Tíminn - 30.04.1982, Blaðsíða 9

Föstudagur 30. aprll 1982
9
Iðnaðarráðherra lagði um
miðjan mánuðinn fram frum-
varp um kísilmálmverksmiðju
í Reyðarfirði. Hér fer á eftir
ræða sem Halldór Ásgrímsson
flutti við þá umræðu.
þeim skýrslum, sem ntí eru
væntanlegar alveg næstu daga og
betri upplýsingar komi fram um
fjármögnun og fjárhagslega af-
komu þessa fýrirtækis en eftir þvl
sem ég fæ best séö hefur þó ekk-
ert komið fram, sem ætti aö
draga úr mönnum, að ráðast i
þetta fyrirtæki og hætta viö það
sist minni heldur en verið hefur
með ýmis önnur fyrirtæki sem
reist hafa veriö. Það lá t.d. alveg
fyrir þegar Járnblendiverksmiðj-
an að Grundartanga var reist að
þar væri veruleg áhætta, það
væru sveiflur i markaðsverði.
Það hefur komið skýrt fram i
þeirri skýrslu, sem ntí liggur hér
fyrir Alþingi um frekari ábyrgð
og varöandi rekstrarvanda Járn-
blendifélagsins, að þaö má alltaf
búast viö þvl, þegar sveiflur eru i
markaðsverði aö það veröi ein-
hver aö fjármagna þessar sveifl-
ur og hjálpa þessum fyrirtækjum
til að komast i gegnum þær, en
það er hins vegar ekkert sem
bendir til þess, jafnvel þött að
Járnblendifélagið á Grundar-
tanga hafi lent I þessum erfiðleik-
um, að það hafi verið röng
ákvörðun á stnum tima, að ráðast
I þessa verksmiðju. Þetta eru
sveiflur, sem alltaf hljöta að
verða og það þarf að tryggja það,
að einhver aðili sé tilbtíinn að
hjálpa til meö aö jafna slikar
sveiflur og það kom fram i ræðu
hæstv. iðnrh., aö hann hefði I
huga, að einhvers konar
jöfnunarsjóður yrði stofnaður til
þess að aöstoöa við slikt og væri
fróðlegt aö fá frekari upplýsingar
um það hvað hann hefði i huga i
þvi sambandi.
Ég vil aðeins vikja að eignar-
aðild þessa fyrirtækis. Það hefur
lengi verið ste&ia Framsfl. að
innlendir aðilar eigi meirihluta i
fyrirtækjum sem þessum og það
yrði sköpuð virk yfirráð inn-
lendra aðila yfir slikum fyrir-
tækjum. I þessu frv. er gert ráð
fyrir þvi að rikissjóður eigj að
minnsta kosti 51% af hlutafénu
eða það sama og f Jámblendi-
félaginu á Grundartanga.
Það er að sjálfsögðu a£ velta
þvi fyrir sér hvaða aðrir aðilar
komi þarna til. Að minu mati
hefði verið sjálfsagt aö vinna að
þvi aö Járnblendifélagið að
Grundartanga væri eignaraðili að
þessari verksmiðju til þess að
tryggja með eins góðum hætti og
mögulegt er að stí tækniþekking
sem þar hefur skapast geti nýtst i
þessari verksmiðju.
Við greiddum á slnum tlma eða
geröum samning við ELKEMum
það að greiöa 2% af söluverði af-
urðanna frá Járnblendifélaginu á
Grundartanga I — fyrir tækni-
kunnáttu og tækniþekkingu og ég
er sammála þvi markmiði þessa
frv. aö við þurfum að losna við
slíkar greiðslur og hljótum að
stefna aö þvi með aukinni inn-
lendri tækniþekkingu að þurfa
ekki að reiða sllkar greiðslur af
hendi. Ég vil leggja á það áherslu
fyrir mitt leyti að af þvi verði
unnið áfram að Járnblendifélagið
á Grundartanga verði einhver
eignaraðili þótt ekki verði hann
stór aö þessu fyrirtæki. Þá er gert
ráð fyrir þvi að sveitarfélög,
hlutafélög og samvinnufélög og
einstaklingar geti orðið aðilar að
þessu félagi og það kom fram I
ræðu hæstv. iðnrh. aö tæpast væri
hægt að gera ráð fyrir því að
eignaraöild þessara aðila t.d.
sveitarfélaga veröi stór. Það er
gert ráð fyrir þvi' I þessu frv. að
þaö sé heimilt að taka 225 millj.
að láni varðandi hlutafé og að rlk-
ið fái heimild til þess að taka allt
þetta fé að láni. Þannnig að I
rlkissjóöi eru engir lausir pening-
ar til þess að leggja fram hlutafé i
þessu skyni ekkert frekar, það
eru heldur engir lausir peningar
hjá sveitarfélögum austur á landi
og ýmsum öörum félögum til þess
að leggja fé i þessa verksmiðju.
Þess vegna finnst mér það koma
mjög til álita að þessir aðilar fái
heimild til þess aö taka lán til að
kaupa hlutafé ekkert slður en
rikissjóður, og það verður ekki
látið staðar numiö þótt að
sveitarfélög t.d. Eskifjarðar-
hreppur og Reyöarfjarðar-
hreppur telji sig ekki vera aflögu-
færir með fjármagn að þá fái þeir
heimild til þess að taka hluta af
þessu láni til að eignast hlutafé I
félaginu. Það er ekkert kappsmál
að rikið eigi allt hlutafé I þessu
félagi og á ekki að vera og ætti
engu aö slður að vera mikilvægt
fyrir Alþingi að stuðla að þvi að
aðrir aöilar geti eignast þar r.okk-
urn hlutekki slstsveitarfélög sem
eru opinberir aðilar.
Eignaradildin
Hér erekkigert ráö fyrir þvi að
erlendir aðilar eigi I þessu fyrir-
tæki og er þaö sjálfsagt rétt aö
það sé ekki nauösynlegt og sjálf-
sagtað stefna aö þvi að svo verði
ekki. Hins vegar finnst mér
ástæðulaust á þessu stigi að títi-
loka það t.d. ef hægt væri meö
einhverjum hætti að tryggja bet-
ur sölu afurðanna meö þvi að ein-
hver erlendur aöili ætti nokkurn
hlut I fyrirtækinu,þá finnst mér
ekki ástæða til að títiloka það á
þessu stigi.
Aöalatriðið er þaö að tryggja
þaö aö þetta fyrirtæki geti staðist
ogþaö geti framleitt þessar vörur
á samkeppnishæfu veröi og það
verði tryggtaöþað geti losnað við
þessar vörur á erlendum mörk-
uðum. Ef nauðsynlegt er að til
þess að tryggja slíkt að erlendur
aðili eigi nokkum hlut I verk-
smiðjunni þá finnst mér ástæðu-
laustað útiloka þaö á þessu stigi
en það er aö sjálfsögðu sá óvissu-
þáttur sem er nokkur I þessu máli
það eru markaðsmálin. Það kem-
ur að vlsu fram i skýrslunni að
það sé nokkuð tryggt með
markaði og ég býst við að svo sé,
en hins vegar segir á bls. 8: „að
hagkvæmast viröist aö selja I
gegnum umboösmenn i einstök-
um löndum”, og ég vildi mega
spyrja um. Hvað er þaö sem seg-
ir, bendir til þess að hvaö liggur
þessari setningu til grundvallar.
Hagkvæmast virðist að selja I
gegnum umboösmenn I einstök-
um löndum? Og einnig væri fróö-
legt að fá nánari upplýsingar um
þaö hvað þurfi að greiða slíkum
umboösmönnum I umboðslaun I
sambandi við slika sölu? En eins
og kunnugt er þá greiðum viö ntí
2% I umboðslaun til ELKEM fyrir
sölu á afurðunum frá Járnblendi-
félaginu i Grundartanga.
Ég vil leggja á þaö áherslu að
mál þetta geti náð fram að ganga
á þessu þingi og iðnn. vinni
kappsamlega að þvl að upplýsa
þau atriði sem ekki liggja Ijós
fyrir nú, þvl aö málið er mjög
mikilvægtrekki aðeins þjóðhags-
lega,heldur einnig fyrir Austur-
land, þar er fábreytt atvinnulif.
Það er mikil samstaöa um þaö I
landshlutanum að ráöast I upn-
byggingu i' orkufrekum iðnaöi
ég hygg að það sé meiri samstaða
þar en viöa annars staöar og það
værileitt til þess aö vita ef hv. Al-
þingigæti ekki metiðþá samstöðu
og kappkostaö við þaö að koma
þessu máli I höfn.
Og ntí hefur enn einn höfundur-
inn bæst i hópinn en það er leik-
stjórinn Wilfried Steiner, sem
samið hefur „nýja leikgerð” er
Þjóöleikhúsiðmoðar ntí tír, ásamt
öðru þýfi.
Söngleikurinn
Meyjaskemman er söngleikur i
þrem þáttum. Byrjar heima hjá
Schubert en færist' síðan á aðra
staði I Vinarborg og nágrenni.
Leikmyndin er listilega gjörð
tæknilega nema I hana vantar allt
sumar, öll blómin, er prýða Aust-
urriki að sumarlagi. Þá er of
þröngt um leikendur, einkum i
siðari atriðum.
1 verkinu fer allt saman, sviðs-
leikur, söngur og hljóðfærasláttur
og svo hið talaða orð, en talsverð-
ur ósunginn texti er i verkinu.
Þetta er gullfalleg tónlist og
uppspretta þeirrar fegurðar er
allir menn eiga að geta notib —
nemaauðvitað gagnrýnendurnir I
Vinarborg árið 1915.
Þótt öll blóm vanti I Grinzig
Þjóöleikhtíssins, er nóg af þeim I
söng er ber „hárfesti rósa”.
Fjöldi manns kemur fram i
sýningunni, bæði þekktir söngv-
ararogeinsyngrafólk,sem er að
byrja opinberan söng. Þar á með-
al Katrin Sigurðardóttir frá
Húsavik, en htín fer með hlutverk
Hönnu, er Schubert fellir hug til
og Jtílius Vifill Ingvarsson og
fleiri nýliða mætti nefna.
1 sýningarlok voru menningar-
verðlaun Þjóðleikhússins afhent
en þau hlutu aö þessu sinni Guð-
mundur Jónsson, óperusöngvari
og Flosi ólafsson leikari, en þeir
taka báðir þátt I sýningunni og
fara á kostum. Voru þeir hylltir I
sýningarlok.
Uppselt!
Leikið var að ég best veit, fyrir
troðfullu htísi á frumsýningunni,
Jónas
Guðmundsson
skrifar um
söngleik
og sagt var uppselt á aðra sýn-
ingu I auglýsingum Þjóðleikhúss-
ins.
Maður, sem reyndi að fá miða
íyrir 4 á þessa sýningu, fékk lika
þau svör i sima að allt væri upp-
selt en kona hans hringdi þá aftur
og spurðist fyrir um sæti á efri
svölum. Reyndust þá vera til
nægir miðar þar, og fengust miö-
ar á öðrum bekk fyrir fjóra, — en
i öðrum sætum á efri svölum en
þessum fjórum var ekki setiö á 2.
sýningu. Maður spyr þvi: Vill
Þjóðleikhúsið ekki selja aðgöngu-
miða á efri svalir?
Maður hélt sannast sagna að
ekki veitti nú af þvl að auka eigin
tekjur htíssins, þar sem þvi eru
settar að öðru leyti 'nokkuð
strangar skorður i meðferð á
fjármunum rikissjóðs.
Það getur verið ágæt auglýs-
ingabrella að hafa uppselt á sýn-
ingu og feröaskrifstofurnar eru
oft með „örfá sæti laus”. En
varla er slik auglýsingastarfsemi
samboðin Þjóðleikhúsinu og
rangt að meina Islendingum að-
gang að htísinu ef sæti eru laus.
Jónas Guömundsson
landfar!
Hverju hefur
verið breytt?
■ A baksiðu Þjóðviljans mið-
vikudaginn 7. aprilsl. er viðtal
við Unni Sktíladóttur fiski-
fræðing, undir fyrirsögninni:
„Tel hana vera varhuga-
verða”, en þar er verið að
ræða við Unni um viðbót við
rækju kvótann I Isafjarðar-
djúpi. Um réttmæti viðbótar-
innar ætla ég ekki að f jalla, en
læt aðra um það.
1 framangreindri grein er
hafteftir Unni: „Húnsagðiað
sjómenn væru nú með breytt
veiðarfæri, sem gæfi meiri
afla, en þvi miður virtist sú
aukning að mestu leyti vera
smárækja.” 1 þessari máls-
grein tel ég Unni vera að beina
spjótum sinum að Netagerð
Vestfjarða hf. á Isafirði og
starfsmönnum hennar, sem
hannað hafa og sett upp
bróðurpartinn af þeim rækju-
vörpum sem notaðar eru á
rækjumiðum við landið. Ég
get fullyrt að engin breyting
sem brýtur i bága við reglu-
gerð um möskvastærð á
rækjuvörpum hefur verið
gerð. Möskvastærð i allri
vörpunni er töluvert stærri en
reglur heimila.
Þvi vil ég biðja Unni að
svara eftirfarandi spurn-
ingum á álika vettvangi og
fullyrðing hennar birtist: 1)
Hverju hefur verið breytt i
vörpunum sem orsakar meiri
smárækjuveiði? 2) Ef svo er,
þá hvenær og hverjir hafa gert
það?
Ég óska eftir skirum
svörum fljótlega.
Isafirði 21. 04. 1982.
Magni örvar Guðmundsson,
netagerðarmaður.
Lesin
píslar-
■ 1 Timanum 8. aprll sl. er
grein um föstudaginn langa.
Þetta er átakanlegt harma-
kvein yfir þvi að þurfa að lifa
einn dag á ári án þess aö
komast i bió eða sjoppu til að
kaupa sér roþvatn.
Þessi grein er merkileg
heimild um tírræðaleysi og
umkomuleysi þess glæsilega
og gáfaða æskufólks sem lifir i
þessari borg. Þegar
skemmtanaiönaðurinn tekur
séreinn frídag er lifið þungbær
kvöl. Veitingastaðirnir og
kvikmyndahtísin eru þeim
nauðsyn. Þeim er fyrirmunað
að geta verið með sjálfum sér
eina dagstund og njóta þess.
Þessi heimildarritgerð
minnir mig á gamalt kvæði
eftir ástsælasta skáld finnsku
þjóðarinnar, Johan Ludvig
Runeberg.Matthias Jochums-
son þýddi þetta kvæði. Það er
inngangskvæði að einhverjum
frægasta kvæðabálki Rune-
bergs, kvæðið um gamla Stál.
Skáldið rif jar upp sttídentsár
sin glöð og áhyggjulaus, þegar
ungir menn vita ekki annað
ólán en illa gróið skegg á vör.
Þá lenti hann I nábýli við
gamlan og snauðan uppgjafa-
hermann og segir frá glettum
sinum við hann. I þvi sam-
bandi segir hann:
En skemmt mér var að skoða
og sjá
hið skorpna staurkarlsletur,
hans tröllasvip og treyju þá,
er taldi hundrað vetur,
hans arnarnef á hærðum
haus,
og horngleraugum spanga-
laus.
EnRuneberghafði frá fleiru
að segja.
En þar kom samt að svo
til bar,
mér svall og glaðværð
leiddist,
og þótti dauft, þvi vetur var
og vera einn ég neyddist,
mér brá svo mjög þvi
mæðasú
á mig ei striddi fyrr en nú.
Runeberg hvarf að þvi ráði i
einsemd sinni og leiðindum að
lita i bók. Stí bók var hvorki
stór né glæsileg.
Hjá gylltum bókum hún lá
i grárri kápu, þunn og smá.
Þessi bók var um landvörn
|Finna og htín hreif lesandann.
Og tiöin leið sem flugi flutt,
hve fannst mér ekki bókin
stutt.
Stúdentinum unga fannst að
hann þyrfti að vita meira:
Mér vöktust ótal vafamál,
mér varð að finna gamla
Stál.
Þannig segir Runeberg frá.
Þetta er greinargerð um það
hvernig hann varð þess um-
kominn að yrkja þau ljóð sem
mestrar frægðar öfluöu
honum. Það var lán hans að
hann neyddist til að vera einn
og leitaöi þá á náöir þessarar
bókar. Það er stórkostlegt til
aö hyggja hvers hann og þjóð
hans heföi farið á mis ef svall
og glaðværð og félagslif
jafnaldranna hefði ekki
brugðist og hann farið að lesa I
bók til aö hafa af sér leiðindi.
En jafnframt er þá þess að
minnast að hann valdi þann
kostinn sem dugði, las og
talaði við öldunginn. Og eftir
það þurfti hann ekki að kvarta
um leiðindi.
Hér ætti ekki að þurfa fleiri
orð. En skyldum við mega
vona að einhverjir ungir menn
endist enn til að vera með
sjálfum sér i einsemd þegar
skemmtanaiðnaðurinn tekur
sér hvild? H.Kr.