Tíminn - 25.01.1984, Qupperneq 9

MIÐVIKUDAGUR 25. JANÚAR 1983
&nmm
9
Arni Benediktsson
HORPUDISKVEIÐ-
AR Á BREIÐAFIRÐI
■ Að undanförnu hefur verið rætt um
að ástæða væri til að breyta skipulagi
hörpudiskveiða á Breiðafirði og hefur
reyndar verið auglýst eftir umsókum í
veiðileyfi. Veiðarnar hafa farið þannig
fram að allmargir bátar hafa veitt hörpu-
disk meiri hluta ársins og lagt upp afla
sinn hjá fjórum (nú sex) vinnslustöðv-
um, en þó aðallega hjá tveimur, þar sem
hinar eru miklu minni og hafa þar að
auki verið með stopulli rekstur.
Nú telja margir útgerðarmenn við
Breiðafjörð að fleiri bátar ættu að eiga
kost á þessum veiðum og einhverjar
vinnslustöðvar, sem ekki hafa tekið þátt
í vinnslunni hafa látið í Ijós óskir um að
fá hlutdeild í vinnslunni.
Hér á eftir verður reynt að leggja fram
upplýsingar, sem ættu að auðvelda les-
endum að gera sér grein fyrir hvort
hagkvæmt og eðlilegt er að breyta til í
þessum efnum.
Nýting hörpudisks
Nýting hörpudisks er að jafnaði 10%,
þ.e.a.s. 10% af hörpudiski eins og hann
kemur upp úr sjó verður að útflutnings-
vöru (hreinn vöðvi án aukaefna). Nýting
er mjög misjöfn eftir árstímum. Hún
getur orðið 10.5 - 11% á tímabilinu
október til janúarloka. Nýtingin getur
farið niður fyrir 8% á vorin og langt fram
eftir sumri og fer síðan batnandi aftur.
Af þessu er ljóst að mikilsvert er að velja
hagkvæman veiðitíma. Ef veiðarnar
væru stundaðar allt árið yrði meðaltals-
nýting á bilinu 9-9.5%. En þar sem
veiðar hafa ekki verið stundaðar á
óhagkvæmasta tímanum hefur meðal-
nýting að jafnaði verið um 10%, eins og
áður sagði.
■ Skelfiskveiðar.
■ Ámi Benediktsson.
Fjölgun báta en óbreytt
tala vinnslustöðva
Þar sem bátarnir hafa minnstum verk-
efnum að gegna í október og fram í
febrúar er líklegast að fjölgun báta yrði
til þess að veiðarnar færðust að mestu á
þann tíma. Nýting ykist því væntanlega
að sama skapi. Þó verður að hafa þann
fyrirvara að núverandi vinnslustöðvar
ntundu ekki ráða við að ná fyllsta
verðmæti út úr aflanum undir öllum
kringumstæðum með því aukna álagi,
sem þessi tilhögun veiðanna hefði í för
með sér. I heild má því búast við að
árangur af þessari leið yrði nokkru minni
en af þeirri leið að fjölga bæði bátum og
vinnslustöðvum. Vegna hins aukna álags
yrði nokkur fjárfesting í vinnslustöðvun-
um og þó ekki síður vegna þcss að einnig
yrði að auka geymslumöguleika. Heild-
arfjárfesting vcgna þessarar skipulags-
breytingar yrði því um 20 milljónir
króna, eða scm svarar 4 milljónum
króna aukningu á árlegum fjármagns-
kostnaði.
Alvarlegasti ágallinn við þessa leið er
að bátarnir færu á haustinn frá þeim
stöðum þar sent hrácfnisskortur er, til
þeirra staða þar sem nægilegt hráefni er
fyrir. Hún leiðir með öðrum orðum til
atvinnuleysis í nokkrum útgerðar-
stöðum, en óeðlilega mikils vinnuálags
annars staðar.
Sigurjón Þorbergsson
Hvað er félags-
legt húsnæði?
Skipulagning veiðanna
Rætt er um þrjár leiðir til að skipu-
leggja veiðarnar, en þær eru þessar: 1)
Óbreytt fyrirkomulag. 2) Allir bátar af
hæfilegri stærð, sem gerðir eru út frá
Breiðafjarðarhöfnum, fái veiðileyfi þeg-
ar hörpudiskurinn skilar mestri nýtingu
og fleiri vinnslustöðvar í útgerðarstöð-
unum á norðanverðu Snæfellsnesi fái
vinnsluleyfi. 3) Allir bátar af hæfilegri
stærð og gerðir eru út frá Breiðafjarðar-
höfnum fái veiðileyfi, en vinnsluieyfi
verði áfram bundin við þær stöðvar, sem
nú þegar hafa vinnsluleyfi. Hér á eftir
verður reynt að meta þessa þrjá kosti.
Óbreytt ástand
Að óbreyttu ástandi hafa allmargir
bátar veiðileyfi og afla skeljar í rúman
helming ársins, en fara á þorskveiðar,
eða aðrar veiðar, þegar það er hagstæð-
ast. Meginhluti skeljarinnar er unninn í
tveimur vinnslustöðvum í Stykkishólmi
og skapa þær mikið atvinnuöryggi þann
tíma, sem veiðarnar standa. Hins vegar
er nauðsynlegt að grípa til annarra veiða
þegar hörpudiskurinn er óhagkvæmastur
í vinnslu, til þess að veiðarnar og
vinnslan gefi viðunandi atvinnuöryggi í
heild. Að óbreyttu ástandi þarf enga nýja.
fjárfestingu.
Fjölgun báta og
vinnslustöðva
Verkefni fyrir báta á Breiðafirði eru
minnst á tímabilinu frá október og fram
í febrúar. Jafnframt er þá að sjálfsögðu
minnst að gera í fiskvinnslustöðvunum.
Þetta er sami tími og nýting hörpudisks
er best. Ef allur hörpudiskur væri unninn
á þessum tíma (okt.-jan.) yrðu heildar-
gjaldeyristekjur 10-13 milljónum króna
meiri en með óbreyttu skipulagi. Fjár-
festingarkostnaður vegna þessarar
skipulagsbreytingar yrði um 15 milljónir
króna. Árlegur fjármagnskostnaður yk-
ist því um 3 nrilljónir króna. Hreinn
ávinningur af þessari breytingu yrði því
7-10 milljónir króna, ásamt jafnari at-
vinnu og meira atvinnuöryggi.
■ I Tímanum 17. janúar s.l. er frásögn
af fundi FUF um húsnæðismál og í
fyrirsögn vitnað í félagsmálaráðherra:
„Búseti fellur ekki undir ákvæðin um
félagslegt húsnæði.“ Þetta er sagt mat
ráðherrans hvort sem litið er til núgild-
andi laga eða stjórnarfrumvarps um
Húsnæðisstofnun ríkisins scm nú liggur
fyrir Alþingi.
Nú er það svo að Búseti er kornungt
félag i - stoínað eltu að fiuinvaipið var
samið, fram að þessu hefur þó ekki verið
dregið í efa að starfsemi félagsins gæti
samrýmst C-lið 33. gr. frumvarpsins og
lán fengjust úr Byggingasjóði verka-
manna. Þegar stjórnarmenn í Búseta
sóttu ráðherrann heim 30. nóvembers.l.
virtist hann sammála þessum skilningi á
frumvarpinu. Ekki dró það úr bjartsýni
okkar að lesa í greinargerð með 54. gr.
frumvarpsins:
„Þegar rætt er um félagssamtök og
stofnanir sem framkvæmdaaðila við
byggingu Ieiguíbúða eru hafðar í huga
sjálfseignarstofnanir svo sem Félags-
stofnun stúdenta og aðrar sambærilegar
stofnanir, samtök leigjenda, verklýðsfé-
lög og fleiri hagsmunaaðilar sem myndað
gætu samtök til þess að byggja leiguíbúð-
ir til afnota fyrir félagsmenn eða til leigu
á almennum markaði.“
Þau skilyrði um tekju- og eignamörk
sem beitt er í sambandi við hverjir fá
úthlutun í verkamannabústöðum eru
eðlileg þar sem þá er verið að gefa
einstaklingum sérstök tækifæri til eigna-
myndunar. Búsetukerfið stefnir hins
vegar ekki að eignamyndun hjá einstak-
lingum- það er félagslegt í bráð og lengd.
í Búseta er vafalaust fjöldi fólks sem
ekki gæti notað núverandi kerfi þótt það
vildi keppa að eignamyndun. Það eru
líka einhverjir sem hafa „of miklar
tekjur" en vilja verja þeim í eitthvað
annað en steinsteypu.
Nú þarf engan að undra þótt lagafrum-
varp sem samið var löngu fyrri stofnun
Búseta komi ekki að öllu leyti til móts
við okkur sem í félaginu erum - en hitt
kemur okkur á óvart og hryggir okkur ef
ráðherra reynist andvígur okkur, mót-
fallinn lagfæringum á frumvarpinu í
meðförunt Alþingis.
Búseti er samvinnufélag og öllum
opinn sem uppfylla skilyrði samþykkta
félagsins sem markast af lögunum um
samvinnufélög. Það hvarflaði ekki að
okkur að setja skilyrði um tekjumörk
fólks er vildi ganga í félagið. Enda verður
sjálfsagt bið á að það fái allt húsaskjól á
vegum þess. Ætli þeim sem stjórna
kaupfélögunum í landinu þætti ekki súrt
í brotið að þurfa að setja slík skilyrði eða
reka menn úr félögunum ef þeir kæmust
í álnir!
Það er löngu úrelt að þurfa að sanna
fátækt sína til að mega taka þátt í
samvinnu með öðru fólki. Eigi að síður
er það Ijóst að í Búseta ganga fremur þeir
sem minna mega sín en hinir sem efni
hafa til stórframkvæmda í „einkageiran-
úm“.
Það er líka löngu úrelt að líta svo á að
félagslegum lausnum skuli aðeins beita
þegar aðrir hafa gengið frá. Sagt hefur
verið að löggjöf sé að jafnaði 30 ár á eftir
þjóðfélagsþróuninni. Þetta á þó naumast
.ýið um margvíslega löggjöf um efna-
hagsmál sem dynur á okkur árlega og
fiefur nú nýlega lagt byrðar á launafólk
til að færa niður vcrðbóguna a.m.k. um
stundarsakir. Nú um sinn er það ekki
vænlegt að festa fé sitt í steinsteypu til
að hagnasi á verðbólgu eins og gert
hefur verið í allmörg ár. Þessi staðreynd
verkar jákvætt til að verðbólga haldist
áfram í neðri mörkunum. Á meðan ég
var að skrifa þetta kom í sjónvarpi
útskýring með dæmum sem sýna að sá
sem lagt hefði fram sem eigið fé 20%
íbúðarverðs fyrir einu ári mundi í dag
skulda upphaflega íbúðarverðið! Lág-
launafólk hefur ekki áhuga á slíkum
„bísness" - í hvora áttina sem sveiflurnar
liggja - það vill einfaldlega tryggja sér
rétt til húsnæðis með sanngjarnri leigu.
Aðgerðir löggjafans á sviði efnahags-
og kjaramála koma nú hart niður á
launafólki og vissulega verst við þá sem
minnsta sök eiga á verðbólgunni og hafa
aldrei safnað eignum í skjóli hennar. Um
þetta er naumast deill. Hins vegar reyna
allir að finna úrræði til úrbóta fyrir
láglaunafólk. Stóraukið fé til félagslegra
íbúðabygginga, t.d. eins og Búseti stefn-
ir að skila sér áreiðanlega til réttra
þjóðfélagshópa - þær eru kjarabætur. í
Búseta eru engir bankastjórar.
Búseturéttarkerfið er að ýmsu leyti
félagslegra kerfi en núverandi fyrir-
komulag verkamannabústaða að því
ólöstuðu. Veldur því samvinnuformið
og það að íbúðin er áfram félagsleg,
gengur ekki kaupum og sölum. Mér
skilst að fjórðungur tekna Byggingasjóðs
vcrkamanna fari nú í að leysa út íbúðir
sem sjóðurinn endurselur með langtíma-
lánum. Þetta er því hriplekt kerfi, fjár-
munirnir síast út í markaðskerfið. Enn
eitt dæmið sem sýnir hvernig félagsleg
lausn er í reynd sett skör lægra en
einkageirinn. Hér niunu fjármunir nýt-
ast betur þegar Búseti og hliðstæð félög
hafa fengið verðskuldaða fyrrigreiðslu.
í Búscta cru nú þegar um 2500
félagsmenn og fleiri félög eru að rísa upp
úti um landið. Hérer um fjöldahreyfingu
að ræða og væru allir búsetarnir ásamt
fjölskyldum þeirra í einu bæjarfélagi
væri það meðal stærri kaupstaða þessa
lands. Það er von mín að Alþingi taki af
röggsemi á húsnæðismálum með hlið-
sjón af þessari hreyfingu - þar erunt við
þegar meira en 30 ár á eftir tímanum,
sbr. t.d. frændurokkaráNorðurlöndun-
um.
-18. janúar 1984.