Tíminn - 23.12.1982, Blaðsíða 11

10___________
fréttaskýring
FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1982
FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1982
11
fréttaskýring
Láglaunabæturnar:
Hjón með 230 þús. krónur
fá hærri bætur en einstakl
ingur með 30 þús. krónur
— þriðjungi hærri laun gefa helmingi hærri bætur
■ „Vont er þeirra ranglæti
en verra þeirra réttlæti.“
Þessa fleygu tilvitnun úr
Islandsklukkunni völdu tveir
af forystumönnum verka-
lýðshreyfingarinnar aö eink-
unnaroröum fyrir „reglu-
gerð um láglaunabætur“,
sem menn eru að fá ávísanir
út á þessa dagana. Bæði
voru þau í hópi þeirra fjöl-
mörgu aðila, sem Tíminn
hefur átt tal við um þessar
bætur, sem héldu að hæstar
láglaunabætur ættu að renna
til þeirra sem vinna fullan
vinnudag fyrir lægstu laun-
unum (52.000 til 55.000 kr.
í fyrra) og hafa ekki getu til
eða færi á að drýgja þau með
aukavinnu, yfirborgunum
eða bónus.
Þetta fólk hefur síðan rekið sig á dæmi
um það að t.d. einstxð móðir með tvö börn
og 50 þús. kr. laun fær sendar um 900 kr.
bxtur nú lyrir jólin mcðan hjón með tvö
börn og samtals 170 þús. krónu laun fá nxr
fimm sinnum hærri bxtur, eða um 4.400
krónur nú í desember. Hefðu tekjur
þessara hjóna verið helmingi lægri væru
bæturnar aðeins 1.300 kr. nú í desember.
Einnig finnst ýmsum viðmælendum Tímans
það furðulegt réttlæti við útreikning lág-
launabóta að fólk með laun yfir 75.000 kr.
geti fengið allt að 1.200 kr bætur vegna
hvers barns, en þeir engar sem lægri laun
hafa, hversu mörg sem börnin eru. Sýnist
þar sumum að réttlætinu sé þar algerlega
snúið við, m.a. með tilliti til þess að
vísitöluskerðingin 1. des. bitnaði eins á
meðlagi og mæðralaunum til einstæðra
forcldra, eins og launatöxtum. Trygginga-
bætur með 2 börnum eru því 260-270 kr.
lægri á mánuði en ella væri. Þá eiga margir
erfitt með að skilja að fólk geti haft of lág
laun til að njóta bótanna. „Getur það verið
að sonur minn sem var veikur nokkurn
hluta ársins í fyrra fái nú ekki bætur vegna
þess að launin hans voru of lág“? spurði
t.d. móðir sem hringdi í Tímann.
Þriðjungi hærri laun
gefa helmingi hærri bætur
Hér skulu nú rakin nokkur dæmi um
útrcikning láglaunabóta miðað við mis-
munandi tekjur einstaklinga og hjóna. En
segja má að meginreglan sé sú, að bætur
allra sem höfðu laun undir 75.000 kr. séu
þær söniu hvort sem um einstaklinga,
einstæða foreldra eða hjón er að ræða.
Bætur annars hjóna geta hins vegar lækkað
eða fallið niður ef tekjur hins fara langt
yfir 100 þús. krónur. Einnig geta eignir yfir
skattleysismörk skert bætur eða fellt þær
niður, en það verður nánar skýrt síðar:
Hámarksbætur í þessum hópi eru við
75.000 kr. markið. Ekki eru sendar út
ávísanir á lægri upphæð en 500 kr. og verða
bæturnar til þeirra sem minnst fá því
sendar út í einu lagi með síðustu greiðslu
á næsta vori. (Sjá föflu 1)
Einstæðir foreldrar fá tckið tillit til
barnafjölda, þ.e. svo frcnii að þeir hafi
laun yfir 75.000 kr. annars fá þeir sömu
bætur og barnlausir einstaklingar. Hjá
hjónum gildir sama regla hafi þau bæði
tekjur undir 75.000 krónum, þá fá bæði
reiknaðar bætur eins og tveir barnlausir
einstaklingar (Sjá töflu II)
TAFLA I Einstaklingar - bamlausir:
Laun 1981: Láglaunabæturalls: Bæturídes:
30.000 600 0
35.000 1.200 600
40.000 1.800 550
50.000 3.000 900
60.000 4.200 1.300
70.000 5.400 1.650
75.000 6.000 1.850
80.000 4.600 1.400
90.000 1.800 550
TAFLA II Einstæð foreldri m. 2 börn:
Laun 1981: Bæturalls: Bæturídes.:
50.000 3.000 900
60.000 4.200 1.300
70.000 5.400 1.650
80.000 6.600 2.000
90.000 7.800 2.400
95.000 8.400 2.550
100.000 7.600 2.300
110.000 4.200 1.300
120.000 1.400 700
TAFLA III Hjón með tvö börn:
Laun 1981: Láglaunabætur: Bæturídes.:
1. Karl 60.000 4.200 í 1.300
Kona 30.000 600 0 =1.300
2. Karl 80.000 6.600 2.000
Kona 50.000 3.000 900 = 2.900
3. Karl 105.000 9.600 2.950
Kona 65.000 4.800 1.450 =4.400
4. Karl 110.000 6.200 1.900
Kona 80.000 2.600 800 = 2.750
5. Karl 130.000 4.600 1.400
Kona 80.000 0 0 =1.400
6. Karl 140.000 1.800 550
Kona 90.000 0 0= 550
Þess má geta að dæmi 5 á sér fyrirmynd
hérna á Tímanum. í þrem síðast töldu
dæmunum skerða eða eyða háar tekjur
eiginmannsins bótarétti konunnar. Tekið
skal fram að í þessum dæmum gildir einu
hvort hjónanna hafði hærri tekjurnar, en
algengara mun vera að það sé maðurinn.
(Sjá töflu III)
1.200 kr. bætur vegna barns
ef tekjur eru nógu háar
Grunnreglan við útreikning láglauna-
bóta er: Laun 1981 að frádregnum 25.000
krónum og bæturnar reiknast síðan 12%
af því sem eftir stendur. Sá sem hafði t.d.
52.000 kr. laun í fyrra (full dagvinna á
lægstu töxtum) fær því 12% af 27.000 kr.
eða samtals 3.250 kr. Sá sem hafði
þriðjungi hærri tekjur 75.000 kr. fær 12%
af 50.000 kr. eða alls -6.000 kr. Greiðslan í
desember er 55/180 af heildarupphæðinni.
Hjá þeim sem hafa tekjur yfir 75.000 kr.
reiknast svonefndur „skerðingarstofn" til
frádráttar bótum. Skerðingarstofn ein-
staklings miðast við útsvarsskyldar tekjur
en hjá hjónum við 80% af útsvarsskyldum
tekjum hvors þeirra eða helming af
samanlögðum tekjum beggja hvor upphæð-
in sem hærri er: (Dæmi: M með 100.000
kr. tekjur og K með 40.000 kr. = 140.000
kr. hans skerðingarstofn væri því 80.000 kr. en
hennar 70.000 kr.) Frá skerðingarstofni
dragast síðan 75.000 kr. ef um barnlaust
fólk er að ræða en auk þess 10.000 kr. hjá
einstæðum foreldrum og 5.000 kr. hjá
hvoru hjóna vegna hvers barns á framfæri.
Verði frádrátturinn hærri en skerðingar-
stofninn, skerðast bætur ekki, ella dragast
40% af því sem eftir stendur frá áður
reiknuðum bótum.
Skýrum þetta betur með dæmi um giftan
mann með tvö börn og 110 þús. kr. tekjur
(konan undir 65.000 kr.). Brúttóbætur
þessa manns (85.000 x 12%) eru 10.200 kr.
Skerðingarstofn hans er 88.000 kr., en til
frádráttar koma 75.000 vegna hans sjálfs
og 10.000 krónur vegna barnanna. Af þeim
3.000 kr. semeftirerureiknast 40% = 1.200
kr. sem þá mundu dragast frá brúttóbótun-
um. Eftir stæðu þá 9.000 krónu heildarbæt-
ur til þessa manns. Væri frádrátturinn hins
vegar hærri en „skerðingarstofninn" (ef
þessi maður hefði t.d. átt 3 börn) hefði
maðurinn fengið sínar 10.200 kr. óskertar.
Miklar eignir eða
námsfrádráttur
skerða bæturnar
1 öllum fyrrgreindum dæmum hefur til
einföldunar verið reiknað með að nettó
eignir hafi verið undir skattleysismörkum,
þ.e. 326.250 kr. hjá einstaklingi og helm-
ingi hærri upphæð hjá hjónum. Sem dæmi
um eignir segir í fréttatilkynningu frá
fjármálaráðuneytinu að meðal 4ra her-
bergja blokkaríbúðir í Reykjavík hafi
verið metnar á 430 til 470 þús. kr.
Séu eignir umfram fyrrgreind mörk
leggst helmingur þess sem umfram er við
fyrrgreindan skerðingarstofn hvers og eins,
og reiknast þá eins og um tekjur væri að
ræða. Eignir geta því einnig myndað
skerðingarstofn hjá fólki, þó það hafi haft
tekjur undir 75.000 kr. markinu sem áður
er um getið.
Námsfrádráttur (í reit 51 á skattframtali)
getur einnig skert láglaunabætur, í hlutfalli
við upphæð námsfrádráttarins, þannig að
bætur falla niður hafi námsfrádráttur verið
10.875 kr. eða hærri. Á fundi hjá Lánasjóði
ísl. námsmanna kom fram að forsvars-
mönnum LÍN þótti þarna ómaklega vegið
að launalágum námsmönnum. Hjá þeim
námsmönnum sem hafa svo lágar tekjur að
þeir eiga rétt á námslánum kemur þetta
atriði auk þess til að hækka lánarétt þeirra
hjá LÍN á næsta ári.
-HEI
FJOLBREYTTASTA
ÚRVAL ÁLEGGSTEGUNDA
Á LANDINU
KJOTIÐNAÐARSTÖÐ SAMBANDSINS
„Ekki spurningin
hvað er réttlátt”
— segir Guðmundur J. Gudmundsson, formadur
Dagsbrúnar, um láglaunabæturnar
■ „Það er ekki spurningin hvað er
réttlátt. Spurningin var um það, að fínna
aðferð sem tryggði að hxgt vxri að
borga láglaunabxturnar út fyrir jól eða
ekki og allir voru sammála um að ekki
xtti að draga það. Síðan voru þeir teknir
út sem höfðu rekstur og verða að sxkja
um sérstaklega eftir áramór*, sagði
Guðmundur J. Guðmundsson, form.
Verkamannasambandsins er Tíminn
spurði hvað honum fyndist um skiptingu
láglaunabótanna, m.a. hvort réttlátt sé
að þeir sem raunverulega vinna á
Ixgstu töxtunum fái um helmingi Ixgri
láglaunabxtur en þeir sem höfðu 40-
50% þar umfram.
Ég hef ekki rekist á annað en að þetta
hafi komið furðu vel út og er þessu í
öllum meginatriðum sammála. Þessi
52.000 eru nú bara byrjunarlaun. En
hver eru raunveruleg laun? Það sem
verið er að hugsa um er, að þetta fólk
sem haft hefur einn eða tvo yfirvinnu-
tíma á þessum lágu töxtum - sem við
teljum samt lág laun - verði ekki
útundan. Hvar grensan átti nákvæmlega
að vera voru skiptar skoðanir um. En
það er ltka óánægja hjá fólki sem ekki
fær láglaunabætur vegna þess að það
hefur unnið í bónus, lagt á sig mikla
vinnu, en er samt á mjög lágum töxtum.
Ég tel því skrif Tímans um láglauna-
bæturnar ákaflega óheppileg og villandi.
Mér finnst að með þeim sé verið að
„agitera“ upp meiri og minni óánægju
út af þessu og meiri og minni rangfærsl-
ur„, sagði Guðmundur.
Beðinn að nefna dæmi um þær
rangfærslur og boðið að koma á
leiðréttingum við þeim Svaraði Guð-
mundur: „Ég held að ég vilji engan
orðastað eiga við Tímann um þetta
frekar, því ég held að með þessum
skrifum sé einungis verið að reyna að
koma pólitísku höggi á ákveðna menn.
Meðan ég er haldinn þeim grun vil ég
ekki eiga frekari orðastað við Tímann. “
- HEI
' ■ Guðmundur J. Guðmundsson
Ásmundur Stefánsson, forseti ASÍ, um láglaunabæturnar:
„Medalmaðurinn vinnur ekki
á allra laegstu töxtunum”
— og hefur einnig einhverjar aukagreiðslur, yfirvinnu, vaktaálag og siíkt
■ „Það sem mér fínnst vera stærsti
gallinn á þessu kerfí er sá að ætlunin
skuli vera að greiða út láglaunabætur til
sjálfstæðra atvinnurckenda og með-
höndla þá með hliðstæðum hætti og
launafólk, þó að vísu sé gert ráð fyrir að
þeir sæki um bæturnar sérstaklega“,
sagði Ásmundur Stefánsson, forseti ASI
er Tíminn spurði hvort hann væri sáttur
við úthlutunarkerfí láglaunabótanna.
Ásmundur taldi einnig að rökréttara
hefði verið að deila bótunum út til þeirra
sem eru tekjulágir um þessar mundir en
það hafi verið óframkvæmanlegt vegna
þess hve seint var farið af stað með
málið. Því hafi ekki verið um margar
aðrar leiðir að ræða en að miða við laun
í fyrra. Það hafi aftur á móti þá,
annmarka helsta, að ekki er miðað við
tekjur eins og þær eru nú og að ekki er
tekið tiilit til hvað á bak við tölurnar
stendur, þ.e. vinnutími og hvernig að
tekjuöfluninni hafi verið staðið. Að
sjálfsögðu er augljóst að þessi útreikn-
ingur - eins og allt sem á skattafram-
tölum byggist - er háður sömu ann-
mörkum og skattaframtölin sjálf, þ.e. að
þeir sem ekki telja rétt fram til skatts
geta notið láglaunabóta þrátt fyrir háar
tekjur.
Ásmundur var spurður hvort sann-
gjarnt sé að þeir sem höfðu t.d. 75.000
kr. laun í fyrra fái um helmingi hærri
bætur en þeir sem unnu fulla dagvinnu
á lægstu töxtum, sem gaf um 52.000 kr.
tekjur.
„Þarna er um það að ræða að greiða
hlutfallslegt álag með hliðstæðum hætti
eins og um hlutfallslega skerðingu var
að ræða hinn 1. desember s.l. Spurningin
er hvort rangt sé að skerða ekki það
hlutfallslega álag fyrr en við 75.000 kr.
tekjur, þ.e. við 40-50% umfram allra
lægstu taxta. Auðvitað eru rök bæði með
því og móti. En meðalmaðurinn vinnur
ekki á allra lægstu töxtum og meðalmað-
urinn hefur einnig einhverjar aukagreiðslur
þar fyrir utan, vaktaálög, yfirvinnu og
slíkt. Við 75.000 kr. ert þú líka langt
fyrir neðan meðaltekjur kvæntra
verkamanna í fyrra, sem ég held að hafi
verið rúmlega 100 þús. kr. á árinu 1981.“
Þar sem vísitöluskerðingin 1. des.
skerti einnig meðlagsgreiðslur mæðra-
laun til einstæðra forcldra (t.d. um
260-270 kr. á mánuði með tveim
börnum) var Ásmundur spurður hvort
eðlilegt sé að taka ekki tillit til barna á
framfæri fólks nema að það hafi haft
tekjur yfir 75.000 kr. í fyrra. „Að mínu
mati hefði verið rökréttara að taka á því
máli eftir almannatryggingaleiðinni, á
sama hátt og með ellilífeyrisþega“, sagði
Ásmundur. HEI
■ Ásmundur Stefánsson.