Tíminn - 01.10.1982, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 1. OKTÓBER 1982
7
■ Gömul mynd af Vesturhöfninni.
Reykjavík var
stækkuð um 100
þúsund fermetra
■ Ólafur Jóhannesson utanríkisráðherra.
háleit markmið stofnskrár hinna Sam-
einuðu þjóða.
Krafan um raunhæfar aðgerðir í
afvopnunarmálum er eindregnari nú en
verið hefur um langt skeið. í ljósi þess
er sorglegt að þurfa að viðurkenna að
árangur af sérstaka auka allsherjar-
þinginu um afvopnun, sem hér var
haldið á liðnu sumri, varð nánast
enginn. Við verðum því fyrst um sinn
að láta okkur nægja og treysta því að
áþreifanlegur árangur verði af viðræðum
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna um
samdrátt í birgðum þeirra af nokkrum
helstu tegundum kjamavopna, MBFR-
viðræðunum í Vínarborg og starfi
afvopnunamefndarinnar í Genf, og svo
að sjálfsögðu af starfi Madrid-fundarins
um öryggi og samvinnu í Evrópu ef hann
leiðir til samkomulags um ráðstefnu um
traustvekjandi aðgerðir og afvopnun í
Evrópu. Framkvæmd afvopnunar verð-
ur að byggjast á gagnkvæmnisgrund-
velli. Annað væri hvorki raunsætt né
réttlætanlegt. f>að þarf að stefna að
jafnvægi - ekki ógnarjafnvægi heldur
jafnvægi, sem byggist á samdrætti
vígbúnaðar en ekki aukningu.
Sem fulltrúi eyþjóðar er byggir
lífsafkomu sína á lifandi auðlindum
hafsins hlýt ég að lýsa yfir sérstökum
áhyggjum af auknum vígbúnaði í hafinu
og þá ekki síst auknum flota kafbáta,
búnum kjamavopnum. Það þarf ekki
styrjöld, heldur aðeins slys við óhag-
stæðar aðstæður, til að eyðileggja
efnahagsgmndvöll slíkra þjóða. Því
undirstrika ég það sérstaklega, að réttu
viðbrögðin við andstöðu fólks á megin-
löndum Evrópu og Ameríku gegn enn
meiri fjöldun kjarnavopnaflauga í lönd-
um þeirra em ekki að flytja þessi vopn
í hafið heldur að semja um raunverulega
fækkun. Aðeins með því móti verður
dregið úr þeirri ógn sem af þessum
vopnum stafar.
Hafréttar-
sáttmáli
Ég hef gert hafið hér að umræðuefni.
Það hefur verið eitt hinna stóru verkefna
Sameinuðu þjóðanna að vera vett-
vangur fyrir gerð sáttmála allra ríkja um
réttarreglur á því svæði sem nær yfir
hvorki meira né minna en tvo þriðju
hluta jarðar. Eftir langt og erfitt starf
liggur nú fyrir texti sem flestar þjóðir
heims hafa lýst yfir, að þær geti sætt sig
við. Slíkur texti getur aldrei uppfyllt alla
óskadrauma en ég leyfi mér að fullyrða
að hann sé eina raunhæfa málamiðlunin,
sem tekur eðlilegt tillit til óska og þarfa
þeirra meira en 150 þjóða sem átt hafa
hlut að máli. Ég vil því skora á þær
þjóðir, sem enn eru ekki reiðubúnar að
samþykkja þennan samning, að endur-
skoða afstöðu sína. Með aðild allra
þjóða að hinum nýja hafréttarsáttmála
getum við afstýrt því að upp komi harðar
deilur milli einstakra ríkja um ýms
hafréttarleg atriði og þannig stigið
mikilvægt skref í átt að þeim heimi, sem
við stefnum að í stofnskrá samtaka
okkar.
Ég hef hér að framan einkum fjallað
um ríki og það virðingarleysi sem alltof
oft lýsir sér í þeim samskiptum. Að
sönnu er það venjulegast einstaklingur-
inn, maðurinn, sem verður fórnar-
lambið í slíkum tilvikum, en yfirskynið
er trygging hagsmuna eins ríkis gagnvart
öðru. Hins vegar er það svo á ábyrgð
hvers ríkis, og raunar skuldbinding sem
öll ríki þessara samtaka hafa tekið á sig,
að tryggja virðinguna fyrir manninum og
réttindum hans. Þessi skuldbinding er
því miður ekki virt af fjölmörgum þeirra
ríkisstjórna, sem hér koma fram fyrir
hönd þess fólks sem lönd þeirra byggir,
og raunar miklu fleiri ríkisstjórnum en
þeim sem þó fylgja að öðru leyti
skuldbindingum sínum um samskipti
milli rt'kja.
Er ég ræði um grundvallar mannrétt-
indi hlýt ég að flokka undir þau rétt
hvers mannsbarns til réttlátrar hlut-
deildar í auðlegð heimsins. Önnur
mannréttindi eru lítils virði þeim, sem
ekki horfir fram á annað en hungur-
dauðann. Það verður því að vera eitt af
megin markmiðum samtaka okkar að
stuðla að því að hvert það barn sem
fæðist í þennan heim fái nægan mat,
heilbrigðisþjónustu og menntun við sitt
hæfi. Þverrandi sultur, minnkandi
hemaðarútgjöld og vaxandi virðing fyrir
alþjóðlegum skuldbindingum mættu
gjarna verða einkunnarorð þessa alls-
herjarþings.
■ Það er gömul listgrein á fslandi
að túlka úrslit kosninga, og í raun og
veru minnist maður þess ekki að
kosningar hafi tapast, því stjórn-
málamönnum tekst ávallt að sýna
fram á sigur, jafnvel þótt flokkurinn
hafi goldið afhroð. Og það sama
verður reyndar uppi á teningnum,
þegar menn útskýra sigra sína í
hreppsnefndum, eða í þinginu. Þeir
eru túlkaðir af öngvu minni tilþrif-
um, og eru, þegar öllu er á botninn
hvolft, ekki minni listgrein.
En það er svo með alþingis- og
sveitarstjórnarkosningar, að í raun
og veru er kosið um ákveðin mál,
eða þau, sem efst eru á baugi hverju
sinni. Önnur mál, þótt þýðingarmikil
séu, koma aldrei upp á það yfirborð
stjórnmála, þar sem kosningabarátt-
an er háð. Að þeim málum eða
hinum síðartöldu, er bara unnið.
Gott dæmi um þetta er Reykjvíkur-
höfn, en á tíma vinstri stjórnar í
Reykjavík, var óvenju mikið unnið
að framkvæmdum, og gömlum
draumum sjómanna og úgerðar-
manna þótt eigi væru þau mál höfð
í brennidepli í kosningunum. Þó
tókst ef til vill í fyrsta skipti í mörg
ár, að skila góðu verki, er dregist
hafði úr hömlu, og skal nú vikið að
því nánar.
1 raun og veru er unnt að skipta
sögu Reykjavíkurhafnar ! fáeina
aðal kafla. f upphafi var Reykjavík-
urhöfn aðeins hentugt skipalægi, án
hafnarmannvirkja. Menn reru til
fiskjar á opnum skipum úr lenging-
um, aðallega úr vestur- og miðbæjar-
vörum. Kaupför lágu við festar í vari
af Örfirisey.
Reglur um útræði og uppsátur,
voru hinar sömu og giltu á öðrum
stöðum í landinu, en fyrir 126 árum
var stofnuð hafnarnefnd, eða einu
ári eftir að verslunin var gefin frjáls.
Nefndinni var ætlað að gjöra bryggju
og bæta aðstöðuna.
Það var áfangi, þótt ekki skilaði
hann miklu verki, svona til að byrja
með. Um aldamótin var þó farið að
ræða alvarlega um hafnargerð í
Reykjavík. Vinna við hafnargarð-
ana, er nú umlykja höfnina, hófst
árið 1913, og þeim var lokið árið
1917. Leit þá höfnin út, eins og sýnt
er á myndinni (Vesturhöfnin)
Með hafnargörðunum frá 1917,
hefst svo næsti áfangi, sá að byrjað
var að fylla höfnina með grjóti.
Milljón tonn af grjóti fóru ofan í
þessa náðarvík aldamótanna. Og um
tíma leit helst út fyrir að íhaldinu
tækist að fylla höfnina alveg með
grjóti.
Þetta er svona dálítið draugalegur
kafli.-sem vert væri að gjöra nokkur
skil, en það verður að bíða. Bryggjur
voru gerðar, en grjótburður í
höfnina hafði allan forgang.
Næsta tímabil er öllu merkilegra,
en það hófst árið 1960, er borgin
réðist í gerð Sundahafnar, þrátt fyrir
örðugan fjárhag. Þar eru nú miklar
viðlegur, og í vinstri stjórn i borginni
vannst sá árangur, að í fyrsta skipti
fóru meiri vöruflutningar fram um
Sundahöfn, en um gömlu höfnina og
segir það sína sögu.
Fjórði og seinasti áfangi þessarar
sögur er svo uppbygging fiskihafnar-
innar, sem lengi hafði verið á
dagskrá, en lítið hafði orðið úr verki.
Sumsé að ætla fiskvinnslunni stað í
Vesturhöfninni, gömlu, en vöruskip-
um í austanverðri höfninni, það er
að segja þeim hluta hennar sem ekki
var búið að fylla með stjórnargrjóti
íhaldsins.
í raun og veru voru allir sammála
um þessa stefnu, en ekkert gerðist í
raun og veru, fyrr en nú, að hafist
var handa af vinstri mönnum og í
góðu samstarfi við „stjórnarandstöð-
una“ við að koma skipulagi á gömlu
höfnina. Gjörður hefur verið við-
legugarður norður úr Örfirisey, þar
sem strandflutningaskipin munu
lesta. Olíuskip full af bensíni eða
olíu, verða því ekki lengur á ferðinni
í innri höfninni.
100.000 fermetra landfylling er nú
um það bil fullgerð vestur af
Ægisgarð. Þar fær Bæjarútgerðin
m.a. einhverja þá bestu aðstöðu,
sem unnt er að skapa fiskvinnslu-
firma og er fyrsta áfanga nú lokið eða
byggingu frystigeymslu. Fjölmargar
nýjar starfsstöðvar og fyrirtæki í
sjávarútvegi hafa fengið þarna lóðir
, þar sem áður var blár sjór.
Fiskibílar eru hættir að eyðileggja
fisk í Tryggvagötu í sólskini. Öllum
fiski er nú landað í Vesturhöfninni,
og eftir fáeina mánuði, þegar lokið
er við styrkingu og gerð Austur-
bakka, þá verður fiskiðnaðurinn laus
við farmskipin, sem aðeins munu
koma í Vesturhöfnina til að sækja
þangað afurðir, en á það má líta sem
part af fiskiðnaði.
Bæjarútgerðin fær nú sjávargötu
skamma og getur flutt sig af
Bráðræðisholtinu með allan fisk,
þannig að þetta er partur af nýrri
sókn í útgerð. Olían, tertubotnarnir,
timbrið, gaddavírinn, aðföng iðnað-
arins, innskotsborðin og hvað það
nú allt er, á ekki lcngur neina leið
um fiskihöfnina. Öryggi eykst líka
mikið, þegar þúsund tonna skip full
af bensíni verða ekki lengur að
valkóka innan um fiskiflotann.
Mestu munar þó, að fiskurinn er
nú hættur að liggja í sólbaði á
vörubílum niðri í Tryggvagötu og
vinstri menn eru búnir að stækka
borgina um hundrað þúsund fer-
metra.
Jónas Guðmundsson,
skrifar
■ Allsherjarþing S.Þ.