Tíminn - 21.11.1982, Blaðsíða 22

22

SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1982
á bókamarkadi.
■ Haustið 1980 tóku hjónin Jóna
Sigurðardóttir og Sigurður Hjartarson
sig upp, seldu allar eigur sínar og fluttust
til Mexikó ásamt fjórum börnum sínum,
Hirti Gísla, Lilju Svanbjörgu, Sigríði
Elfu og Þorgerði. Með þeim dvaldi
einnig um nokkurt skeið Hanna Stefáns-
dóttir. S.l. vor komu þau aftur heim eftir
ævintýralega dvöl ytra. Þau hjónin hafa
nú skrifað forvitnilega bók um Mexíkó
og dvölina þar og kemur hún út á þeirra
eigin vegum í næstu viku. Bókina prýða
fjöldi mynda, þ.á.m. litmynda, og
teikningar sem Sigríður Elfa hefur gert.
Viö fengum leyfi höfunda til að birta
hluta úr sjötta kafla bókarinnar þar sem
segir frá kynnum þeirra af mannlífi í
Puerto Angel, 2000 manna þorpi á
Kyrrahafsströnd Oaxacafylkis, þar sem
enginn kann að flýta sér og margir vinna
eins lítið og kostur er.
Mannskepnan
Er nú mál að snúa sér að öðrum
skepnum þorpsins. Líf mannskepnunnar
er ekki síður áhugavert við þessa
sólbökuðu vík. Nánast hvern dag á
heitasta tímanum eru óbreyttir dátar
flotans kvaldir í fjörunni í ríflega
fimmtíu stiga heitri sólarsterkjunni.
Sitjum við þá í skugganum, í þrjátíu
stiga svalanum og njótum þess að þurfa
ekki að fremja flotaleikfimi í brennandi
sandinum. Er leikfimi þessi enn ein
staðfesting á mexíkönskum samfélags-
háttum, tilviljun ein ræður ef einhverjir
tveir ná takti. Langvarandi gönguæfing-
ar dátanna í uniformi með byssu um öxl,
■ „Þvottakonur á öllum aldri sitja liðlangani daginn við lækinn og klappa þvott
á steini“.
þungur og þurr á manninn. Svo getur hann
gosið eins og eldfjall og verður þá ekki
ávallt haminn. „Ofsamaður og vænn til
höfðingja," eins og Kolbeinn ungi
forðum. Cuca var einn þeirra er stóðu
að „byltingunni" í Puerto Angel í mars
er oddvitanum var sparkað. Settist hann
í oddvitasætið og hyggur nú á mörg
stórvirkin til framfara lýðnum í plássinu.
Næstur bræðranna er Nayo, einstakt
prúðmenni, góður fjölskyldufaðir, á
einn son en enga hjákonu svo vitað sé,
tekur mikið tillit til konu sinnar, enda
ekki talinn ættarlaukur af bræðrum
sínum. Nayo er heljarmenni að burðum
og ekki vildum við eiga hann að óvini ef
hann brygði skapi. Nayo hefur óforbetr-
anlega nautn af fjárhættuspili, án þess
að hætta ótæpilega miklu.
Næstur er Julian. Er hann rólegastur
þeirra bræðra ódrukkinn en æstastur á
atsstundum og við spilaborðið þegar
hann hefur fengið sér í glas. Þolir afar
illa að tapa, vill þá stundum láta hnefana
tala. Julian á fimm börn, öll með sinni
kostaríku konu.
Er þá komið að Pepe, okkar besta vini
í þorpinu og sérlegum sérfræðingi okkar
í hanaatsmálunum. Þessi Pepe er kórall-
kafarinn sem sagt er frá í þriðja kafla.
Á síðasta sumri varð hann fyrir slysi við
köfun, lamaðist upp í háls. Hann hefur
nú náð ótrúlegum bata og gengur um
með einn staf.
Hanaáhugi Pepes hefur síst minnkað
við áfall þetta og eyðir hann drjúgum
tíma í fóðrun og uppeldi hana sinna. Er
Pepe öðrum mönnum fróðari um allt er
lýtur að hönum og ati.
I heimsókn í þorpinu Puerto Angel í Mexíkó:
Þar sem hanaöt og dauðs
f öll gefa líf inu lit
Helgar-Tíminn birtir kafla úr hók Jónu Sigurðardóttur
og Sigurðar Hjartarsonar UNDIR MEXÍKÓMÁNA
virðast skila betri árangri. Stundum
þramma tveir til þrír flokkar um aðal-
götuna niður á bryggju þar sem dátarnir
æfa hælsnúning og stapp hrópándi
vígorð til áhersluauka. Annars er okkur
orðið hlýtt til dátaskinnanna því þeir eru
okkar næstu mennsku nágrannar. Telj-
um við af þeim nokkra vernd, einkum
þó á næturnar, því þeir vakta sitt
umhverfi vel.
í lífi þorpsbúa eru flestir dagar eins,
róið er til fiskjar hvern morgun um
sexleytið, og þeir sem eiga bardagahana
setjast gjarnan í sandinn undir rökkur
og ræða um hana sína og næsta at.
Þvottakonur á öllum aldri sitja liðlangan
daginn við lækinn og klappa þvott á
steini. Þannig líða dagarnir einn öðrum
líkur og fátt er það er rýfur tilbreytingar-
leysi hversdagsins. Helst eru það hanaöt
og dauðsföll er gefa lífinu lit. Eru þá
tilefni til veisluhalda.
Dauðsfall gamalmennis svo og ártíðir
látinna ættingja gefa efni til vikulangra
hátíðahalda með grátkvennakór,
drykkju og áti gífurlegu. í síðasta
mánuði var þess minnst í húsi kunningja
okkar að ár var liðið frá því gamla
amman lést. Voru haldnar veislur stórar
í rúma viku, kalkúnum og kjúklingum
slátrað, gerðir út leiðangrar til eðluveiða
(lítt aðlaðandi í útliti, en bragðgott er
af þeim kjötið). Nágranna- og kunn-
ingjakonur hjálpuðu til við matargerð
alla dagana. Veisluhöldin náðu hámarki
síðasta daginn, á dánardægri gömlu
konunnar, en þann dag var einnig
sálumessa í kapellu þorpsins. Undraði
okkur allt tilstandið.
Við höfum kynnst mörgu ágætisfólki
hér í plássinu, sem hefur miðlað okkur
af lífsreynslu sinni og aukið okkur mjög
skilning á mannlífi í mexikönsku dreif-
býli.
Skömmu eftir komu okkar hingað
tókum við eftir afar smávaxinni konu er
rölti gjarnan um plássið og seldi litlar
kúlur, hnoðaðar saman úr sykri og
bitum af tamarindoávextinum. Hægri
handleggur konunnar hafði einhvern-
tíma brotnað um þvert og verið illa
græddur. Tannlaus var hún með öllu og
gómar mjög fallnir. Gengu nálega
saman nef og haka. Gamla konan hafði
áberandi stór og útstæð eyru og svo bar
hún á smáu höfðinu þau viðáttumestu
glcraugu er við höfðum séð.
Okkur var tjáð að kona þessi héti
Manuela de la Rosa Cabrera og hefði
orðið 100 ára í janúar. Nokkru síðar
áttum við gott spjall við gömlu Manuelu
og fræddi hún okkur mikið um líf og
kjör í upphafi aldarinnar. Manuela hafði
verið trúlofuð snemma í Byltingunni og
fylgdi hún unnustanum í herförum
byltingarmanna og bar sjálf vopn. „En
þér drápuð þó engan?" spurðum við.
„Sí, bastante," „Jú, slatta," svaraði sú
gamla að bragði.
Manuelu virðist lítið hafa förlast,
heyrnin að vísu ögn tekin að slævast og
tfmaskyn hennar er viðlíka ruglað og
annarra Mexíkana. Reyndist því oft
erfitt að tímásetja einstaka atburði í
frásögn hennar. En lundin er létt og
lífsgleði hennar hrífandi. Heyri hún
góða mexíkanska músík á hún erfitt með
að sitja kyrr og vill þá gjarnan fá sér
snúning með nærstöddum karlmönnum.
Svo faðmaði hún okkur ogkyssti í
kveðjuskyni og bað okkur vel að lifa.
Vænn hluti þorpsbúa heyrir til þeim
finrm ættum er hér hafa búið frá
ómunatíð. Þær hafa vissulega blandast
talsvert innbyrðis í tímans rás en engu
að síður eimir enn af gömlum ættarerjum
sem fyrrum gátu orðið illvígar og
blóðugar í betra lagi. '
Er við heimsóttum Puerto Angel fyrst
í janúar 1981 kynntumst við Pepe Cruz
Herrera kórallakafara. Tengslin við hann
héldust og styrktust og fyrir áeggjan
hans héldum við til Puerto Angel að
lokinni dvölinni í Mexíkóborg. Við
höfðum eignast vin af einni sterkustu ætt
staðarins og vinskapurinn við Pepe varð
til þess að okkur var tekið tveim höndum
af allri ættinni. Varð okkur brátt ljóst
að allt sem gert yrði á okkar hlut í
plássinu jafngilti aðför að gjörvallri
Cruz-ættinni.
Litríkir bræður
Cruz-bræðumir eru afskaplega litríkir
mcnn og afar mexíkanskir í skapferli og
æði öllu. Væri því ekki úr vegi að bregða
upp mynd af þeim bræðrum.
Elstur bræðranna er Tino, hæglátur
ódmkkinn en lifnar nokkuð á góðum
stundum. Hefur hann nautn af að senda
bræðrum sínum glósur, sérstaklega á
hanaötum og þegar þcir - sitja við
fjárhættuspil.
Næstur er Cuca „el terrible" (hinn
ógurlegi). Cuca er frægasti hanaetjari í
plássinu og þó víðar væri leitað. Ákafa-
maður hinn mesti bæði til kvenna og
annarra verka er hann beinir spjótum
sínum að. Er okkur tjáð að þessi ágæti
vinur vor eigi 20 börn og vitum við fyrir
víst að fleiri eru í gerjun. Af þessum 20
á hann þrjú með eiginkonunnil! Mæti
maður „el terrible“ á stuttbuxum einum
dettur manni helst í hug að maðurinn
hafi oft lent í klónum á klaufskum og
ölóðum skurðlæknastúdentum svo þak-
inn er hann ömm á belg og handleggj-
um. Eigi verður þó læknavísindunum
um kennt heldur em ör þessi menjar skot-
og lagvopna á 25 ára tíma. Síðast í
nóvember á liðnu ári varð hann fyrir
skotárás eins vinar síns, er eigi vildi una
úrslitum hanaats daginn áður. Daginn
þar á eftir drukku þeir saman og vom
aldrei betri vinir en einmitt þá.
Á dögunum hugðist Cuca taka sér far
með rútunni frá Pochutla til Oaxaca til
að heimsækja Pepe bróður sinn er þar
lá á sjúkrahúsi. Áður en hann steig upp
í rútuna réðust að honum þrír bræður
úr Pochutla er töldu sig eiga sakir á
hendur honum. Enginn veit um endalok
ef ekki hefði lögreglu borið að. Cuca
slapp í rútuna óskorinn og óstunginn en
illa hruflaður og marinn.
Cuca er með afbrigðum skapríkur,
allra manna gleiðastur og skemmtileg-
astur á góðum stundum, en getur verið
Pepe er hægur og dagfarsprúður en ku
hafa verið vel liðtækur þá er til ryskinga
kom hér áður fyrr. Hann er ókvæntur
en á fjögur böm með jafnmörgum
konum.
Næstur er Beto. Hann er ákaflega
ólíkur bræðrom sínum, bæði í útliti og
innræti, ákaflega glaðsinna, síspaug-
andi, ágætlega ölkær og væmkær með
afbrigðum. Beto er tvígiftur, en eigi
hefur honum auðnast að geta barn við
eiginkonum sínum né öðmm konum svo
ömggt sé. Þykir þetta afspyrnu lítil
karlmennska í þessari frjósömu ætt.
Yngstur er uppeldisbróðirinn Marcial.
Gjörólíkur þeim bræðmm sem vonlegt
er, lítill snaggaralegur, ræðinn og ölkær
úr hófi. Marcial er 15 barna faðir
(maðurinn er 28 ára), þar af á hann
fjögur með eiginkonunni. Hin ellefu ku
hann eiga með þremur hjákonum sem
hann gerir enn út á.
Tvær systur þeirra bræðra búa hér, en
koma eigi við sögu. Elsti bróðirinn,
Benito, náði einnig fullorðinsaldri, en
var drepinn í vopnuðum átökum fyrir
margt löngu. Er oss tjáð að hann hafi
verið bræðrum sínum fremri um flest,
fjölþreifnari og meira hreystimenni.
Þessi tíu náðu fullorðinsaldri af átján
börnum gömlu Cmz-hjónanna, sem enn
búa hér spræk og hress.
Ættfaðirinn, gamli Don Gonzalo,
hetur búið hér alla ævi og kann frá
mörgu að segja. Hann rekur þriðja
flokks gistihús, sem ávallt er tómt nema
um áramót og páska. Fyrri hluta dagsins
eyðir hann í að eigra um og rexa í sínu
fólki. Um fimmleytið sest hann í
mggustól sinn á gangstéttinni gegnt húsi
sínu og hlustar gjarnan sofandi á
íþróttalýsingar í útvarpi, ellegar situr
undir kornabörnum ættarinnar.
Mama Cmx, eins og Romana Herrera
de la Cmz er ávallt kölluð, rekur
veitingastofu af dugnaði og myndarskap
og selur besta matinn í plássinu. Betra
ceviche fæst ekki í Mexikó. Mama Cmz
er mexikönsk ættmóðir af bestu sort,
stjórnsöm, sívinnandi og þrungin hlýju.