Tíminn - 14.07.1983, Blaðsíða 8

8
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjórl: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elfas Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv. Hermannsson, Guðmundur
Magnússon, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristin Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteinsdóttir, Sigurður Jónsson.
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Slðumúla 15, Reykjavlk. Sími: 86300. Auglýsingasimi
18300. Kvöldsimar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 230.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Gleðileg lok
Madridfundarins
■ Góð tíðindi hafa loks borizt frá fundinum í Madrid, þar
sem þær þjóðir, sem undirrituðu Helsinkisáttmálann fyrir
átta árum, hafa ræðzt við um þriggja ára skeið um öryggismál
og mannréttindamál á grundvelli sáttmálans.
Svo mikil óeining ríkti á fundinum lengi vel, að menn voru
farnir að óttast, að honum lyki án nokkurs samkomulags.
Síðustu fréttir benda hins vegar til þess, að samkomulag hafi
náðst í stórum dráttum og sé efni þess til athugunar hjá
viðkomandi ríkisstjórnum. Þegar jákvætt svar þeirra er
fengið, verður hægt að ganga frá endanlegri ályktun fundar-
ins. Yfirleitt virðist spáð, að fundinum geti lokið fyrir næstu
mánaðamót.
Samkvæmt þeim fregnum, sem hafa borizt af samkomulag-
inu, mun verða kölluð saman í Stokkhólmi snemma á næsta
ári, í janúar eða febrúar, ráðstefna um öryggismál og
afvopnunarmái í Evrópu. Áður mun verða haldinn undirbún-
ingsfundur í Helsinki, þar sem endanlega verður gengið frá
dagskrá Stokkhólmsfundarins. Gert mun ráð fyrir, að fyrsta
umræðuefni Stokkhólmsfundarins verði aðgerðir til að draga
úr tortryggni og bæta andrúmsloftið, en síðan verði rætt um
afvopnun.
Jafnhliða þessu munu viðræður um mannréttindamálin
haldast áfram, en á sérstökum fundum og mun ráðgert að
slíkir fundir verði haldnir bæði í Ottawa og Bern. Þessir
fundir, ásamt Stokkhólmsfundinum, eiga að hafa lokið
störfum svo tímanlega, að hægt verði að kalla saman
allsherjarráðstefnu um öll þessi mál í Vínarborg á árinu 1986.
Það má sérstaklega þakka það óháðu ríkjunum á Madrid
fundinum, að samkomulag náðist. Miðlunartillaga frá þeim,
ásamt breytingu frá Gonzales forsætisráðherra Spánar, lagði
grundvöllinn að því samkomulagi, sem nú virðist hafa náðst.
Vegna þátttöku óháðu ríkjanna gera margir sér meiri von
um árangur af Stokkhólmsráðstefnunni en ella. Viðræður,
sem hafa farið fram milli fulltrúa hernaðarbandalaga í
Evrópu um takmörkun hefðbundins vígbúnaðar þar, hafa
gengið illa. Svipað er að segja um viðræður risaveldanna um
takmörkun eldflauga, a.m.k. enn sem komið er. Það virðist
vanta aðila til að bera sáttarorð á milli.
Fyrir íslendinga er ástæða til að fagna því, að samkomulag
er að nást um öryggis- og afvopnunarráðstefnu í Evrópu, því
að þar mun gefast tilvalið tækifæri til að ræða um kjarnorku-
vígbúnaðinn á Norður-Atlantshafi. íslendingar eiga að nota
öll tækifæri til að vekja athygli á þeirri geigvænlegu hættu,
sem þar er á ferðinni, og hvetja til aðgerða til að draga úr
henni.
Kjarnavopnalaust
Kyrrahaf
■ Nýlega hefur verið skýrt frá því, að ríkisstjórn Verka-
mannaflokksins í Ástralíu hafi skipað sérstakan sendiherra
eða sendimann, sem fær það eitt verkefni að vinna að
:akmörkun kjarnavopna.
Fyrsta verkefni hans er að reyna að koma því til vegar, að
Kyrrahafið, mesta haf veraldar, verði kjarnavopnalaust, en
það mun nú að mestu eða öllu laust við slík vopn, þegar
kjarnavopnatilraunir Frakka eru undanskildar.
Stefnt er að þessu í sambandi við fleiri höf. Karabiskahafið
mun verða kjarnavopnalaust vegna samningsins um bann við
kjarnavopnum í rómönsku Ameríku. Friðlýsing Indlandshafs
hefur verið lengi á dagskrá.
Þetta sýnir, að það er orðið tímabært að hefja baráttu fyrir
allsherjarsáttmála um kjarnavopnalaust haf. Hví skyldi
Norður-Atlantshafið haft útundan?
-Þ.Þ.
skrifað og skrafai
FIMMTUDAGUR 14. JULI1983
Skortir
vísindalegan
tilgang
■ Sovétmenn hafa nú
stöðvað leiðangur nokk-
urra Svía sem ætluðu að
skemmta sjálfum sér og
öðrum með því að sigla
fornar leiðir norrænna
manna frá Eystrasalti til
Svartahafs, þar yfir og til
Miklagarðs. Kaupmenn,
víkingar og aðrir ævin-
týramenn fleyttu skipum
sínum á fljótum alla
þessa leið eins og sagt er
frá í gömlum bókum.
Svíarnir hugðust fara
leiðina á eftirlíkingu af
litlu víkingaskipi, og sýn-
ist þetta saklaust gaman.
Þjóðviljinn segir svo frá
að Svíarnir hafi átt greiða
leið upp Vislu í Póllandi
og ætluðu síðan eftir ánni
Bug yfir í Dnjepr og á
því fljóti var áætlað að
sigla til Svartahafs. En á
landamærum Sovétríkj-
anna kom babb í bátinn.
Yfirvöld sögðu að Sví-
arnir hefðu ekki gilda
vegabréfsáritun. En
ferðalagið var nú komið
til kasta virðulegra stofn-
ana. Sænska vísinda-
akademían fór þess á leit
við sovésku vísindaaka-
demíuna að hún beitti-
sér fyrir því að sænski
báturinn fengi að sigla á
rússnesku ánum. En
svarið var að vísinda-
legur árangur leiðangurs-
ins væri vafasamur og
komast Svíarnir nú
hvorki lönd né strönd og
verða að hætta við að
sigla gamla víkingaslóð.
Sovétmenn ráða að.
sjálfsögðu hverjir fá að
sigla á fljótum þeirra og
í hvaða tilgangi. En mikil
er sú ógestrisni og tor-
tryggni sem þeir sýna
nokkrum Svíum að leyfa
þeim ekki að ferðast á
litlum trébáti opnum inn-
an landamæra þeirra.
Þeir eru ekki svona
smásmuguiegir þegar
þeir bjóða sjálfum sér í
leiðangra inn í sænska
lögsögu. Kafbátar þeirra
svamla þar um skerja-
garðinn, allt inn í Stokk-
hólmshöfn, liggja við í
álum utan við flotastöðv-
ar og frægt er dæmið um
sovéskan kafbát sem
strandaði uppi á skeri
langt inni í sænskri lög-
sögu og var sá óvéfengjan-
lega búinn kjarnorku-
vopnum.
I skjóli valds og undir
merki sósíalisma leyfa
Sovétmenn sér ruddaleg-
an yfirgang gagnvart
smáríkjum og virða full-
veldi þeirra að vettugi
þegar jieim sýnist svo en
þykir samt ekkert athuga-
vert við að reka saklausa
ferðalanga af höndum
sér, sem fara þess góðfús-
lega á leit að fá að ferðast
með frumstæðum hætti
um lönd þeirra.
Þessi þursaháttur og
rótgróna tortryggni
Rússa í garð útlendinga
er eitt höfuðvandamál al-
þjóðlegra samskipta í
dag.
Kartöfluát á
undanhaldi
■ Síðan íslendingar
komust upp á lag með að
rækta og eta kartöfl-
ur hefur þessi garðávöx-
tur verið ómissandi á
borðum með soðning-
unni og sunnu-
dagssteikinni. Etið er
meira af kartöflum en
nokkurri annarri jurta-
fæðu, nema kannski að
korni undanskildu. En
ekki tekst ávallt sem
skyldi að sjá um að ætíð
sé nóg af góðum kar-
töflum á borðstólum og
er óþarfi að orðlengja
það nánar. En þess sjást
merki að kartöfluneysla
fer minnkandi og er það
miður.
Matthías Eggertsson
ritstjóri Freys fjallar um
þetta í forystugrein í
blaði sínu og segir:
„Kartöflur, ræktun
þeirra, meðferð og sala,
eru og hafa verið mikið
til umræðu hér á landi.
Eins og löngum vill verða
er því sem miður fer
meira haldið á lofti en
hinu sem vel hefur tekist
og vissulega er það margt
sem tekið hefur fram-
förum í þeim málum
á síðustu árum. Gera má
ráð fyrir að innan kar-
töfluræktar muni eiga sér
stað sama þróun og í
ýmsum öðrum búgrein-
um, þ.e. að það harðni á
dalnum og fleiri og stærri
framleiðendur vilji koma
þessari afurð sinni á
markað heldur en hann
þolir. Um þessar mundir
er staðan í þeim málum
sú að hver sem er getur
hafið kartöflurækt og
komið vörunum á mark-
að til jafns við alla aðra.
aðra.
Kartöflurækt er
áhættusöm ræktun hér á
landi. Ræktunin sem
búgrein er bundin tak-
mörkuðu svæði þótt kar-
töflur séu víðar ræktaðar
til heimilisnota en jafnvel
á þeim stöðum sem bestir
eru taldir til kartöflu-
ræktar getur brugðist til
beggja vona um árangur-
inn þegar tíðarfar er
erfitt. Það eykur svo enn
á erfiðleika við þessa
ræktun að góð sprettuár
skila meiri framleiðslu en
unnt er að koma í verð.
Mest af þeim kartöfl-
um sem á markað koma
eru seldar á vegum
Grænmetisverslunar
landbúnaðarins. Græn-
metisverslunin er sjálfs-
eignarstofnun. Fram-
leiðsluráð landbúnaðar-
ins skipar þrjá menn í
stjórn fyrirtækisins en
fyrir tveimur árum var
fjölgað um tvo í stjórn
þess og tilnefna Samtök
kartöflubænda þá. Á
vegum landbúnaðar-
ráðuneytisins starfar yfir-
matsmaður garðávaxta
og er hlutverk hans að
sjá um að framfylgja
lögum og reglugerðum
um flokkun og mat á
kartöflum og öðrum
garðávöxtum. Gegnir
hann hliðstæðu hlutverki
og formenn kjötmats,
ullarmats og gærumats.
Síðasti hlekkurinn á leið
kartöflunnar úr moldinni
í innkaupapoka neytand-
ans eru smásöluverslan-
ir.
Þegar farið er ofan í
saumana á þessu kerfi
verður niðurstaðan sú að
útkoman er ekki eins góð
og hún þyrfti að vera
þrátt fyrir það að víða er
vel að verki staðið. Það
verður að horfast í augu
við það að á borðum
neytenda eru oft á tíðum
lélegar kartöflur þegar
líður fram á vor og
sumar. Átaks er þörf í
þessum efnum og engir
eiga meira í húfi að það
sé gert en þeir bændur
sem framleiða kartöflur.
Þótt kartöflur séu á borð-
um flestra íslendinga á
degi hverjum þá er úrval
af öðrum matvörum, sem
keppa við þær mikið og
margt af því innfluttur
matur svo sem hrísgrjón,
baunir og fleira og fleira.
Kartöflur eiga sér vissu-
lega fastan og verð-
skuldaðan sess í neyslu-
venjum þjóðarinnar en
hans þarf líka að gæta.
Það er skoðun þeirra
sem til þekkja að engin
ein aðgerð geti komið
þessum málum í æskilegt
horf, heldur dugi það eitt
að vanda til vörunnar og
meðferð hennar í hverj-
um lið allt frá upptöku til
eldamennsku. Fyrsti lið-
urinn er að framleiðend-
ur skili góðri vöru. Út
frá skammtímasjónar-
miði getur það verið
hagsmunamál framleið-
enda að senda frá sér
vöru sem stenst ekki
gæðakröfur. Þegar til
lengdarlætur skaðar það
hins vegar markaðinn.
Við pökkun og dreifingu
í smásöluverslanir þarf
að fara varlega og forðast
hnjask. Sú skoðun er til
meðal framleiðenda að
þar megi gera betur. í
smásöluverslunum eru
kartöflur að jafnaði
geymdar í stæðum og
stofuhita en flestar eða
allar aðrar vörur með
tilsvarandi geymsluþol
eru geymdar í kæliborði.
Þar þyrfti að koma á
samræmi og geyma kar-
töflurnar einnig í kæli.
Að lokum er víða ábót-
avant í geymslu kartaflna
í heimahúsum, þar sem
þær eru geymdar við of
hátt hitastig, þó að allt
annað grænmeti sem not-
að er í heimilinu sé geymt
í kæliskáp. Til að undir-
strika þetta væri til bóta
að merkja á umbúðir við
hvaða hitastig þarf að
geyma kartöflur svo að
þær haldi geymsluþoli
sínu sem best.
Með samtaka átaki
allra þeirra sem hlut eiga
að máli er unnt að skipa
kartöflunni í þann sess
sem henni ber í matar-
æði þjóðarinnar."