Tíminn - 07.12.1982, Blaðsíða 10

10
ÞRIÐJUDAGUR 7. DESEMBER 1982
Hvernig best er
að komast
hjá bakverkjum
Nýir bækl-
ingar f rá
Kvenfé-
lagasam-
bandinu
■ Kvenfélagasamband íslands hefur
sent frá sér tvo bæklinga, sem eru til
leiðbeiningar um þrif á fatnaði. Fjallar
annar um blettahreinsun, en hinn inni-
heldur ýmsar leiðbeiningar um þvott, og
er höfundur hans Sigríður Haraldsdóttir.
í þvottabæklingnum, sem ber nafnið
„Svona gerum við þegar við þvoum
okkar þvott“, er í inngangi rakin sú
breyting, sem orðið hefur á þvottaað-
stöðu á heimilum, en bent á það, að þótt
aðstaðan hafi batnað til muna, sé ekki
þar með sögð öll sagan. Áður fyrr var
fatnaður úr ull eða baðmull og einstaka
hlutir voru úr líni eða silki. Lítill vandi
var fyrir húsmæður að þekkja þessi efni
í sundur og því ekki fiókið mál að gera
sér grein fyrir, hvernig skyldi þvo hverja
flík. Nú aftur á móti er aragrúi efna í
notkun, sem hafa mismunandi eiginleika
og þola mismunandi meðferð. Það er því
mun brýnna nú cn áður að kunna til
verka við þvottinn.
1 bæklingnum eru kynnt hin ýmsu
merki, sem fínna má á tilbúnum fatnaði,
og merking þeirra útskýrð, gerð grein
fyrir hinum ýmsu þvottaefnum, sem til
eru, greint frá hinum ýmsu þurrkunarað-
ferðum, gefnar ýmsar góðar ráðleggingar
um þvottinn sjálfan og meðferð
þvottavélarinnar, svo eitthvað af efni
hans sé nefnt.
Bæklingurinn um blettahreinsun var
gefinn úr af Statens Husholdningsrád í
Danmörku á þessu ári, en þar hafa verið
prófuð ýmis efni til að ná burtu blettum.
Þar kom í Ijós, að flesta venjulega bletti
er unnt að fjarlægja með góðum árangri,
t.d. með uppþvottalegi og jafnvel
nýmjólk. í þessum bæklingi er því mælt
með nokkrum öðrum blettahreinsiefnum
en í þeim bæklingi, em Kvenfélagasam-
band fslands gaf út fyrir nokkrum árum
um blettahreinsun.
Bæklingurinn er skipulagður sem
handhægt uppsláttarrit, sem grípa má tii,
þegar óhöpp verða. Sigríður Haralds-
dóttir þýddi.
— Hættulegt að ganga of fattur, þá skekkist þyngdarpunktur
líkamans
■ - Éf við viljum forðast að fá
bakverki, liðagigt, mígreni og
vöðvabólgur, þá er um að gera að standa
í viðbragðsstöðu, með létt bogin hné og
skjóta eðlilega fram brjóstkassanum.
Þetta segir danskur yfirlæknir á
sjúkrahúsinu í Gentofte, Flemming
Vestberg að nafni, en hann hefur í átta
ár unnið að rannsóknum á líkamsstöðu
■ A hefur hina réttu líkamsstöðu, þar sem þyngdarpunktur líkamans liggur fyrir framan hryggsúluna, en B stendur allt
of fattur, og þar með færist þyngdarpunkturinn aftur fyrir hryggsúluna og veldur bakverk.
manna, bæði við vinnu og kyrrstöðu.
Hann segir að um 30% af kvörtunum
fólks, sem kemur til læknis, sé út af
bakverk og öðrum hryggþrautum - frá
hálsi og niður í rófubein, en þó einkum
í mjóhrygg.
- Það eru allt of margir, sem hafa
vanið sig á hina svokölluðu „lög-
regluþjóns-réttstöðu“,.þ.e.a.s. vanið sig
á að standa fattir - 'allt að því með
sveigðan hrygg. Hnén eru þá alveg stíf
og bein og þyngdarpunktur líkamans
færist til og álagið á hrygginn verður
rangt. Þetta segir til sín með verkjum í
baki og öðrum óþægindum þegar tímar
líða.
Flemming segir, að hina réttu líkams-
stöðu sé að finna hjá náttúrubörnum,
svo sem indíánum og svertingjum og
börn hafi oftast hina réttu stöðu, þannig
að líkaminn er í jafnvægi og lærvöðvarn-
ir framan á lærunum sjá um eðlilega
hreyfingu líkamans.
- Ég segi við sjúklinga mína, segir
læknirinn í viðtali í tilefni af útkomu
bókar um þetta efni, - að þeir eigi að
standa með léttbogin hné og ganga svo
eins og þeir væru að vaða inn í kindahóp,
sem þeir ætluðu að dreifa með fótunum,
- og 18 af hverjum 20 hafa með þessu
lært að breyta um stöðu og göngulag og
þar með læknast af bakverknum.
Læknirinn segir nauðsynlegt fyrir alla
að gera æfingar til að styrkja vöðvana í
baki og ekki síður kviðvöðva. Þetta
skýrir hann í bók sinni, „Ryglidelser og
holdninger“ sem mikla athygli vekur í
Danmörku, bæði hjá læknum, sjúkra-
þjálfurum og almenningi.
— úr greirt Zóphaníasar Péturssonar í tímaritinu Heilsuvernd
Báða þessa bæklinga má fá keypta á
skrifstofu Kvenfélagasambands Islands
á Leiðbeiningastöð húsmæðra að Hall-
veigarstöðum, 3. hæð, en hún er opin
daglega kl. 15-17. Þar fást einnig eftir-
taldir bæklingar: Matur og hreinlæti.
Nútíma mataræði, Mataræði bama 1-7
ára, Glóðarsteiking, Gerbakstur, Fryst-
ing matvæla, Félagsmál og fundarstjórn
og Leiðbeiningar um íslenska þjóðbún-
inga.
wSvona
K gerum viö
Þegar viðþvoun
okkar þvott“
■ „Sennilega er bakverkur sá kvilli er
vér vel flestir íslendingar þekkjum af
eigin raun, - og þeir sem ekki gera það
nú þegar mega eiga von á því, að komast
í kynni við hann áður en ævin er öll.“
Þannig hefst grein í tímaritinu
Heilsuvernd, sem gefið er út af Nátt-
úrulækningafélagi íslands, og er greinin
eftir Zophonias Pétursson, forseta sam-
takanna. Greinin nefnist BAKVERK-
UR.
Hann ræðir um hinar ýmsu orsakir
bakverkjar og segir hann geta stafað af
margvíslegum ástæðum, sem auðvitað
sé áríðandi að láta rannsaka. Svo sem,
hvort sýking sé í nýrum, eða skaddar af
völdum meiðsla. Einnig koma til ýmsir
kvensjúkdómar, sem valdið geta
verkjum í baki. Brjósklos getur líka
verið ástæðan fyrir kvöl í baki, ef
brjóskdiskurinn milli hryggjarliðanna
fer úr skorðum. Þá þrýstir það að
taugum og sársaukinn liggur niður í læri
og út í mjaðmir.
Ef læknir hefur rannsakað sjúklinginn
með bakverkinn, og komist að þeirri
niðurstöðu, að þetta sé algengur bak-
verkur, og lækningin sé aðeins verkja-
töflur til að lina verkinn uns kastið er
liðið hjá, þá gefur Zóphonias nokkur
ráð til fólks, sem vill reyna að læknast
af þessum kvilla og komast hjá honum
í lengstu lög.
Slappir kviðvöðvar - og
fleiri ástæður fyrir bakverk
Ein ástæðan fyrir bakverk getur verið,
að kviðvöðvar séu slappir og máttvana.
Ráð við því er eftirfarandi aðferð:
Leggjast skal flatur á gólfið og setja
fætuma undir rúm eða sófa. Setjast svo
upp og leggjast út af á víxl, 10 til 12
sinnum á dag. Sjá svo til eftir 10 daga
hvernig gengur. Flestir hafa mjög gott
af þessum æfingum, og að minnsta kosti
hefur vöxturinn gott af því að magavöðv-
|rnir styrkist.
í öðru lagi getur bakverkur komið af
hreyfingarleysi, samfara algeru æfingar-
leysi, og því er - auk fyrrgreindra æfinga
- gott að standa á fætur við og við, ef
fólk vinnur kyrrsetuvinnu, og hreyfa sig,
teygja úr sér og ganga svolítið um. Taka
sér svo smágönguferðir þegar tækifæri
gefst.
Athuga þarf hvort gæti verið að fætur
væru mislangir. Ef grunur er um það, þá
þarf að fá lækni til að mæla þann mismun
og gera svo ráðstafanir til að fá
viðeigandi skó.
Ekki skal sofa á mjúkri dýnu, en oft
læknar það bakverk, að skipta um dýnu.
Ráðlegt er að sofa á bakinu á góðri
dýnu, ef hægt er, það réttir best úr
hryggnum.
Þegar setið er dag eftir dag við
skrifborð, eða bílstýri, hafa hálsliðirnir
tilhneigingu til að stirðna, þá þarf að
gera æfingar til að forðast það að
hálsliðimir „frjósi", sem kallað er.
Leggðu höfuðið á vinstri öxl, láttu það
síðan hallast aftur á bakið, og flyttu það
svo yfir á hægri öxl. Síðan með sama
hætti yfir á vinstri öxl (og aftur á bakið).
Ekki má snúa höfðinu í hring - heldur
aftur á bak og til hliðanna. Þetta má gera
nokkmm sinnum, og eins oft á dag og
þörf er.
Önnur æfing fyrir hálsliðina: Halla skal
höfðinu aftur og teygja síðan fram
hökuna eftir því sem hægt er nokkmm
sinnum í einu. Þessi æfing hefur þann
kost, að hún minnkar undirhöku og
lagar slakar kinnar, auk þess sem hún
liðkar hálsliðina.
Athugið að háir hælar geta verið
orsök bakverkja.
Þá er einnig að athuga að bakverkur,
hvort sem er í hálsliðum eða mjóbaki,
getur átt sér andlegan eða taugatmflandi
uppmna. Amertskir læknar hafa komist
að þeirri niðurstöðu, að bakverkur geti
komið ef viðkomandi er undir miklu
andlegu álagi.
Loks er eitt áríðandi sem hjálp við
bakverk og til varnar því að fá hann
aftur, segir greinarhöfundur, en það er
allsherjar slökun.
Zóphonias lýsir henni þannig:
Leggist á gólfið, endilangur á bakið
með hendur niður með búknum, og með
fætur létt aðskilda. Hugsa skal nú
eingöngu um að hvfiast. Láta enga aðra
hugsun komast að. Hvfla fyrst tær, ristar,
ökkla - fætuma alla -. Næst hugsa um
að hvfla fótleggi, Iæri og mjaðmir. Þá
allan búkinn upp að hálsi. Næst er að
hvíla fingur, hendur, úlnliði og hand-
leggi. Þá að hvíla hálsliði og hnakka.
Loks að slaka á andliti, höku og
andlitsvöðvum, loka augum.
Veita nú andardrættinum alla athygli
og anda hægt og rólega, djúpt og
friðsamlega og hvílast. Slökun telur
greinarhöfundur vera mikla heilsubót og
hvetur til að hún sé ástunduð daglega.