Tíminn - 23.01.1983, Síða 26

26
heimsókn
SUNNUDAGUR 23. JANUAR 1983
laginu í hug að taka minnsta mark á því
sem ég var að segja. Þar er nú
sjálfsþóttinn, maður Guðs og lifandi! í
stað þess gekk maður undir manns hðnd
að sussa á mig, þagga og ávíta, og þegar
ég enn gat ekki fellt mig við undanláts-
semina í flokkseigendum þá var farið að
snúa út úr því sem ég sagði og loks var
ekki birt eftir mig í Þjóðviljanum lengur.
En Alþýðubandalagið er verkalýðs-
flokkur á sama hátt og Alþýðuflokkur-
inn - og þeir eru báðir nauðsynlegir og
gagnlegir sem slíkir. Mér finnst bara
synd aö þeir skuli þá ekki sameinast á
því sviði. En það eru ckki mínir flokkar
og það er enginn stjórnmálaflokkur í
landinu í dag sem þorireða vill beita sér
af alhug fyrir því að Island verði herlaust
og beita sér fyrir eflingu og rækt
íslenskrar menningar, þetta eru menn-
ingarsnauðar stofnanir."
- En Helga, nú ert |>ú ein af
frumkvuðlum kvennaframboðsins í
Keykjavik, hvernig stóð á því að þú
hættir þar?
„Ég var með í upphafi og vann að
hugmyndafræðilegum grundvelli þess.
Hugmyndafræðileg umræða var alltaf
erfið og lítill áhugi á henni. Þegar fram
í sótti var allt kapp lagt á að fá sem
flestar með og fá fylgi, sem varð til þess
að farið var að tala um einstaka
málaflokka á kostnað heilsteyptrar
stefnu. Það sem varð endanlega til þess
að ég hætti var að ég stóð ein uppi með
þá skoðun að kvcnnamcnning hlyti að
vera andstæð hcrstöðvum, og þcss vegna
hlytum við að benda á það í stefnu-
skránni, þar sem rætt var um almanna-
varnir, að höfuðborginni stafaði hætta
af herstöðinni í næsta nágrenni. Það var
nú ekki meira sem fram á var farið, en
það studdi mig enginn. Á þcssum tíma
voru róttækar konur þegar farnar að
tínast burt. Þetta er miðjuframboð sem
er sameinað um einstök mál og er það
allra góðra gjalda vert, en það á ekki að
þykjast vera neitt annað. Mig langar, að
taka það fram að mér finnst þær
kvennaframboðskonur sem komust að í
borgarstjórn hafa staðið sig mjög vel,
eins og aðrar konur í borgarstjórn.
Það olli mér miklum vonbrigðum
hvcrnig þetta þynntist allt saman út. Ég
held ég skipti mcr aldrei framar af ■ „Ég dreif mig sem sendikennari til Noregs, ein með tvö börn...“
eftir íslenskar konur frá upphafi, en ég
veit ekki ennþá hvað ég fer nálægt
samtímanum."
- Hvernig gengur þér að sameina
vinnu og heimili?
„Mér gengur það oft mjög illa,
aðallega hugarfarslega. Það vill oft
skapast mikil togstreita milli heimilisins
og vinnunnar utan þess. Þetta á senni-
lega við um alla sem taka ábyrgð á
heimili og börnum.“
„Nei,“ segir Böðvar, „ég held að það
sé miklu erfiðara fyrir konur, þær virðast
eiga miklu erfiðara með að losa sig við
sektarkennd en karlar."
„Ég er alltaf með sektar-
kennd“
„Ég er alltaf með sektarkennd," segir
Helga, „þegar ég er að vinna í háskólan-
um fer égósjálfráttað hugsa um hvort
búið sé að kaupa inn og hvort það sé nú
allt í lagi heima, og ef ég heyri í sjúkrabíl
fer í huganum yfir það hvar mamma sé,
dóttir mín, hvar allir séu.
Þegar ég er að sinna hugðarefnum
mínum og rannsóknum finnst mér alltaf
sem ég sé að svíkja mína nánustu, líka
vinkonur mínar. Ég fæ hins vegar ekki
sektarkennd gagnvart rannsóknunum
heldur finnst mér, ef ég er ekki að sinna
þeim, að ég sé að láta lífið líða framhjá
mér án þess að ég geri neitt.
Ég held að þetta eigi sérstaklega við
urn konur sem vinna að sköpun því í
hana fer svo mikil hugarorka. Ég hef oft
mjög mikla þörf fyrir að vera ein. Börn
þola miklu betur að maður sé að vinna
verklcg störf nálægt þeim, enda getur
maður líka sinnt þeim á meðan, t.d. er
hægt að tala við þau á meðan maður
þvær upp. Þau finna það hins vegar mjög
vel ef athyglin fer alveg af þeim og þola
því alls ekki að maður sé að lesa, skrifa,
hugsa eða leggja sig. Líklega hefði ég átt
að verða nunna eins og Guðrún Osvíf-
ursdóttir. En það verður þá að bíða um
sinn fyrst ég dreif ekki í því áður en ég
átti börnin.
- En hefur uppeldið ekki gengið
tágætlega?
„Jú, það er mesta furða, en annars
held ég að uppeldi sé alltaf hálf
misheppnað. Maður getur ekki gert
mikið meira en að gefa börnunum fæði,
klæði og húsaskjól og passað að.þeim
líði ckki mjög illa. Síðan verður bara að
vona það besta. Sonur minn, Már, er nú
orðinn 24 ára og er við nám í sagnfræði
■ „Hversdagslega skiptum við frekar með okkur verkum eftir eðli þeirra en því
að hvort um sig fylli einhvern útrciknaðan uppmælingarkvóta.“
■ Helga og Böðvar útskrifuðust saman úr háskólanum árið 1969, ásamt Heimi
Pálssyni. Voru þau ekkert orðin skotin hvort í öðru þá? Böðvar: „Ja, já, nei: maður
hugsar ekkert svoleiðis þcgar maður er að taka próf.“!
„Böðvar hefur óvanalega
mikla kvenvitund...”
húsið hins vpgar mjög oft aðalvettvangur
atburða. Þær lýsa þá einhverju sem
gerist inni, persónur eru inni og horfa út
um gluggann og út á götuna á meðan
persónur í bókum karla eru úti.
Bókmenntarannsóknir snúast um
rannsóknir á formi og þeirri vitund sem
birtist í forminu. Það er sem sagt formið
sem gerir bókmenntir að bókmenntum,
eða eins og Guðrún frá Lundi sagði um
muninn á innihaldi og formi: „Njála er
Ijót bók, en mikið er hún góð.“
- Hvað gerir þá bók að góðri bók?
„Það eru fyrst og fremst efnistökin
sem gera vcrkið gott, ekki bara hvað
höfundurinn skrifar, heldur hvernig
hann skrifar. Það er mjög gott hjá
mörgum konum sem eru að skrifa í dag
hvernig þeim tckst að gera hvcrsdagslega
hluti sem tilhcyra heimi kvenna að
algildu tákni fyrir mannlífið. Sem dæmi
má nefna hvernig Svava Jakobsdóttir
notar föt, cldhússkápa eða venjulega
handtösku.
I íslensku bókmenntastofnuninni - þá á
ég við fræðimcnn og kennara í háskólan-
um, rithöfunda og gagnrýnendur - eru
hins vegar ntargir karlar sem virðast líta
svo á að bókmenntir eftir konur hafi
ekkert form, heldur einungis efni. Þeir
telja sem sagt að kvennabókmenntir séu
ekki list.“
- Hvað finnst þér um viðhorf til
kvenna í verkum Böðvars?
„Mér finnst að hann hafi haft gott af
samvistunum við mig. Ef við tökum
Bcssí í Heimilisdraugum, sem Alþýðu-
leikhúsið sýndi, sem dæmi, þá er hún
algjör stercótýpa úr hcimi karlmanna,
hún er þcssi hcimska, glysgjarna kona
scm kemur meö spillinguna á hælunum.
Ég vona að þetta sé að hverfa hjá
honum. Böðvar hefur nefnilega óvana-
lega mikla kvenvitund, annars hefði ég
heldur aldrei tekið saman við hann."
„Það er varla hlutverk karlrithöfunda
að skrifa analýtísk vcrk um konur",
segir Böðvar.
„Það hafa þó ýmsir gert", segir Helga,
„eins og t.d. Ibsen og Halldór Laxness,
en karlar koma mjög oft upp um sig í
kvenlýsingum, þótt þeir haldi að þeirséu
að lýsa veruleikanum.
- En hvað finnst þér, Böðvar, uni
bókmcnntarannsóknir Helgu?
„Þegar fyrstu greinarnar eftir liana um
kvenmynd karlrithöfunda birtust, þá
varð ég mjög hrifinn, sérstaklega af
formálanum að Draumi um verulcika.
En þegar Helga fór svo að bcnda mér á
hvernig ég notaði hugsunarlaust sömu
klisjur og aðrir varð ég auðvitað alveg
snarvitlaus. Ég hafði nefnilcga alið með
mér mjög háskalegan sjálfsþótta, sem sé
þann að allir þeir vondu dómar scm ég
hef fengið um ævina væru vegna þess að
ritdómararnir væru pólitískir drullu-
sokkar og því ekkert mark á þeim takandi
þegar þeir ritdæmdu mig, sem auðvitað
var öðrum róttækari og réttsýnni. Ég
hafði einnig fengið þá mynd af sjálfum
mér að ég væri mikill frömuður í
jafnréttismálum. Þetta allt varð ég iú að
endurmeta og það var ekki alveg laust
við æðisköst og hamfarir.
Já, mér finnst Helgaveraframúrskar-
andi bókmenntafræðingur - nema þá
þegar hún er að sýna mér hvað miður
fer í minni syrpu."
Synd að Alþýðubandalag
og Alþýðuflokkur skuli
ekki sameinast
-Hvar crt þú í pólitík Böövar?
„Ég var flokksbundinn Alþýðubanda-
lagsmaður og rcyndi að leggja flokknum
lið með starfi og einnig með skrifum í
Þjóðviljann af og til. Ástæðan fyrir því
að ég gekk í Alþýðubandalagið var í
fyrsta lagi sú að ég er af fátæku fólki
kominn og fylkti mér því með þeim sem
taka málstað verkalýðshreyfingar og
vinna að launa- og lífskjarajafnrétti. í
öðru lagi hafði ég þá trú að Alþýðu-
bandalagið væri brjóstvörn þeirra afla í
landinu sem vilja herlaust land. Framá-
menn í flokknum tóku því síðan afskap-
lega illa þegar ég gagnrýndi Alþýðu-
bandalagið fyrir að vera bæði lint og
loðið í afstöðu sinni til hersins, og það
datt aldrei nokkrum í flokkseigendafé-
félagsmálum eða pólitík. heldur stundi
mína kvennapólitík í bókmenntarann-
sóknum mínum. Ég geri einfaldlega of
absólút kröfur til að geta verið með í
félagsstörfum.
Hörmulegt ef Kvenna-
framboöiö býður fram til
Alþingis
„Mér finnst það alveg út í bláinn af
Kvennaframboðskonum að ætla fram til
Alþingis, það væri hörmulegt. Þær hafa
ekki gert upp mikilvæg mál, eins og t.d.
afstöðu til utanríkismála, erlends fjár-
magns og stóriðju. Innan Kvennafram-
boðsins er ágreiningur sem fær ekki að
koma upp á yfirborð og aldrei er ræddur
af ótta við sundrungu."
- Hvaö hafiö þið svo fyrir stafni um
þessar mundir?
„Ég er með smá stundakennslu í
leiklistarskólanum en í fyrra fékk ég níu
mánaða starfslaun úr launasjóði rithöf-
unda.
Það er ekki ætlast til þess að þeir sem
fá svo stór laun séu í annarri launaðri
vinnu á meðan, sem eðlilegt er. Ég hef
því skipt tíma mínum í skriftir og
smíðar. í fyrra skrifaði ég tvö leikrit,
Þórdísi þjófamóður, börn, tengdaböm
og barnabörn fyrir Nemendaleikhúsið
og úr aldaannál fyrir Litla leiklúbbinn
á ísafirði. Ég skípti sem sagt tímanum í
að skrifa og vinna sem smiður við
húsið," segir Böðvar.
„Við keyptum þetta hús fyrir þremur
árurn," segir Helga, „slógum saman í
púkk, Böðvar seldi húsið sitt á Akureyri
og ég seldi íbúðina mína í Reykjavík.
Svo keyptum við húsið sem var nokkuð
illa farið og síðan hefur kaupið mitt og
vinnan hans Böðvars farið í það. Böðvar
gerir allt sjálfur, annars gætum við þetta
ekki.“
En þú, Hclgu?
„Eftir að ég kom heim árið 1979 var
ég atvinnulaus t tvö ár, var bara með
'stundakennslu, en síðan fékk ég fasta
stöðu í bókmenntafræði við háskólann,
ég er búin að vera í þeirri stöðu í l !ó
ár. Mestur tíminn fer í kennslu, að
undirbúa hana. fara yfir verkefni og
Ieiðbeina stúdentunum, en stöður við
háskólann eru jafnframt hugsaðar sem
rannsóknarstöður, sem er tómt mál að
tala um meðan það eru svo margir
stúdentar á hvern kennara. Það vill nú
verða erfitt að sinna rannsóknunum, því
kennsla og stjórnun tekur svo mikinn
tíma. Ég er nógu tvístruð fyrir sem
kona, á milli heimilis og vinnu. Vegna
þessa fyrirkonulags verður oft minna úr
rannsókn margra kennara en þeir gjarn-
an vildu, því það gefst sjaldan heill
dagur til rannsókna. Maður verður að
nota sumarfríið og jólafríið. Rannsókn-
arvérkefni mitt er íslensk kvennabók-
menntasaga, ég er að athuga bókmenntir
í París. Hann hefur verið að skrifa pistla
frá París í Tímann og ég sá ekki betur
en að hann tæki kvenfrelsismálin upp í
þeim. Svo á ég 13 ára dóttur sem er í
Hagaskólanum. Þau hafa bæði mjög
heilbrigt sjónarmið í kvenfrelsismálum
og pólitík. Ég er alveg hissa á þvt, ég
hélt að börn væru alltaf í andstöðu við
foreldrana!"
- Hvernig gengur svo með jafnréttið
á heimilinu?
„Ég er mótfallin því jafnrétti," segir
Helga, „sem gerir ráð fyrir því að allir
geri nákvæmlega jafnmikið af öllu. Við
vinnum ekki heimilisstörf eftir útreikn-
uðu jafnvægislögmáli, kannski fyrst og
fremst eftir því hvað hitt er upptekið í
það og það skiptið. Hversdagslega
skiptum við frekar með okkur verkum
eftir eðli þeirra en því að hvort um sig
fylli einhvern útreiknaðan uppmælingar-
kvóta."
sbj