Tíminn - 07.11.1982, Síða 23

SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1982.
23
á bókamarkadi
■ Sigmund Freud eins og teiknarinn David Levine sér hann fvrir sér.
einhverju. Sú skelfilega hugsun greip
mig að úlfamir mundu ráðast á mig og
éta mig og ég hrópaði upp úr svefnin-
um.“
Freud túlkaði drauminn svo að þar
væri um bemskuminningu að ræða, og
uppsprettu þeirrar hugsýki sem úlfmað-
urinn þjáðist af. 18 mánaða að aldri
hafði hann sýkst af malaríu, og Freud
gat sér þess til að þá hefði rúm hans verið
fært inn í svefnherbergi foreldranna.
Einn daginn hafði hann vaknað og séð
föður sinn og móður í samförum í
rúminu við hliðina (hinn hvíti litur
úlfana táknaði að mati Freuds nærföt
foreldra hans). Sergei litli varð skelfingu
lostinn af því sem hann sá og þorði ekki
að gefa frá sér minnsta hljóð. En
skyndilega hljóðaði hann upp, batt þar
með enda á ástarleik foreldra sinna og
ávann sér gremju þeirra.
Samkvæmt frásögn Freuds áttaði
Pankeyev sig á uppsprettu hugsýki
sinnar þegar hann skýrði honum frá
draumtúlkun sinni, og eftir það gekk
lækningin fyrir sig hröðum skrefum.
Sextíu ámm eftir að þesi þáttaskil á
hugsýki hans áttu að haa orðið þverneit-
aði Pankeyev því hinsvegar að hann
hefði nokkru sinni séð foreldra sína í
samfömm. Hann minntist þess að hafa
dreymt úlfana, en kallaði túlkun Freuds
„skelfilega ósannfærandi."
Á sínum tíma varð „bati“ úlfmannsins
mikill hvalreki á fjörur Freuds. Sálgrein-
ingarhreyfingin stóð þá á miklum kross-
götum, enda höfðu þeir Adler og Jung
yfirgefið hana og neitað að fallast á
hugmyndina um kynóra bernskuáranna.
En dæmi úlfmannsins virtist þá benda til
þess að í þessu ágreiningsefni hefði
Freud haft á réttu að standa.
Alla tíð síðan bar Freud mikla
umhyggju fyrir sjúklingi sínum, og
Anna dóttir Freuds, sem er nýlátin,
talaði í ritgerðum sínum um „úlfmann-
inn okkar.“ En Pankeyev segir að hann
hafi verið notaður sem sýnisgripur og er
ósáttur við það. Aftur á móti hafnaði
hann ekki fjárhagsstuðningi frá þeim
feðginum.
Úlfmaðurinn
fékk aldrei bata
Upplýsingar í nýrri bók eru áfall
fyrir sálgreiningaraðferð Freuds
The Wolf Man, 60 Years Later
eftir Karin Obholzer.
Routledge & Kegan Paul. (1982).
■ HvegóðursálkönnuðurvarSigmund
Freud? Sjálf spurningin fær hjörtu
fylgismanna hans til að slá örar. En nú
hefur einn frægasti sjúklingur hans lýst
því yfir að meðferðin hjá Freud hafi í
raun aldrei bundið enda á vandamál sín.
Sjúklingurinn - sem Freud hafði oft
tekið dæmi af og nefnt „úlfmanninn" í
ritgerðum sínum af því að einn drauma
hans fjallaði um úlfahóp - átti nokkru
áður en hann lést viðræður við blaða-
konu í Vínarborg og í miðjum nóvember
er væntanleg bók sem geymir samræður
þeirra. Niðurstaða þeirrar bókar er að
sálarástand úlfmannsins hafi ekkert
breyst. „Ég bý enn við sama vandamál
og þegar ég korn fyrst til Freuds" segir
hann. Að auki sakar hann Freud um að
hafa farið með ósannindi varðandi
nokkur mikilvægustu atriðin um sjúk-
dómssögu sína.
Fram kemur í bókinni að úlfmaðurinn
hét í raun og veru Sergei Konstantin-
ovich Pankeyev og dó fyrir þremur árum
á Geðsjúkrahúsi Vínarborgar, þá 92 ára
að aldri. Hann kom upphaflega til
Vínarborgar árið 1910 og leitaði þá til
Freuds. í sjúkraskýrslu segir hinn frægi
sálkönnuður að þessi ungi maður þjáist
af „óstöðvandi slímrennsli úr þvagfær-
um“, hann sé „fullkomlega niðurbrot-
inn“ og verði að reiða sig á allan hátt á
annað fólk. Samkvæmt frásögnum nokk-
urra nemenda Freuds hafði Pankeyev
svo litla stjórn á sér að hann gat ekki
einu sinni klætt sig sjálfur. Eftir fjögurra
ára meðferð lýsti Freud því yfir að
Pankeyev hafði fengið bata á sjúkdómi
sínum.
Ef marka má bók blaðakonunnar
Karin Obholzer eru flestar þessar stað-
hæfingar um Pankeyev ósannar. Hann
átti að vísu við hugsýki að stríða, en því
fór fjarri að hann væri hjálparvana
vesalingur eins og Freud hafði fullyrt.
Og þótt Freud hafi staðhæft að sér hafi
tekist að lækna Pankeyev þá þjáðist
hann fram á hinsta ár af sálrænum
veikleika, sem m.a. birtist í því að hann
gat ekki náð fullnægjandi og varanlegu
sambandi við kvenfólk.
Engu að síður minnist Pankeyev
tímanna þegar hann var í meðferð hjá
Freud með ánægju. Hann stytti sér
stundir á ýmsan hátt á þessum árum:
lærði skylmingar, spilaði og sat á
kaffihúsum og horfði á tímann og
kvenfólkið líða framhjá. Þess á milli fór
hann á læknastofu Freuds og hvarf þar
í undirdjúp sálarlífsins. Nafnið „úlfmað-
urinn" er dregið af draumi einum sem
hann sagði Freud frá, og sálkönnuðurinn
taldi marka þáttaskil í meðferðinni.
„Mig dreymdi að það væri nótt og ég
lægi í rúmi mínu. Rúmið var við
gluggann og fyrir utan var þyrpingur
valhnetutrjáa... Skyndilega opnaðist
glugginn og það skelfdi mig að sjá
nokkra hvíta úlfa sitja á stóra valhnetu-
trénu beint fyrir utan gluggann.iÞeirvoru
sex eða sjö...og höfðu löng skott eins og
refir og eyru þeirra voru sperrt eins og
þegar hundar eru að fylgjast með
Það sem Freud áttaði sig ekki á var
að hin ýtarlega greining hans á sálarlífi
Pankeyev gerði hann um alla framtíð
ósjálfstæðan, háðan leiðbeiningum ann-
arra og óhæfan til að taka sjálfstæðar
ákvarðanir. Eftir fyrri heimsstyrjöldina
kom Pankeyev aftur til Vínarborgar og
þá á flótta undan bolsevikabyltingunni í
Rússlandi. Hann var peningalaus og
leitaði ásjár Freuds sem samþykkti að
taka hann í frekari meðferð án borgunar.
Og hann braut eina mikilvæga reglu
sálgreiningar þegar hann lét sjúkling
sinn hafa peninga.
Síðar vísaði Freud Pankeyev til ann-
arra sálkönnuða og alla ævi var hann
öðru hvoru að leita aðstoðar þeirra.
Seint á áttræðisaldri var hann enn í
meðferð hjá tveimur sálkönnuðum.
Hann settist að í Vínarborg og vann
fyrir sér sem tryggingasölumaður. Einn-
ig kenndi hann nokkrum nemendum
Freuds rússnesku. Hann var um skeið
giftur fátækri hjúkrunarkonu, en hún
stytti sér aldur árið 1938.
Blaðakonan Obholzer sem var náinn
vinur hans síðustu árin segir að Rank-
eyev hafi viðurkennt að Freud hafi í
upphafi hjálpað honum. „Mistök
Freuds", segir hún „voru að taka hann
til meðferðar á nýjan leik. Hann var
háður sálgreiningu eins og eiturlyfi það
sem eftir var ævinnar."
Eftir reynslu sína af sálkönnun Freuds
voru ein síðustu orð Pankeyev þessi:
„Freud var mikilmenni, jafnvel þótt
hann segði ekki alltaf sannleikann..“
■ Ofannefndar bækur fást í Bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar. Tekið
skal fram að hér er aðeins um kynningu að ræða, enga ritdóma.
. JsÚxsexondtimte&tMVOcktlhnow
rteis htartoustndihMebtm."
-AftTBWCfftWVD
mrvm,
AIN'T
NEW YORK AIN’T AMERICA
eftir Ephrain Kishon.
Útgefandi: Bantam Books.
■ Margir minnast þess enn með
ánægju þegar Róbert leikari Arn-
finnsson las skopsögur ísraelska háð-
fuglsins Ephraim Kishon í útvarpi á
sunnudagseftirmiðdögum fyrir nokkr-
um árum. Hér er komið safn stuttra
erinda sem hann hefur samið um
Bandaríkin og bandarískt þjóðlíf -
og fá þar að venju margir á kaunin.
Hann gerir að umræðuefni siði og
hætti, stjórnmál, fólk á förnum vegi,
pípulagningarmenn, hunda, tölvur,
leigubíla, sjónvarp og guð-má-vita-
hvað.
Annar kunnur háðfugl Art Buc-
hwald sagði um Kishon: „Hann er
næst mesti háðfugl í heimi. Hann fer
á kostum og ég hata hann...!“
Fyrir þá sem vilja rifja upp kynni
sín af Kishon frá útvarpinu er þessi
bók hvalreki.
BEFORE I FORGET.
AN AUTOBIOGRAPHY.
Eftir James Mason.
Útgefandi: Sphere Books Ltd.
■ James Mason er með kunnustu
leikurum sem nú eru á dögum. Hann
varð fyrst verulega frægur fyrir leik
sinn í kvikmyndinni The Seventh
Veil og Fanny By Gaslight. í
Bandaríkjunum varð hann goðsagna-
persóna og í Englandi þjóðhetja.
Hann hefur leikið í myndum með
öðrum stórstjömum, Judy Garland,
Margaret Lockwood, Gary Grant
og Peter Sellers.
í bókinni lýsir Mason uppvaxtar-
og æskuámm sínum, fyrstu kynnum
sínum af leiklist og hvaða atburðir
það voru sem réðu því að hann
helgaði henni starfskrafta sína í fjóra
áratugi.
Bókin þykir hreinskilin, og frá-
sagnir Mason af samferðarmönnum
sínum í kvikmynda- og leiklistar-
heimi eru oft mjög forvitnilegar.
Aðdáendur Mason mega vel við una.
RAIDERS OF THE LOST ARK
Eftir Campell Black.
Útgefandi: Corgi Books.
■ Margir kannast við söguefni þess-
arar bókar úr samnefndri kvikmynd
Steven Spielbergs sem miklar vin-
sældir hefur hlotið.
Þráðurinn er á þessa leið: Indiana
Jones prófessor í fornleifafræði og
ævintýramaður hefur getið sér orð-
stír fyrir að hafa haft upp á mörgum
gersemum fyrri alda. Þegar sagan
hefst er honum falið verkefni sem er
stærra í sniðum en nokkru sinni fyrr
og sjálf framtíð heimsins hvílir á því
hvernig til tekst: hann á að finna
Týndu örkina.
Til allrar hamingju slæst í för með
honum greiðvikin og hjálpfús dama
og styttir stundir. Enda veitir ekki af:
í leitinni að örkinni sem berst um
Miðjarðarhafslönd og Austurlönd
nær lendir prófessorinn í margs
konar mannraunum og er ansi hætt
kominn á tímabili.
Skyldi hann finna örkina? Því
megum við ekki ljóstra upp.
Þægilegt og auðmelt lesefni.
FANNY: BEING THE TRUE
HISTORY OF THE ADVENTUR-
ES OF FANNY HACKABOUT-
JONES.
Eftir Erica Jong.
Útgefandi: Granada.
■ Erica Jong hefur orðið æ at-
kvæðameiri höfundur með árunum.
Margir kannast við bækur hennar
Fear of Flying, How to Save Your
Own Life eða ljóðakverum hennar.
Hér er komin sú saga hennar sem
hvað mesta athygli hefur vakið, enda
vikið að örvandi efni, lífi gleðikonu
á Englandi á átjándu öld.
Einhver frægasta gleðisaga bók-
menntanna er saga John Cleveland
um greiðviknu stúlkuna Fanny Hill.
Hún þykir óvanalega hispurslaus og
hefur verið lesin af mikilli ánægju
fram á okkar daga.
Erica Jong hefur kosið að skrifa
sérkennilega skáldsögu um söguper-
sónuna í skáldsögu Clevelands: sem
sé reyna að átta sig á því hvers konar
manneskja þetta hafi verið og hvers
vegna vændið varð hlutskipti hennar.
Saga Jong er bráðskemmtileg,
rituð af snilldarstíl og aukin bragð-
efni úr „reynsluheimi" Fannýjar.