Tíminn - 07.11.1982, Blaðsíða 12

IX * ) *
12
SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1982.
erlendir leigupennar
RAÐSTJORNARDAT-
AR I PIKKNIKK
■ Fram til þessa hef ég verið heppinn
að hafa óbundnar hendur í efnisvali í
greinum mínum fyrir Helgartímann. Nú
víkur aftur á móti svo við að viðfangsefn-
ið er sjálfkjörið. Þegar annaðhvort
mögulegir eða líklegir skipverjar erlends
kafbáts eru grunaðir um spásséringar í
sænskum flotastöðvum eða því sem
næst, verður ekki hjá því komist að geta
þess að nokkru í Stokkhólmspistli.
Getur svíavinum ekki verið annað
málefni hugarhaldnara um þessar
mundir.
Smyglað viskí
Upphaf málsins er auðvitað að rúss-
neskur njósnakafbátur strandaði suður í
Blekinge í fyrra. Hljóta menn að muna
eftir því. Báturinn gekk á land upp, og
voru þá skipverjar fangaðir eftir nokkurt
fum, og gekk yfirheyrslan yfir þeim
nokkuð greiðlega samkvæmt eftirfarandi
munstri:
Sænskur flotaforingi: Var það ekki alveg
óvart að þið siglduð hérna inn strákar?
Rússneskur skipstjóri: Jújú, blessaður
vertu.
Sá sænski: Og það hafa bara bilað hjá
ykkur stýris- og siglingagræjumar, er
það ekki?
Rússinn: Jújú, einmitt.
Svíinn: Jæja drengir mínir, þetta má
ekki koma fyrir aftur. t>ið hljótið annars
að vera orðnir svangir.
Af raunsæisástæðum get ég raunar
viðurkennt að samtalið hefur ekki
gengið alveg svona einfalt fyrir sig.
Þegar Rússinn segir Jújú í ofanskráðu
gerist það auðvitað þannig að fyrst
hvíslast hann á við svokallaðan póli-
trúkk, þvínæst mælir hann og segir þá
Da, en túlkur snarar því svo á sænsku
og útleggur þannig: Just det. Nema hvað
að ég minntist á pólitrúkk. Pólitrúkkur
þessi er Svíum mjög hugfólginn og
plássfrekur í fjölmiðlum, og get ég ekki
vænst að íslenskir lesendur fremur en
sænskir skilji hugtakið útskýringalaust.
Þarna er átt við selluforingja og trúnað-
armann bolsévika um borð. Auðvitað
væri hægt að þýða orðið með einhverri
handhægri glósu, t.d. stjórnarerindreki
en af því að fjölmiðlum er gjarnt að sjá
rússneska stjórnkerfið alla götu frá
byltingunni í rómantískum dularhjúpi
þá kjósa þeir að segja pólitrukkur, rétt
eins og þeir segja kommissari í staðinn
fyrir embættismaður.
Nú en annars var þetta kafbátsmál
svosem ekkert grínmál, auðvitað. Svíar
voru dauðskelkaðir, sérstaklega eftir að
þeir þóttust hafa fundið út að báturinn
var vopnaður kjarnorkuvopnum. Maður
veit fjandakornið aldrei hvenærsvoleiðis
knallettur geta bært á sér. Ekki síst af
því að farkosturinn - sem var af
tegundinni „Viskí“ og þannig kenndur
við göróttan drykk - var gamall orðinn.
Gömlum báti getur alltaf fatast, hugsuðu
menn. Svo var aftur hitt að ýmsir veltu
vöngum yfir hvað þeir hefðu eiginlega
verið að gera þarna mennirnir úr því að
það var nú svona ólíklegt að þeir hefðu
villst. En þeir voru ekki villtir, svo mikið
var víst. Áður en maður villist eins mikið
og þeir sögðust hafa villst, þá fer maður
upp úr sjónum og gáir til sólar; a.m.k.
ef maður er með fullu viti. Eða ætluðu
mennirnir að flýja land? Eða voru þeir
slíkir bakkabræður að þeim dytti ekki í
hug að gá til sólar? Nú eða voru þcir
kannski bara að njósna helvítin?
Já, margar voru spumingamar sem
mönnum duttu í hug. Enda höfðu
safnast saman atvinnuspyrlar, semsé
fréttamenn, í hundruðatali þangað sem
Viskíið var. En ekkert fékkst út úr
sjóliðunum sem fyrir vom. Enginn sagði
neitt nema Kreml og hún talaði bara á
dulmáli sem enginn skildi nema fyrr-
nefndur pólitrukkur. Heimspressan
þyrlaði upp miklu ryki vegna bátsins,
sem í enskuntælandi löndum var
kallaður wisky-on-the-rocks. Margar
þýðingar - miklar tilgátur voru settar

fram af sérfræðingum hernaðartímarita
eins og Vopn í dag, Friður á jörðu og
Vígtækni, en hvergi sá ég neina skýringu
á hvers vegna farartækið var kennt við
þjóðardrykk skota og í besta falli
kanadamanna en ekki við vodka. Þótti
mér þar ljóður á ráði hernaðarsér-
fræðingastéttarinnar. En smátt og smátt
tóku menn sér svo far heim; fyrst dró
pólitrukkurinn sína menn burtu, svo
snáfuðu blaðasnápar, en lestina ráku
lögregla, brunalið og sjúkrabíll. í
síðastnefndu ökutæki halda menn að
hafi verið joðtöflur, en Svíar hafa alltaf
joðtöflur við hendina og taka ef þeir
frétta af geislavirkum leka í kjarn-
orkuveri. Joð getur nefnilega bjargað
skjaldkirtlinum í manni ef maður verður
fyrir smávægilegri geislun. Það getur
verið gott að hafa skjaldkirtilinn í lagi
hvað svo sem verður um afganginn af
skrokknum, en nú skal ekki tafið lengur
við joð. Kafskipaæfingu austursjávar-
flota ráðstjórnarmanna var lokið að
sinni.
Ný helgispjöil Óva
Sænski skerjagarðurinn er þekktur
fyrir fegurð sína. Hann er í raun réttri
tvískiftur, annars vegar sá á vestur-
ströndinni, en aðallega mun nú átt við
þann sem er hinsvegar, - eyjaklasann
meðfram ströndu hér austanmegin. Ekki
veit ég hvað eyjar að meðtöldum
hólmum öllum og skerjum eru margar,
en segja mætti mér að fjöldinn sé svona
ámóta og Breiðafjarðareyjar plús Vatns-
dalshólar. En raunar eru þessar eyjar
Skerjagarðurinn með stórum staf, -
heilagur staður. Þama gerast sögur, allt
frá smásögum eftir Strindberg yfir í
klámsögur „herrablaðanna“, þangað fer
almúginn í helgarferðir og drekkur
tollfrftt og dansar vals, og þangað sigla
á frístundabátum sínum, sem eru
400.000 talsins, og snæða pikknikk.
Árni
Sigurjónsson
skrifar Stokk-
hólmsbréf
Lesandinn hlýtur því að skilja að þegar
grunur fellur á dáta ráðstjórnarmanna
um að sigla sér til skemmtunar í
Skerjagarðinum og jafnvel fara að dæmi
innfæddra og snæða þar pikknikku
sína, þá er það svona ámóta og ef
ráðstjórnarhermenn mættu óboðnir um
Hvítasunnu á Þingvelli í loftbelg. Það
eru helgispjöll. Og vini Ráðstjómar-
ríkjanna óar ákaflega við þeirri hugsun
að aginn í Rauða hernum sé svo úr sér
genginn að sjóliðar geti stundað skemm-
tisiglingar innan um 400.000 frístunda-
báta auðvaldsins. Og súpa þessir ættlerar
kannski auðvaldsdrykkinn viskí í ofaná-
lag?!
Ég býst við að vegna þeirrar sérþekk-
ingar sem íslenskur almenningur hefur
núorðið á lofther og flota sovétmanna
hafi kafbátamálinu nýja verið gerð glögg
skil heima. En það má alltaf bæta um
betur þar sem fróðleikur um her-
væðingarmálin er annars vegar, - eins
ört og framfarimar gerast á því sviði. Nú
hafa svíar semsé í nokkra mánuði verið
að rekast öðru hverju á dularfulla vem
sem nefnist „mögulegur kafbátur" í
landhelgi sinni. Nú bar svo við fyrir
tveim vikum síðan að ekki einasta
breyttist „mögulegur kafbátur" í „lík-
legan kafbát", heldur töldu svíar sig hafa
fángað gripinn í gildru og gæti ekki
sloppið. En það kom frekar óþægilega
við suma að gildran eða sundið atarna
var ekki nema steinsar frá allra heim-
legustu og viðkvæmustu flotastöð svía
sem er í dálitlum leynivogi á útjaðri
höfuðstaðarins. Og þama vom allskyns
„mögulegir kafbátar11, „líklegir farkost-
ir“ og hvað það nú hét, að frílysta sig í
óheimild.
Fávíslega hlutu menn að spyrja: Af
hverju er draslið ekki gómað í net, já
eða botnvörpu, og bolsahelvítin krafin
sagna og tekið af þeim viskíið og
samlokurnar eða hvað þeir nú hafa með
sér í þetta sinn? En því miður. Svona
auðvelt var þetta víst ekki. Svíar mældu
allt sundið fram og til baka með
bergmálsmælum og radar og skoðuðu
sig um á hafsbotni persónulega (ýmist í
froskbúningi eða kúlu). En ekkert svar.
Og svo fóru þeir að skjóta. Það var
sprengt og sprengt hvenær sem eitthvað
hreyfðist eða suðaði í djúpinu, en ekki
rak önnur hræ á land en fiska. En 300
blaðamenn sem norpuðu á ströndinni
með kafbáta á heilanum en 'enga
á filmunni sendu skeyti til heima-
vígstöðvanna með ítarlegum lýsingum á
því kvalræði líkams og sálar sem það er
að ala manninn í kafbáti sem lengi hefst
við neðansjávar. Sálfræðingar sænska
varnarmálaráðuneytisins töldu von til
þess að súrefnisskortur, úrgangsfnykur,
kuldi og hristingur myndu von bráðar
knýja áhöfnina til að knýja pólitrukkinn
til að knýja Kreml til að leyfa þeim að
gefast upp.
Já nú missti ég óvart nafn Kremlar út
úr mér. Það er náttúrlega alveg ósannað
mál að þetta hafi verið rússamir. Svíar
em vanir á heræfingum sínum að gera
ráð fyrir innrás fjandsamlegs ríkis, sem
ekki er skilgreint nánar. Hermenn
andstæðingsins heita þá Fi (stytting úr
Fienden), sem snara mætti Ovi (sbr.
Óvinurinn). Einhvern veginn víkur svo
við að þegar heraflinn lætur sem Óvi
grafi upp stríðsöxina þá er æfinga-
skotunum alltaf beint í austurátt. Af
þessu álykta margir að Óvi sé ekki annað
en dulnefni á rússum. Þannig var og með
kafbátinn hinn líklega, að hann var alltaf
sagður heyra til óþekktu erlendu stór-
veldi; en rússneskutúlkar hersins munu
nú samt hafa verið við öllu búnir og
stóðu spenntir í flæðarmálinu og pírðu
augun út í myrkrið, sem rofnaði þegar
dugleg heimspressan lét ljósmynda-
leiftrin ganga í síbylju útyfir pyttinn.
Innrás eða ísskápur
Svo fjaraði þetta mál allt í einu út og
fjölmiðlamenn fluttu sig úr varnarmála-
ráðuneytinu í seðlabankann þar sem var
verið að fella gengið. Menn fóru að velta
fyrir sér hvort flotinn hafi verið, þrátt
fyrir allt, að eltast við „ómögulegan" eða
kannski „mjög ólíklegan" kafbát. Sumir
stungu upp á að þarna hafi verið á ferð
sjálfvirkur, mannlaus málmhólkur í
gabb eða njósnaerindum. Hlaut sá
hólkur nafnið „mögulegur farkostur".
Loks kvað svo einhver náungi upp úr
um að það sem sænski flotinn var að
sikta út með radar og asdik og berg-
málsmælingum og jarðskjálftamæl-
ingum og það sem þeir voru að sprengja
í tætlur voru nokkrir aflóga ísskápar.
Það gætu þá til dæmis ■ :verið ísskápar
sem sænskir frístundabátaeigendur voru
búnir að tæma bjórinn úr og gátu þess
vegna hent fyrir borð. Mér dettur það
bara svona í hug. Þetta er tilgáta. En sé
hún rétt, eiga rússar engan hlut að
úrgangsvandamálinu á hafsbotninum
þarna, hvað svo sem sálfræðingar segj a.
En svo getur sem sagt vel verið að það
hafi veri kafbátur. Já, það er raunar
líklegt, skilst manni. En mikið skrambi
eru rússar þá orðnir sleipir að rata milli
skerjanna hér í túnfætinum. Þeir segja
sérfræðingarnir, um leið og þeir biðja í
hljóði að rússar séu nú ekki að gera
áætlun um innrás, að líklega ætli þessir
kafbátar allir að fela sig í djúpunum í
skjóli sænskra skerja og sænsks hlutleysis
meðan kanar lurki á heimamönnum
eystra ef til stórstyrjaldar skyldi koma.
Þess vegna sé erindið bara kortleggja
sænsku sundin svona vel; í lt. linni setji
þeir kannski út einhver kennileiti,
radíóvita og slíkt. En sænskum finnst
það að vonum nokkuð hart að fá óboðnu
gestina svona alla leið að morgunverðar-
borðinu, eins og einhver orðaði það.
Sænskum flotaforingjum var brugðið
um ráðleysi eftir þetta nýjasta kafbáta-
ævintýri. Þeir svara tvennu til. í fyrsta
lagi sé árangursleysið skiljanlegt af því
að engu öðru landi hafi heldur tekist að
þvinga kafbát upp á yfirborðið á
friðartíma. En kafbátum er líka ekki
þvingað á hverjum degi á morgunverðar-
borðið utan matartíma hjá öðrum
þjóðum, svo talað sé í líkingum. Ætli
rússar myndi ekki reyna að hitta áhöfn
sænsks kafbáts sem væri á róli í
flotahöfninni í Múrmansk að máli,
jafnvel þótt það væru friðartímar? í
öðru lagi segja sænsku aðmírálamir:
Þegar við verðum kafbáts varir næst í
landhelgi okkar munum við fyrst full-
vissa okkur um að það sé raunverulegur
kafbátur, þvínæstu sökkva djúp-
sprengjum á hann, og ekki bara einni í
einu eins og í þetta sinn, heldur heilli
skæðadrífu. Þetta þýðir að þeir hóta að
sprengja í þúsund mola sérhvem örmul
af óvelkomnu neðansjávarfleyi sem
fyrir þá ber á næstunni. Standi svíar við
þær heitingar sínar em ókomnir sjó-
könnuðir ráðstjórnarmanna lítt
öfundsverðir. Maður getur ekki annað
en vonað að þeir beini skógartúmm
sínum eitthvað annað um skeið, því
heldur væri ófriðvænlegt í þessum
heimsparti ef svíar færu mjög að stunda
djúpsprengingar á kostnað Rauða
hersins. Þá gæti farið að fækka stokk-
hólmspistlunum mínum, trúi ég.
Október
ÁS.