun gerði
nýverið könnun meðal
7500 sjúklinga. Um
þriðjungur þeirra fann til
getuleysis eða dvinandi
kynorku. Fjórðungur
fórnarlambanna fann hjá
sér vaxandi eyði-
leggingarhvöt. Einn mað-
ur hafði orðið svo gramur
að hann ákvaö að smita
eins margar konur og
hann kæmist yfir. 18 pró-
sent töldu að herpir hefði
orðið þess valdandi að
hjónabönd þeirra eða
langvarandi sambönd
leystust upp. Meira en
helmingur aðspurðra
höfðu gefið allt kynlif upp
á bátinn, a.m.k. um hrið.
Herpis-sjúklingum til
hjálpar hafa verið settar
upp um 50 hjálpar- og
ráðgjafarstöðvar um
Bandarikin þver og endi-
löng. Þar er reynt að
lappa upp á sjálfsálit
sjúklinganna og telja i þá
kjark. Ein aðferðin er sú
aðleiða sjúklingana sam-
an og láta þá segja frá
ógæfu sinni. Þannig finna
þeir að þeir eiga ekki ein-
ir við þetta vandamál að
glima, kviðinn og sálar-
angistin deilist á fleiri
herðar.
Hvernig er það, ætli
þessi sjúkdómur hafi bor-
ist hingað?
■ „Fylgist með Birni
Borg I hverri einustu
keppni i sumar”, segja
tennisunnendur nú hver
við annan. „Hver keppni
gæti nefninlega orðið
hans siðasta.”
Þetta er nú kannski
orðum aukiö. Hitt er þó
vist aö Björn Borg, sem
um árabil hefur verið nær
ósigrandi á tennisvöllum
þessa heims, á nú i mikl-
um vandræðum. Fyrir
nokkrum dögum tapaði
hann fyrir Yannick Noah
i fjögurra manna úrslit-
um Monte Carlo Grand
Prix tennismótsins og var
þar með úr leik. Noah
tapaði siðan fyrir Ivan
Lendl sem keppir til úr-
slita á mótinu við Guill-
ermo Vilas, sem sigraöi
Jose Luis Clerc.
Raunar kom ósigur
Borgs gegn Noah ekki
ýkja mikið á óvart vegna
þess að Borg hafði ekki,
sem frægt var orðið,
keppt opinberlega i tennis
i fjóra mánuði. Hins veg-
ar vakti athygli hversu
alger ósigur hans var,
Noah sigraði 6-1 og 6-2 og
Björn Borg virtist ekki
vera nema skugginn af
sjálfum sér. Hann sagði
við blaðamenn: „Mér
fannst ég allan timann
vera utan við þetta. Og
þegar manni liður svo-
leiðis þá verður maður of
ákafur, þó maður geri sér
ekki grein fyrir þvi. Ég
verð að vera þolinmóð-
ari.”
Framkoma Borgs i
keppninni vakti einnig at-
hygli, en hann virtist ekki
gera sér neina rellu út af
þessum niðurlægjandi ó-
sigri. Hann brosti i allar
áttir og settist i sólbað
millileikja. „Hann blistr-
aði lagstúf meðan við
skiptum um vallarhelm-
ing”, segir Noah. „Ég
hugsaði með mér: Er
hann taugaóstyrkur eða
reynir hann bara ekki?”
Það vissi enginn, og
Björn Borg sennilega sist
af öllum. Sviinn hefur
verið i undarlegu ásig-
komulagi andlega undan-
farið og kemur það i ljós
bæði opinberlega og I
einkalifi. Og iéiegur ár-
angur hans á tennisvöll-
unum er enn undarlegri
en ella fyrir þær sakir að
enginn efast um að hann
er ennþá mjög fær tennis-
leikari. Ekki skortir hann
úthaldið: hann lék is-
knattleik fjórar stundir á
dag allan febrúar-mánuð
i Málmey. Það sem hann
skortir hins vegar er sig-
urviljinn og einbeitni til
að fara inn á völlinn og
vinna.
Ljóst er að það hefur
komið Borg sjálfum og
Lennart Bergelin, þjálf-
ara hans, mjög á óvart,
en þeir hófu undirbúning
að endurkomu Borgs á
tennisvellina fyrir sex
vikum. Bergelin sem
segja má að hafi gengið
Borg I föður staö öll þessi
ár sem hann hefur staðið I
sviðsljósinu, segir: „1
gamla daga þurftum við
ekki nema tvo þrjá leiki
til að ná upp þvi sem hafði
tapast ef við hættum að
æfa nokkurn tima. Nú
tekur það okkur átta eða
tiu leiki. Við vitum ekki
hvernig við eigum að
finna okkur á nýjan leik”,
en Bergelin talar jafnan
um þá Borg I fyrstu per-
sónu fleirtölu.
Og fyrir utan tennis-
völlinn á Borg einnig i
vanda. „Ég hef áhyggjur
af voðalega mörgu”, seg-
ir hann aðeins. Peningum
þarf hann þó ekki að hafa
áhyggjur af. Hann græðir
sex milljónir dollara á ári
á einn eða annan hátt og
eignir hans eru sagðar
nema tæpum 100 milljón-
um dollara. Vegna þess
áð hann býr i Monaco eru
tekjur hans að mestu
skattfrjálsar.
En ekki er vafi á að
einkalifið er i rúst. Orð-
rómur er á kreiki um að
hann muni brátt skilja við
konu sina, Mariönnu
Simionescu frá Rúmeniu,
þótt hann hafi sjálfur
neitað að ræða það að-
kallandi mál við blaða-
menn — einhverra hluta
vegna. Þeir hafa hins
vegar tekiö eftir þvl að
hann er nú undir mjög
sterkum áhrifum af
sænskum landa sinum,
glaumgosanum og is-
knattleiksumboðsmann-
inum Onni Nordström.
Og, eins og það I hæsta
máta virðulega blað The
Sunday Times læddi út úr
sér nýlega: „Og úr þvl að
Borg kaus að dansa alla
nóttina eftir ósigurinn
gegn Noah við Bambino,
hinn sköllótta og riðvaxna
lifvörð Ilie Nastase, á
Diskóteki Jimmys, þá er
það hans vandamál....”
Blaðið minnir jafn-
framt á aö Björn Borg
hafi aldrei lifað eðliiegu
lifi frá þvi hann var smá-
patti og hæfileikar hans i
tennis komu i ljós. Til
dæmis hafi hann ekki
upplifað táningsárin á
sama hátt og flestir aðrir.
I ár mun Borg spila
mikið en aðallega á frem-
ur litlum mótum. Ekki er
vafi á að hann mun reyna
að sigra á US Open en það
er. eina stórmótiö sem
honum hefur aldrei tekist
að vinna, þrátt fyrir
margar tilraunir. En ef
svo á að verða þarf hann
heldur betur að taka sig
á. „Við verðum að leika
einn leik i einu”, segir
Bergelin bjartsýnn. „Viö
megum ekki nema staðar
til að láta okkur
dreyma.”
— ij sneri lauslega.

:.r: j