Tíminn - 09.10.1982, Síða 7

LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1982
7
Fridrik Þorvaldsson:
Hvers
vegna-
ekki?
sig því að útrýma ofbeldi. Við biðjum
um hjálp svo við getum byggt upp
samskiptamiðstöðvar þar sem fóik getur
þróað bein og einlæg samskipti, alls
staðar í heiminum, í ölum borgum, og
öllum hverfum. Miðstöðvar beinna
samskipta þar sem tækifæri gefst til þess
að skýra þessa hluti fyrir fólki.
Miðstöðvar þar sem fólk mun læra að
gera óvirka sína innri sprengju. Og
þaðan mun gífurlegt siðferðilegt og
félagslegt afl koma sem sagt mun geta
við þá valdamiklu, þá óréttlátu og þá
ofbeldisfullu að ný mannvera sé að
fæðast. Mannvera sem fær sé um að
starfa ekki aðeins fyrir sjálfa heldur
einnig og miklu fremur fyrir komandi
kynslóðir.
Hjálpið Samhygð, hjálpið okkur að
byggja upp nýja mannúðarstefnu, hjálp-
ið okkur svo ný mannvera fái litið
dagsins ljós, vera sem er laus við ofbeldi,
og finnur til samábyrgðar með öðrum.
San Francisco 18, sept. 1982
Yfirlýsing
Þar sem Samhygð, fyrir jafnvægi og
þróun mannsins, sem byggir algjör-
lega á sjálfboðastarfi, hverfissamtök
um allan heim, starfa af óeigingimi í
San Francisco að eflingu mannlegra
grunngilda, í innilegu sambandi við
aðra, hvað varðar gildi umhyggju og
vinna af gleði að því að bæta umhverfi
okkar og þjóðfélag; og
Þar sem Samhygð hefur á yfir 13 ára ferli
sínum, sýnt með einföldum gjörðum
að hægt er að bæta lífið, raunverulega
hamingju og fullnægju einstaklinga,
hverfa og þjóðfélaga með jákvæðum
samskiptum við aðra; og
í>ar sem Samhygð hefur hmndið þessum
hugmyndum í framkvæmd í San
Francisco með því að auka og efla
samband milli nágranna, veita hjálp
og uppörvun eldri borgumm sem em
hjálpar þurfi, bömum sem skortir
félagsskap og einstaklingum sem em
einmana og svartsýnir; og
Par sem Samhygð á þessum erfiðu
tímum þegar svo mikið er um
einangmn, ótta og svartsýni, vill
leggja áherslu á þörfina fyrir innilegt
samband, samhjálp, bjartsýni, trúna
á framtíðina og lífsgleðina; og
í>ar sem Samhygð, til þess að kynna
San Franciscobúum framangreindar
mannbætandi hugsjónir, mun halda
upp á 18. september ’82, sem „Gerom
jörðina mennska" dag í San Fran-
cisco; nú
Þess vegna er það að ég, Dianne
Feinstein, borgarstjóri og sýslumaður
San Francisco lýsi því hér með yfir að
18. september 1982 verði „Gemm
jörðina mennska" dagur í San
Francisco og hrósa ég Samhygð fyrir
tilraun þeirra til að hvetja viðhorf
friðar og góðs vilja meðal borgara í
San Francisco.
■ í nýlegri grein gat ég þess að
Kínverjar væm mesta fiskræktarþjóð
heims. Nú sé ég í nýjasta hefti
Seafood Leader að aðalritstj. þess,
Roger J. Fitzgerald, mótmælir þessu
óbeint. Hvergi sé meira né betra
silungseldi en í Idaho, enda háþróuð
ræktun síðan 1870.
Hann þakkar þetta m.a. natni
bændanna, sem sýni í þessu að
vatnaræktarmenn þurfi einnig að búa
yfir eðli hirðisins, („You had to be
something of a cowboy to raise
trout“), og að þeir hafi verið fundvísir
á fóður, hvert heldur var að mala í
fóðurkögglana afsláttarhross, gamal-
kýr eða óræstifugla. (Kínverjar
steikja rottur og mýs í seiðin).
Ritstjórinn telur að enn óþekkt eðli
liridarvatnsins þar í landi eigi drjúgan
þátt í því að silungarnir vaxi um einn
þumlung á mánuði og nái markaðs-
stærð á einu ári. Einn mesti fiskvöxtur
sé í 8 pund á 20 mánuðum.
Þetta undarlega vatn (magic water)
smýgur upp um gjúpan, þykkberg-
ham (aquifer) í svo gressilegu magni
að einn silungabóndi fær 8000 gall.
pr/mín. í sinn hlut með mismunandi
hitastigi (geothermal). Þessi náttúru-
auðlegð nýtist honum með slíkum
yfirburðum að haft er að gamanmáli
að „hann hafi eignast einkarétt á að
stela“.
En ísland á líka mikið og gott vatn.
Mér er því ráðgáta að fiskrækt hér á
erfitt uppdráttar. Það þarf ekki
jarðfræðing til að sjá að skip sem situr
blýfast á skeri, getur ekki haldið
áfram fðr sinni. Það liggur alveg í
augum uppi. Þannig getur hugur
fábrotins manns metið auðskilda
hluti. Jarðfræðingurinn verður þó
betri leiðbeinandi ef nema skal
nibbuna burt af hnettinum. Á
svipaðan hátt geta okkar ágætu
fiskifræðingar orðið liðtækir við
ræktunina þegar þar að kemur.
Samt hefir einn afkastamesti fisk-
ræktarbóndi í U.S.A., Leo Ray að
nafni, sagt að fiskirækt sé list en ekki
vísindi. („Fish culture today is an art
and not a science", og „Fish
culturists must work with members of
other sciences").
Hann ráðleggur að byrja smátt og
vaxa hægt.
Þó nú sé lítt minnst á silungsrækt
sem búgrein, heldur skuli uppeldi
óargadýra verða hið nýja búsílag, þá
veit ég ekki hvort sú skipan mála er
góð að bændur fari að hangsa á
jörðum sínum - bíðandi eftir eins-
konar letifé, sem kann að áskotnast
þeim sem arður af samyrkjubúum
með stefnivarga. Það er einmitt
hagfræði, sem ég ekki skil að
bújarðirnar verði ekki áfram aðal-
vinnustaðir hins ehiprúða bænda-
fólks. Og ef jarðvegurinn má ekki
lengur gefa sínu fólki lifibrauð þá er
vatnið ætíð nærtækt til drýginda.
Mannkynið hefir ævarandi þörf
fyrir mat og fatnað, og eitt er víst:
Plágur og nauðir skella einhvers-
staðar á. Þar biður enginn um pelsa.
En við gætum átt neyðarbirgðir í léttu
formi tiltækar ef þekking og hugsun-
arsemi er viðhöfð, t.d. nú þegar kála
þarf heilum hjörðum út í óvissuna.
Að vísu getur verið arðsamt, svona í
og með, að búa til tálgripi, en það er
massinn - mannfjöldinn, sem ber
markaðina uppi. Það var a.m.k. mín
trú meðan ég var og hét.
Svo sé ég ekki að sú venja þurfi að
vera eilíf að sækja alit fiskæti á haf út
með tilkostnaði, sem er í ósamræmi
við allan launastíl í landinu.
Opinber skýrsla frá 1980 sýnir að
meðallaun fiskimanna voru 19-29
millj. kr. á árinu. Dæmi voru þó um
14-16 millj., en skýrslugjafinn tekur
fram að „mjög margir sjómenn taka
mun lengra orlof en aðrir vegna erfiðs
og slítandi starfs“. Meðaltalið sýnir þí
upphæð án þess að „fullt ársverk“ hafi
komið á móti. Til samanburðar má
geta þess að ónæðissamir flutninga-
menn t.d. hjá Bs. Selfoss höfðu 6
millj.
Þessi launamismunur leiðir m.a. til
þess að þegar vatnaframleiðslan
kemst í gagnið lendir hún inn á
rándýrum markaði svo auðvelt verður
að ryðja henni þar til rúms.
Þegar síðan margfeldiáhrif bú-
stofnsins og aukin reynsluþekking
komast á eðlilegt stig ætti lögmál
aukins framboðs að auka neysluna
með lækkuðum prísum.
Þá er ekki lítils um vert að samhliða
auknum fiskiðnaði myndaðist þama
vinnumarkaður við allsherjar úr-
gangsnýtingu, fóðurgerð, smíðar og
allan margvíslegan framleiðsluferil.
Þessvegna spyr ég: Hversvegna
ekki?
Friðrik Þorvaldsson.
auk þess að vera formaður menningar-
nefndar Verkamannaflokksins og
stefnunefndar sama flokks. Gefur því
auga leið, að hann þekki vel til starfa
Einars Gerhardsen.
Bókin skiptist í eftirfarandi kafla:
Maðurinn og starfið. Æska. Túnaðar-
maðurinn (þar er fangavist gerð skil).
Síðan kerhur kafli um sumarbústaðinn,
Kristi Rolighet, sem oftast var sam-
komustaður uppreisnarmanna. Stríðs-
árin. í þýskum fangabúðum og loks
Forsætisráðherra og flokksformaður.
Halda mætti að þetta væri nær allt
þurr pólitísk upptalning, svo er ekki.
Nyhamar hefir tekist að gæða frásögn
sína ótrúlega miklu lífi.
Meðal annarra bóka frá Tiden í ár má
nefna þýðingu Knut Ödegaard á kvæði
Einars Skúlasonar, Geisli. Kvæði þetta
um Ólaf helga, þar sem hann er Geisli
kvæðisins hefir verið gefið út í sérstak-
lega vandaðri útgáfu, inyndskreyttri af
Björn Björnebo, sem einnig mynd-
skreytti hina fallegu útgáfu sama forlags
á Lilju Eysteins fyrir 3 árum.
Sigurður H. Þorsteinsson
líf og störf Gerhardsens, bæði af
honum sjálfum og öðrum. Þó verður að
segja sem er, að þetta er fyrsta
heilsteypta ævisagan, sem samin er um
manninn, sem var forsætisráðherra
Noregs í 17 ár. Hann varð jafnframt
vipsælasti stjórmálamaður, sem Noreg-
ur hefir átt á þessum tíma, þótt hann
væri svo til óþekktur, er hann varð fyrst
ráðherra, 1945. Að vísu hafði hann verið
áhrifamikill í verkalýðshreyfingunni allt
frá 1920. Auk þess að hafa gegnt
mörgum trúnaðarstörfum, varð hann
svo miðstjórnarmaður 1921. Hann
verður svo formaður sambands ungra
jafnaðarmanna og ritari flokksins, bæði
í Osló og landsflokksins. Annars er
óþarfi að fara að tíunda störf Einars
Gerhardsen hér. Svo margir íslendingar
þekkja hann, ekki aðeins af afspurn,
heldur og persónulega, að fyrir íslenska
lesendur er fengur að þessari ævisögu
sem gerir persónunni og lífhlaupi
hennar mjög góð skil, svo góð að ástæða
er til að kynna Jóstein Nyhamar nokkuð.
Jostein Nyhamar er fæddur 1922.
Hann cr fyrst og fremst blaðamaður og

í<
'iunn jnCmii
fy'
irn.mm
■ Ein af skreytingum Björoebo úr
Geisla.
stjórnmálamaður. Var hann ritstjóri
blaðsins Aktuell frá 1959-1974. Frá 1974
hefir hann verið ritstjóri neytenda-
blaðsins.
Nyhamar hefir verið virkur í stjónmál-
um innan Verkamannaflokksins (Jafn-
aðarmanna). Hann hefir átt sæti í
sveitastjórn Bærum í 10 ár, 1969-1979.
Hann er formaður Verkamannaflokks-
ins í Bærum og hefir einnig verið
formaður verkalýðssamtaka Oslóar,
gródur og garðar
■ Gulvíðilauf með (jörosvepp.
■ Lauf af íslenskri þyroirós, sum með ryðsveppi.
(Tímamyund GE)
Á haust-
jafndægrum
■ Þegar þetta er skrifað skarta enn
blóm og tré í görðunum. Stjúpu-
blómin sýna margvíslegar ásjónur
sínar Þið getið athugað hvaða
andlitum eða trýnum þau líkjast, -
ótal afbrigði, árangur jurtakynbóta.
Kornblóm og morgunfrúr, ilm-
skúfar, prestafíflar o.fl. o.fl. halda
sér jafnan vel langt fram á haust.
Haustlitir færast yfir landið,
Skrautbúningur trjáa og runna fyrir
vetrarsvefninn. Rauðar lynglautir
sjást langt að í hlíðum, en í görðum
gefur gljámispillinn fegursta rauða
litinn. Hann lýsir beinlínis- með
eldbjarma sínum núna, en var áður
algrænn. En hinn rauði haustlitur
þarf sól til að koma í ljós, í skugga
ber lítið á honum, eða alls ekki.
Reynitegundir roðna stundum,
þ.e. laufið, og nú eru reyniberin að
verða fagurlega rauð. Þrestirnir
kunna vel að meta þau og bera fræin
víða. Víðir, birki o.fl. eru að
brúnkast, ribsið gerir það síðar. Oft
slær gulleitum blæ á víðirunnana,
gullnum blæ útum hagann. Gljá-
víðirinn er þó enn þá gljáandi grænn,
hann heldur mjög lengi grænum
laufum sínum, en lifnar seint á vorin.
Alaskaaspir rísa eins og súlur upp
úr görðunum, hraðvaxta og þráð-
beinar. Þær fella nú óðum blöðin,
þau liggja eins og hráviði á götunum,
vindurinn leikur með þau. Lauf
Alaskaaspar eru breytileg að lögun.
og stærð, stærstu laufin sem ég mældi
reyndust 20 sm á lengd og 10 sm
mesta breidd. Stilkur talinn með í
lengdinni (3 sm). Á silfurvíði frá
Alaska sindrar í golunni á Miklatúni
og víðar. Á gulvíði sjást víða svartir
upphleyptir tjörusveppablettir, en
rauðleitir ryðsveppir á rósum, t.d.
þymirós.
Sjúkdómar fylgja víst öllum lif-
andi verum, og illgresi gróðrinum í
þokkabót! Við reytum og sköfum
burt arfann, og eyðum með lyfjum í
seinni tíð bæði arfa o.fl. illgresi.
Stundum getur þetta gengið út í
öfgar. Dæmi um það hafa Reykvík-
ingar haft fyrir augum á Tjamar-
bakkanum við Tjarnargötu í sumar.
Þarna hefur verið gróðursett laglegt
limgerði úr víði o.fl. og þrfst vel.
Gras, sóleyjar o.fl. jurtir sækja
þarna að, og hafa unglingaflokkar
hreinsað það mesta burt á sumrin,
þangað til í sumar, þá voru notuð
illgresiseyðingarlyf með þeim ár-
angri, að grasið drapst og hefur
síðan setið þarna undir mnnunum í
sumar visið og herfilega Ijótt.
Nei, ef lyf em notuð verður að
fjarlægja visnu jurtirnar á eftir. Oger
þá nokkur vinnusparnaður að þessu?
Víðir og birki vaxa hvarvetna
innan um gras út um hagann, það
skaðar ekki þegar plöntumar em
komnar vel á legg í limgcrðum líka.
September kvaddi með laufvindi,
laufin svífa, hvirflast nú um götur og
torg, liggja í dyngjum þar sem hlé er,
þangað til vindsveipur nær þeim.
Raunar em þau lágum gróðri
talsverð vetrarhlíf.
Margt má Iesa á laufunum: rifur
og göt eftir skógarmaðka, bletti sem
valda skemmdir sveppa og blaðlúsa,
lamstur veðra o.s.frv. en græn lauf
má að vissu leyti telja undirstöðu
lífsins á jörðunni.
Ingólfur Davídsson,
skrifar