Tíminn - 25.03.1984, Blaðsíða 8

8
SUNNUDAGUR 25. MARS 1984
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Baldur Kristjánsson, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv .
Hermannsson, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristin Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson.
Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Flosi Kristjánsson, Guðný Jónsdóttir
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavík. Sími: 86300. Auglýsingasími
18300. Kvöldsimar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 20.00, en 22.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 250.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Húsnæðismálin
á tímamótum
■ Það er miður heppilegt að stöðva þurfi útborgun húsnæðislána
hjá Veðdeild Landsbankans vegna fjárskorts, en sú staða kom upp
s.l. fimmtudag. Sem betur fcr var hér ekki um annað en
stundarfyrirbæri að ræða eða „Stirðleika í kerfinu“ eins og
starfsmaður Húsnæðismálastofnunar orðaði það. Og næsta dag
var búið að kippa málunum í lag.
Sigurður Guðmundsson framkvæmdastjóri Húsnæðis-
málastofnunar sagði í viðtali við Tímann vegna þessa, að meðal
þess sem gerði erfitt um vik, væri að lengi hafi verið beðið eftir
að lánsfjárlög væru samþykkt. Þau voru afgreidd frá Alþingi í
vikunni, en félagsmálaráðherra og húsnæðisstjórn hafa lagt mjög
mikið kapp á að halda uppi eðlilegri lánveitingastarfsemi, sem
hefur tekist.
Við þær efnahagsaðstæður sem nú er búið við þarf engan að
undra þótt einhverjir hnökrar verði á framkvæmd lánveitinga. En
allt síðan núverandi ríkisstjórn tók við hefur verið lagt mikið kapp
á að efla húsnæðislánakerfið og var það meira að segja gert
afturvirkt, vegna þess í hvert óefni var komið fyrir húsbyggjendur
og íbúðakaupendur, sem illa voru leiknir af verðbólguholskeflun-
um og tómlæti fyrrverandi félagsmálaráðherra um málefni þeirra.
Þegar Alexander Stefánsson settist í stól félagsmálaráðherra var
fljótlega tekið til höndum og voru gefin út bráðabirgðalög um
frestun hlutagreiðslu afborgana, vaxta og verðbóta, sem í raun var
lenging lána.
Þá beitti rfkisstjórnin sér fyrir skuldbreytingum, þannig að
skammtímalánum húsbyggjenda var breytt í allt að átta ára lán.
Og enn var bætt um betur og veitt sérstök viðbótarlán til að létta
vanda íbúðakaupenda, sem lán fengu á árunum 1981-83 með því
að hækka afgreidd lán um 50%.
Um síðustu áramót voru húsnæðislánin síðan hækkuð um 50%
og jafnframt gerðar sérstakar ráðstafanir, sem koma þeim sem
byggja eða kaupa í fyrsta sinn, til góða.
Það er ekkert áhlaupaverk að tryggja húsnæðismálakerfinu
meira fjármagn á sama tíma og þjóðartekjur fara minnkandi og
samdráttur er nauðsynlegur á mörgum sviðum. En þetta er eitt af
forgangsverkefnum ríkisstjórnarinnar, sem til þessa hefur verið
staðið við, og allt kapp verður lagt á að svo verði áfram. I
lánsfjáráætlun sem nú er búið að afgreiða segir að fjárþörf
íbúðarlánasjóðanna sé mjög mikil á þessu ári, vegna þess að lán
hafa verið hækkuð verulega. í fjárlagafrumvarpi er framlag í þessu
skyni 400 millj. kr. og í lánsfjáráætlun er lántaka til byggingasjóð-
anna áætluð rúmlega milljarður kr. og stefnt er að því að ná
samningum við bankakerfið til að fjármagna framkvæmdalán
húsbyggingakerfisins að fjárhæð 115 millj. kr, án beinnar
milligöngu húsnæðislánasjóðanna.
Útlán íbúðalánasjóðanna í ár eru áætluð 1.572 millj. kr.
Alexander Stefánsson félagsmálaráðherra sagði nýlega í um-
ræðum um þessi mál, að hann treysti því að ríkisstjórnin sjái um
að staðið verði við þessi fyrirheit þannig að áætlun húsnæðisstjórn-
ar til útlána standist. Hins vegar sé ljóst að meira fjármagn þarf
til húsnæðismála, ekki síst til Byggingasjóðs verkamanna, en með
tilliti til efnahagsvandans í þjóðfélaginu er ekki fært að ganga
lengra á þessu ári.
Lagt hefur verið fram frumvarp að nýrri húsnæðislöggjöf og er
,stefnt að því að það verði að lögum á þessu þingi. Þar eru mörg
þýðingarmikil nýmæli, svo sem stefnubreyting í fjáröflun til
húsnæðismála, sem kemur til með að draga úr óvissu um
fjármögnunina.
Jafnframt þessu er unnið að undirbúningi nýrrar áætlunar sem
ná á til tveggja eða þriggja ára tímabils um þörf á byggingum
félagslegra íbúða, svo sem verkamannabústaða og leiguíbúða.
Stefnu- og skipulagsleysi í húsnæðismálum hefur löngum staðið
því fyrir þrifum að skapast geti eðlilegt ástand þar sem jafnvægi
er milli framboðs og eftirspurnar. Verðbólga og efnahagslegur
óstöðugleiki hafa átt sinn þátt í því óefni sem húsnæðismálin voru
komin í. En með góðum vilja og markvissri stefnumótun á að vera
hægt að koma húsnæðismálunum í viðunandi horf.
horft f strauminn
■ Síðustu vikurnar hafa umræður um kjördæmamálið færst í
aukana á Alþingi og utan, og er það vonum síðar. Það sem er
athyglisverðast við þessa síðustu lotu umræðunnar eru efa-
semdir sem virðist brydda á - einnig meðal þingmanna - um
að formannasamkomulagið svonefnda, sem nú er rúmlega
ársgamalt, sé ekki eins heilög kýr og þá var talið, og það hafi
ef til vill hvorki verið réttmætt né skynsamlegt að skilja
kosningaþáttinn með þessum hætti frá sjálfu stjórnarskrármál-
inu, og þær raddir verða skýrari, að úr því að málið hafi lagst
í dá, og formannastakkurinn orðið því dvalahíði en ekki spori
á lokaspretti eins og til mun hafa verið ætlast, sé nú skaplegast
að láta kjördæmamálið og stjórnarskrármálið fylgjast að úr því
sem komið sé.
Þessi hughvörf stefna í rétta átt og nálgast örlítið það
sjónarmið, sem mestu máli skiptir, að Alþingi fái þjóðinni
Er verið að stíga fyrsta
skrefið til þess að afhenda
þjóðinni stjórnarskrármál
ið og kosningaskipanina?
stjórnarskrármálið ailt og greinar þess í hendur, og hún fái að
fjalla um það í opinskárri og óháðri umræðu, eins lausri við
flokka- og dægurpólitík og nokkur kostur er, og kjósa síðan
um það og þætti þess til stjórnlagaþings, sem Alþingi feli þetta
verkefni á lokastigi.
Formannasamkomulagið
lýðræðisníðstöng
Samkomulagið sem formenn gömlu stjórnmálaflokkanna
gerðu á s.l. vetri um skiptingu þingmanna milli kjördæma og
flokka og bundu síðan í frumvarp, sem Alþingi hleypti í gegn
sjálfu sér til háðungar, er satt að segja eitthvert Ijósasta dæmið
sem við höfum úr sögu hins nýja, íslenska Alþingis um það,
hvernig samtryggingarkerfi sundurleitra stjórnmálaflokka not-
færir sér þingræði til þess að níðast á lýðræðinu. Það er einhver
hin smánarlegasta níðstöng, sem stjórnmálaforingjar hafa leyft
sér að reisa íslensku lýðræði á síðustu hálfri öldinni a.m.k.
Áður hafa að vísu sést tilburðir í þessa átt, og flokkar - tveir
eða þrír - hafa samið sín á milli um kjördæma- og þingmanna-
breytingar, en það hefur ekki gerst fyrr, að allir fastaflokkar
þingsins mynduðu með þessum hætti læsta keðju um lausn
þessa máls að þjóðinni fornspurðri. Þannig brugðust flokkarnir
gersamlega þeirri meginlýðræðisskyldu sinni að vera mismun-
andi leiðir kjósenda til þess að velja á milli ólíkra málefna.
Þessum leiðum lokuðu þeir eða steyptu í eina í einhverju
mikilvægasta lýðræðismáli þjóðarinnar með formannasam-
komulaginu fræga.
I þessu samkomulagi var að vísu að finna nokkra viðleitni
til jafnaðar í vægi atkvæða, en megininntak þess var samt
hagræðing og hlutaskipti milli gömlu flokkanna og hertar
fóstureyðingar hjá nýjum stjórnmálasamtökum og þingflokk-
um. Engin viðleitni sást til þess að auðvelda kjósendum val
manna á listum.
Ný viðhorf á þingi
Þessi mál voru satt að segja harla lítið rædd í kosningununi
s.l. vor enda raunar alls ekki hægt að kjósa um þau, þar sem
ekkert val var milli helstu flokkanna í þessum efnum, og ástand
þjóðmála hlaut að kalla á athyglina og krefjast afstöðu
kjósenda. Mönnum ætti satt að segja að fara að skiljast, að
ekki er hægt að ætlast til þess, að kosið sé um þjóðmál dagsins
og stjórnarskrármál eða kosningaskipan með sama atkvæðinu.
Með slíkri tilætlun er beinlínis verið að krefjast þess, að margir
kjósendur, sem ekki geta sameinað þetta í atkvæði sínu - og
það er satt að segja ekki auðvelt með formannasamkomulag
allra gróinna flokka fyrir framan sig-svíki annað hvort viðhorf
sitt í almennum þjóðmálum dagsins eða stjórnskipunarmálinu.
Þessi augljósu lýðræðisviðhorf áttu sér furðulega fáa formæl-
endur þegar málið var rætt á Alþingi fyrir ári. En sem betur
fer virðast góðir menn vera farnir að átta sig. Þess sáust glögg
merki við umræður um kosningamálið á þingi fyrir skömmu.
Ég nefni sérstaklega ræðu, sem Páll Pétursson flutti um málið
og birtist íTímanum 14. marss.l. þarsemhannkveðurhiklaust
upp úr með það, að þetta frumvarp sé fyrir flokkana en ekki
fólkið í landinu. Þarna kveður við nýjan og hreinni tón, sem
von er til að skýrist brátt og fái fleiri formælendur, svo að hann
verði að heilsteyptu lagi, sem fleiri syngi en Páll.
Páll viðurkennir að þörf geti verið á að jafna vægi atkvæða,
en minnir á að hyggja þurfi að ýmsum öðrum jöfnuði milli
fólksins í landinu jafnframt. Hann er sammála 18 ára
kosningaaldri. En hann segir, að sér sé orðið mjög til efs, að
rétt sé að taka þennan þátt „út úr heildarendurskoðun
stjórnarskrárinnar sem komin er á lokastig.“ Vel mælt og
drengilega.
En Páll er alveg andsnúinn reiknireglunni, sem í frumvarpinu
felst um úthlutun þingsæta, og ætti engan að undra, þótt fólk
í einu kjördæmi væri svolítið efins um ágæti þess lýðræðis að
láta fólk í einhverjum öðrum kjördæmum kjósa fyrir sig
fulltrúa á þing.
Páll bendir ennfremur á þann annmarka frumvarpsins, að
það nálgast ekkert það áður yfirlýsta markmið að auðvelda
kjósendum val manna á framboðslistum. Og svo kemur
yfirlýsingin, sem ég held að sjaldan hafi áður heyrst af vörum
þingmanns í þessari umræðu núna: „Eg hallast helst að því að
heppilegast væri að fara þá leið, að flokkarnir bæru fram
óraðaða framboðslista og kjósendum listans gæfist þá tækifæri
til þess að raða á listann á kjördegi. Þessi leið hefur ýmsa
ókosti, en ég er þó orðinn þeirrar skoðunar að hún sé vænlegust
til þess að tryggja áhrif óbreyttra kjósenda. Opin prófkjör eða
hálfopin eins og tíðkuð hafa verið nú um sinn, þar sem
kjósendum gefst kostur á að raða upp á framboðslista annarra
flokka er afleitur kostur og ódrengilegur1'. Þetta er mikilvæg
niðurstaða formanns þingflokks Framsóknarflokksins og gæti
orðið vísir að meiru.
Fyrir flokkana en ekki fólkið
Páll sýnir þann heiðarleika að draga þá réttu ályktun af
gagnrýni sinni og rökum hennar, að veigamiklar reglur þessa
frumvarps, reiknireglan, séu beinlínis settar „fyrir flokkana en
ekki fólkið“. Hér segir þingmaðurinn opinskátt það álit sitt, að
flokkarnir og þjóðin (jafnvel þótt þeir standi allir saman að
máli) séu ekki hið sama. Þetta er mikilvægur grundvöllur
nýrrar og frjálsari stjórnmálaumræðu í landinu og viðurkenning
á staðreynd sem við blasir, að skipan hinna „traustu stjórnmála-
flokka“ hefur „riðlast í seinni tíð með alls konar laustengdum
samtökum.“
Fyrsta skrefið til þjóðarinnar
Ég tel að þessi þingræða formanns þingflokks Framsóknar-
flokksins sé til vitnis um það, að glöggir og góðir þingmenn séu
að nálgast þjóðina og lýðræðissjónarmiðin í stjórnarskrármál-
inu, og e.t.v. má líta á ræðu Páls og ummæli einstakra annarra
þingmanna í umræðunum um kosningafrumvarpið, sem fyrsta
skrefið í áttina til þjóðarinnar í stjórnskipunarmálinu, og það
gefi vonir um hin næstu. Slík sáttagjörð milli þjóðarinnar og
flokkanna væri mikil og góð tíðindi. Ég tel því þingræðu Páls
eitt hið merkasta sem fram hefur komið í málinu um sinn.
Nú er þess að vænta að æ fleiri þingmenn sjái fótum sínum
forráð og gangi þessa leið á enda - færi þjóðinni stjórnarskrár-
málið og kosningamálið í hendur án skammrifsböggla. Þetta
getur þingið gert með því að ákveða, að fá þjóðkjörnu
stjórnlagaþingi þessi mál í hendur. Til slíks stjórnarskrárþings
er auðvitað hægt að kjósa samhliða kjöri til Alþingis, en það
er ekki hægt með sama atkvæðinu og greitt er flokki.
Með þessu mundi Alþingi aukast að virðingu þjóðarinnar og
flokkarnir verða fulltrúar þjóðarinnar á ný. Með því væri hætt
þeim Ijóta leik, seip stofnað var til með formannasamkomulag-
inu, sem beitir þingræðinu til þess að kúga lýðræðið. Þegar
menn komast að þeirri rökréttu niðurstöðu, að flokkarnir og
þjóðin sé ekki eitt og hið sama, og að þjóðin sé rétthærri, leiðir
af því að álykta, að þingræðið (sem flokkarnir hafa í hendi sér)
og lýðræðið (sem er hjá þjóðinni) sé ekki heldur hið sama, og
hið fyrrnefnda megi ekki taka ráðin af hinu síðarnefnda. Sem
betur fer eiga þessi tvö öfl samleið oftar en hitt, og eiga jafnan
að geta orðið samferða, ef þjóðin og þingfulltrúarnir skilja
bræðralag sitt og umgengnisskyldur.
Það er formaður þingflokks Framsóknarflokksins sem hefur
stigið þetta mikilvæga fyrsta skref til þess að bæta þetta
bræðraiag þingræðis og lýðræðis. Ef þessum flokki - eða
öðrum - tækist að halda skoðanaleiðum þjóðarinnar opnum
um þessi meginmál og leysa þau úr viðjuni formannasamkomu-
lagsins en færa þjóðinni stjórnarskrármálið til frjálsrar um-
fjöllunar og ákvörðunar á stjórnlagaþingi og með þjóðarat-
kvæði, yrði það meiri vegsauki og betri lýðræðisþjónusta en
hægt er að veita þjóðinni með öðrum hætti í þessum sporum.
AK
jr
Andrés CT viJ
Kristjánsson ry
skrifar ■fe-J