Tíminn - 09.10.1982, Page 6

6
LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1982
Útgefandl: Framsóknarflokkurinn.
Framkvœmdaatjórl: Gfall Sigurðsson. Auglýslngaatjórl: Steingrfmur Gfslason.
Skrlfstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgrel&slustjóri: Slgurður Brynjólfsson
Rltstjórar: Þórarlnn Þórarlnsson, Ellas Snœland Jónsson. Rltstjórnarfulltrúl: Oddur
V. Olafsson. Fréttastjóri: Krlstinn Hallgrfmsson. Umsjónarma&ur Helgar-Tfmans: Atll
Magnúason. Blaðamenn: Agnes Bragadóttlr, Bjarghildur Stefánsdóttir, Elrfkur St.
Elrfksson, Frlðrlk Indrl&ason, Hel&ur Helgadóttlr, Slgur&ur Helgasoa(fþróttlr), Jónas
Gu&mundsson, Krlstfn Leifsdóttlr, Skaftl Jónsson. Útlltstelknun: Gunnar Traustl
Gu&björnsson. LJósmyndlr: Gu&jón Elnarsson, Gu&jón Róbert Ágústsson, Elfn
Ellertsdóttlr. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarklr: Flosl Krlstjánsaon, Kristfn
Þorbjarnardóttlr, Marfa Anna Þorstelnsdóttir. Rltstjórn, skrlfstofur og auglýsingar:
Sf&umúla 15, Reykjavfk. Sfml: 86300. Auglýsingasfml: 18300. Kvðldsfmar: 86387 og
86392.
Ver& f lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Askrlfl á mánu&l: kr. 130.00.
Setnlng: Tœknldelld Tfmans. Prentun: Bla&aprent hf.
37,50%
■ Mikinn hvalreka hefur nýlega boriö á fjörur
Morgunblaðsins og Alþýðublaðsins. Til sögunnar
hefur komið nýr reiknimeistari, sem virðist meira en
jafnoki Kjartans Jóhannssonar í talnavísindum, þegar
um stærð fiskiskipastólsins er að ræða. Hann telur sig
hafa reiknað það út nákvæmlega, að togaraflotinn sé
37.50% of; stór, hvorki meira né minna.
Morgunblaðið og Alþýðublaðið hafa gripið þessa
tölu fegins hendi. Bæði blöðin virðast álíta að hún sé
rétt. Þau krefjast svo aðgerða á grundvelli þessa
útreiknings.
Af skrifum þeirra virðist ekki annað ráðið en að
þau vilji minnka togaraflotann um 37.50%.
Galdurinn við minnkun togaraflotans er allur sá, að
dómi þeirra að láta arðsemissjónarmið ráða. Þá muni
hlutirnir lagast af sjálfu sér.
Þetta er ekki ný kenning hiá bessum flokkum. Þeir
fylgdu henni, þegar þeir fóru með stjórn. Stefnan
í sjávarútvegsmálum var sú á.stjórnarárum þeirra
1959-1971 að láta arðsemissjónarmið ráða. Sam-
kvæmt því var togaraflotinn algerlega vanræktur og
var nánast úr sögunni, þegar þessir flokkar létu af
völdum.
Á sama tíma og arðsemissjónarmiðið lagði
togaraflotann þannig í rúst, var síldveiðiflotinn efláur
langt úr hófi fram, því að sæmileg síldveiði var í
nokkur ár. Menn kepptust við að ná í síldargróðann.
En allt í einu, og fiskifræðingum á óvart, reyndist
síldarstofninn þrotinn og þjóðin stóð uppi með mikinn
skipastól, sem illmögulegt reyndist að nota.
Mikill vandi hefði þá steðjað að þjóðinni, ef ekki
hefði verið gripið til þess ráðs að efla togaraflotann
að nýju. Sú velmegun sem þjóðin hefur búið við
síðasta áratug, byggist öðru fremur á eflingu hans.
Reynsla áranna 1959-1971 sýnir best, að við stjórn
fiskveiðanna má ekki láta arðsemissjónarmiðið eitt
ráða. Það verður að taka tillit til fleiri sjónarmiða.
Þess ber einnig að gæta, að hin mikla aukning
togaraflotans á undanförnum árum, rekur að verulegu
leyti rætur til þess, að margir hafa litið á togaraútgerð
sem arðvænlega atvinnugrein, þótt þar gætu skipzt á
skin og skúrir eins og á öllum öðrum sviðum. Hjá
stjórnvöldum liggja nú fleiri beiðnir um leyfi til að
kaupa togara og mun ásóknin í fjárfestingu vart vera
meiri á öðrum sviðum.
Stjórnvöld geta því ekki látið arðsemissjónarmiðinu
það einu eftir að ráða stærð togaraflotans eða annarra
atvinnugreina. Þau verða að hafa þar hönd í bagga
jafnt til að hindra óeðlilegan samdrátt eða ofvöxt.
Það mál þarf því að athugast vel áður en til
samdráttar eða aukningar kemur, hver sé eðlileg stærð
togaraflotans og annarra veiðiskipa. Það er meira en
fljóthugsað hjá Morgunblaðinu og Alþýðublaðinu að
slá því föstu, að minnka beri togaraflotann um
37.50%.
En ljóst er af skrifum áðurnefndra blaða, hvar sá
samdráttur togaraflotans á að verða. Þau telja
ofvöxtinn vera að miklu leyti verk Byggðasjóðs. Að
dómi þeirra hefur efling togaraflotans á útgerðarstöð-
um vestra, nyrðra og syðra, orðið of mikil og þar á því
skerðingin að verða.
Þ.P,
á vettvangi dagsins
Fangelsaðir
í Friskó
■ San Framsiskó er í hugum margra
friðsældarinnar borg. Því vakti það
almenna undrun þegar 24 Samhygðar-
Samhygð og
afnám ofbeldis
félagar, sem voru að leggja sitt af
mörkum til þess að afnema hvers konar
ofbeldi, voru skyndilega handteknir þar
og fangelsaðir fyrir engar sakir nú fyrir
skömmu.
Enn furðulegra var atvikið vegna
þeirrar staðreyndar að borgarstjóri San
Fransiskó, Dianne Feinstein, hafði
opinberlega gefið út yfirlýsingu þessa
efnis að vegna ágætra starfa Samhygðar
hefði hún ákveðið að helga 18.
september 1982 því að Gera jörðina
mennska, en að því beinist einmitt starf
Samhygðar. Fylgir þýðing á yfirlýsingu
hennar hér með ásamt ljósriti af
.frumritinu.
Þann 18. september vár haldin mikil
hátíð í San Fransiskó undir kjörorðinu
„Hinn mennski maður er að fæðast“ og
voru hinir handteknu einmitt að bjóða
fólki til hennar þegar þeir voru teknir
fastir.
Eins og áður segir beinist sjálfboða-
starf Samhygðar að því að afnema hvers
konar ofbeldi, og ekki síst að því að hver
og einn taki til við að útrýma sínu innra
ofbeldi. Þegar við tölum um ofbeldi
eigum við við hvaðeina, sém snýst gegn
lífinu og hindrar vöxt þess og þróun.
Hér á eftir fer aðalræða hátíðarinnar
í San Fransiskó og nefnist hún einmitt
Samhygð og afnám ofbeldis, og langar
mig til þess að fara þess á leit við ykkur
að þessi ræða fáist birt með tilheyrandi
formála.
Samhygð og
afnám ofbeldis
Við höfnum ofbeldi sem er grund-
vallarvandamál líðandi stundar. Öll
átök einstaklingsins og þjóðfélagsins
eiga rætur sínar í einhvers konar ofbeldi.
Við gerum greinarmun á mismunandi
tegundum ofbeldis, og erum ekki aðeins
að vísa til þess sem er mest áberandi,
þ.e. líkamlegs ofbeldis, sem beitt er í
stríði eða pyntinga, hryðjuverka, póli-
tískra morða, líkamsárása og líkamlegra
refsinga.
Við þekkjum líka efnahagslegt of-
beldi þegar einhver hagnast á öðrum.
Einnig kynþáttaofbeldi sem felst í
mismunun og aðskilnaði.
Og trúarbragðaofbeldi sem kemur
fram sem ofstæki og skortur á um-
burðarlyndi.
Það er einnig til andlegt eða sálrænt
ofbeldi sem upphefst innan fjölskyld-
unnar, heldur síðan áfram í menntun-
inni og endar með því að unga kynslóðin
er svæfð og gerð að niðurrifsmönnum.
Með þessu móti opnast hyldýpi milli
kynslóðanna, hyldýpi sem ógnar jafn-
vægi einstaklinganna og þjóðfélagsins.
Við skulum því ekki reka up stór augu
þegar einhver bregst við með líkamlegu
ofbeldi þegar sá hinn sami hefur orðið
fyrir ómennskum andlegum þrýstingi,
efnahagslegu óréttlæti eða skorti á
umburðarlyndi.
Og ef þessi viðbrögð koma okkur á
óvart er það annað hvort vegna þess að
við höfum hagsmuni af óréttlætinu (og í
því tilfelli er „undrun“ okkar fölsk) eða
það er vegna þess að við sjáum aðeins
afleiðingamar án þess að veita eftirtekt
því sem veldur þessari sprengingu.
Ef sjálfsmorð eða geðveiki er sú leið
sem einhver hefur valið til þess að flýja
raunveruleika daglegs lífs er það vegna
þess að sá hinn sami hefur búið við
aðstæður þrungnar ofbeldi.
Reyndar er til geðveiki sem á sér
lífrænar orsakir og sum sjálfsmorð eiga
sér stað vegna þess að viðkomandi er
haldinn ólæknandi sjúkdómi.
En tölumar tala sínu máli. Tilvikin
verða fleiri og fleiri með hverjum degi
sem líður og sú fjölgun á sér ekki
líkamlegar orsakir.
Þessi átakanlega upplausn, sem okkur
virðist einstaklingsbundin er opinbemn
á kerfi sem felur í sér ofbeldiskennda
spennu sem þjakar mannlegt samfélag.
Einhver kynni að trúa því að
einangrun hans eða sambandsleysi við
aðra væri hans einkavandamál, en það
er staðreynd að í dag hefur einangrun og
sambandsleysi áhrif á gífurlegan fjölda
fólks. Hvernig getur það þá verið
persónulegt vandamál einhvers þegar
milljónir manna finna til sama sam-
bandsleysis og sömu einangrunar.
Já, við erum á móti líkamlegu ofbeldi.
Við höfum líka látið í ljós að við séum
á móti kjarnorkusprengjunni, í Evrópu,
Moskvu og í New York, eins og milljónir
friðarsinna hafa gert til þess að sýna
heiminum að enn sé til staðar gífurleg
uppspretta friðarvilja og vonar.
En það em ekki bara þessi vandamál
sem við látum okkur varða.
Göngumar og yfirlýsingarnar gegn
kjarnorkuvopnum em ágætar. En þær
eru ekki nóg. Það er nauðsynlegt að hver
og einn skýri þetta fyrir sjálfum sér og
öðmm.
Það er nauðsynlegt að gera óvirka
sprengjuna sem innra með okkur
sjálfum er að finna.
Svo allt þetta verði mögulegt biðjum
við um hjálp. Við sendum neyðarkall til
allra sjálfboðaliða og biðjum þá að helga
menningarmál
Tiden norsk forlag
■ „För det blir for sent“ - Atóm-
styrjöld eða afvopnun - er nafn bókar
sem 27 stjórnmálamenn og vísindamenn
skrifa og spyrja spurningarinnar um
þriðju og síðustu heimstyrjöldina, hvort
hægt sé að komast hjá henni.
I formála bókarinnar segja Thorbjörn
Jagland og Sverre Berg Johansen, en
þeir ritstýra bókinni: „Það segir sig
sjálft, að samningar um afvopnun og
fækkun atómvopna eiga sér fyrst og
fremst stað milli Sovétríkjanna og
Bandaríkjanna. Afvopnun tekst ekki ef
þeir sem vopnin hafa vilja ekki losa sig
við þau. Sá tími hlýtur þó að vera liðinn
þar sem viðræður fara einvörðungu fram
milli stórveldanna og samkvæmt skilmál-
um þeirra. Litlu og miðlungsstóru
löndin hafa sjálfstæða ábyrgð á að sjá til
þess, að niðurstöður fáist af samn-
ingaumleitunum. Þvf eigum við rétt á og
höfum skyldu til að vinna að eigin
tillögum og taka okkur frumkvæði í
þessum málum. Starfa að því að komi
atómvopnalaus svæði kemur þar inn í
myndina, sem mikilvægur þáttur."
Þetta er einhver mesta og merkasta
bók, sem um þessi mál hefir verið
skrifuð. Þar er ekki aðeins aðvarað um
hvað geti komið fyrir, verði kjarna-
vopnakapphlaupinu haldið áfram.
Heldur er og reynt að gefa formúlu fyrir
hversu stýra skal til slökunar og
afvopnunar. Það er Jens Evensen, sem
er íslendingum að góðu kunnur, sem
leggur fram tillögu að samningi um
kjarnavopnalaus svæði í Evrópu í bók
þessari. Byggir hann þar á ýmsum
samningum, eins og Tlatelolco sam-
komulaginu frá 14. febrúar 1967, um að
Rómanska Ameríka skuli vera atóm-
vopnlaust svæði.
Meðal annarra höfunda bókarinnar
má nefna: Ölvu Myrdal, John Kenneth
Gailbraith, Gro Harlem Brundtland,
Kalevi Sorsa, Frank Bamaby, Kai
Erikson, Alexander Pihl og Einar
Kringlen.
Greinum bókarinnar er skift í eftir-
farandi aðalkafla. Hiroshima og Naga-
saki. Atómvopnakapphlaupið. Hið nýja
vopnakapphlaup. Atómafvopnun og
eftirlit. Evrópa og atómvopn. Atóm-
vopnalaus svæði, Norðurlönd, Evrópa.
Atómstyrjöld.
Einar Förde, fyrrv. menntamálaráð-
herra skrifar sérstakan formála að
bókinni og George F. Kenneth eftir-
mála.
„Einar Gerhardsen 1897-1945,“ heitir
fyrra bindið af ævisögu Einars, í
meðförum Jostein Nyhamar.
Margt og mikið hefir verið skrifað utn