Tíminn - 03.01.1986, Blaðsíða 9

Tíminn 9
Föstudagur 3. janúar 1986
ERLENT YFIRLIT
Þórarinn Þórarinsson skrifar
Yrði lacocca í Hvíta húsinu
réttur maður á réttum stað?
Sú virðist
skoðun margra
Bandaríkjamanna
■ Sjálfsævisaga Lces Iacocca,
forstjóra Chryslersverksmiðjanna í
Bandaríkjunum. skrásett af
William Novak, er búin að vera
metsölubók þar í landi og miklu
víðar í nær tvö ár. Búið er að þýða
hana á mörg tungumál. í Banda-
ríkjunum hefur skapast verulegur
áhugi á því að Iacocca verði næsti
forseti Bandaríkjanna, en hann
harðneitar öllum slíkum fyrirætl-
unum. Hins vegar fer hann ekki dult
með, að hann vill hafa áhrif á mót-
un stjórnarstefnu næstu Banda-
ríkjastjórnar, hvort heldur forset-
inn verður úr hópi republikana eða
demókrata.
Iacocca virðist liins vegar ekki
gera sér vonir um, að hann geti haft
mikil áhrif á stefnu Reagans. Hann
setti fram þá hugmynd í Newsweek
árið 1982 hvernig ætti að jafna hall-
ann á ríkisbúskap Bandaríkjanna,
sem þá var ekki nema 120 milljarð-
ar en er nú orðinn 200 milljarðar
dollarar.
Lausnin var einföld. Fyrsta að-
gerðin var að lækka útgjöldin um
30 milljarða dollara og auka tekj-
urnar um aðra 30 milljarða dollara,
aðallega með tolli á innfluttri olíu
og skatti á gasframleiðslu í Banda-
ríkjunum.
Rétt á eftir að greinin birtist
heimsótti Iacocca Reagan í Hvíta
húsinu. Mér líkaði vel grein þín í
Newsweek, sagði Reagan, en
Richard Wirthlin, sem sér um
skoðanakannanir fyrir mig, segir
að þær sýni, að ekkert óvin-
sælla en að skattleggja gasið.
Iacocca skrifar nú blaðadálka,
sem birtast í mörgum blöðum
Bandaríkjanna. Hann varar þar
m.a. við fáu meira en að skoðana-
kannanir móti stjórnarstefnu
Bandaríkjanna.
ÉG LAGÐI í það fyrir nokkru
að fara lauslega yfir ævisögu
Iacocca. því að oft hafa mér reynst
bandarískar metsölubækur hæpinn
lestur. Ég sé hins vegar ekki eftir
■því að hafa fengið nokkur kynni af
Iacocca.
Iacocca er sonur ítalskra hjóna,
sem Huttu til Bandaríkjanna, en
þar vann faðir hans sig í góð efni
með dugnaði og reglusemi. Iacocca
hafði erft þessa eiginleika hans.
Hann aflaði sér tæknimenntunar
og viðskiptamenntunar og komst
ungur í þjónustu Fordfyrirtækisins.
Þar vann hann sér sívaxandi álit og
fór hækkandi í tign. uns hann varð
aðalforstjóri fyrirtækisins í des-
ember 1970, þá nýlega orðinn 46
ára. Þeirri stöðu gcgndi hann í átta
ár, en þá rak Henry Ford II hann frá
fyrirtækinu, en Ford þoldi engan
samstarfsmann sinn til lengdar.
Brottreksturinn varð mikið áfall
fyrir Iacocca, en hann var ekki at-
vinnulaus lengi. Chrysler fyrirtæk-
ið var þá komið í mikla niðurníð-
slu, en um skeið hafði það getað
boðið Ford og General Motors
birginn. Niðurstaðan varð sú, að
stjórnendur þess leituðu til Iacocca
og buðu honum forstjórastöðuna
og tók hann við henni 1979.
Frásögn Iacocca fjallaði mest um
viðreisn Chrysler-fyrirtækisins,
sem stendur nú orðið á sterkum
grunni. Þetta er mikil baráttusaga.
Hvað eftir annað vofði gjaldþrot
yfir fyrirtækinu. Svo fór að það
varð að leita á náðir þingsins í
Washington og fá fjárhagslega að-
stoð ríkisins. Iacocca var í marga
daga í yfirheyrslum hjá þing-
nefndum áður en aðstoðin var veitt
og er af því fróðleg saga. En ekki
var nóg fengið með því. Um svipað
leyti kom til sögunnar kreppa. sem
dró úr viðskiptum.
Einna verst lék þó stefna hinna
frjálsu vaxta fyrirtækið. Iacocca
dregur upp mynd af hávaxtapó-
litfkinni og frjálsu vöxtunum sem
eins konar vitfirringu. Á tímabilinu
frá 6. október 1979 og þangað til í
október 1982 urðu breytingar á
vöxtunum 86 sinnum, eða til jafn-
aðar með tæplega 14 daga millibili.
Um skeið komust vextirnir upp í
22% meðan erlendir keppinautar
bjuggu við margfalt lægri vexti.
Iacocca spyr: Hvernig á að reka
atvinnufyrirtæki og áætla rekstur
þeirra við slíkar aðstæður?
Honum tókst þó að sigra þessa
'éit TH í: IUC()IU)15KIAKiN(,
ÍNTKRNATIONAI. Bl STSt IH R
IACOCCA
AN AUTOBIOGRAPHY
LEE IACOCCA
NVITH WILLIAM NOVAK
erfiðleika og alla aðra. Hann gerði
það með því að koma á miklurn
sparnaði með því að endurskipu-
leggja fyrirtækið. Til þess að gera
það réði hann m.a. nokkra fyrrver-
andi framkvæmdastjóra Fordfyrir-
tækisins, sem komnir voru á eftir-
laun. Þeir höfðu reynslu, sem að
gagni kom. Ungir menn voru hins
vegar valdir meira til forustu á sviði
tækni og tölvumennsku. Eitt árið
lækkaði Iacocca árslaun sín niður í
einn dollara og fékk starfsmenn
fyrirtækisins til að fallast á tíma-
bundna launalækkun, cn mcðal
þcirra nýtur hann mikils trausts.
Stjórn Iacocca á Chryslcr-fyrir-
tækinu hefur gert hann að cins kon-
arþjóðhetju. Þvíersagan jafn ntik-
ið lesin og raun ber vitni.
IACOCCA er ekki myrkur í
máli, þegar hann scgir, að Banda-
ríkin þurfi breytta stjórnarstcfnu,
því að eins og ástatt sé í dag stelni á
það, að þau verði nýlenda Japana
og fleiri Asíuþjóða á næstu öld.
Þau muni þá aðallcga flytja út land-
búnaðarvörur, því að mcð tilstyrk
ríkisins sé landbúnaðurinn orðinn
tæknivæddasti atvinnuvegur þjóð-
arinnar. I staðinn muni þau flytja
inn iðnaðarvörur frá Japan og öðr-
um löndum. Staða þeirra verði
ekki ósvipuð og þriðja hcimsins í
dag.
Iacocca segir, að Bandaríkin
leggi frarn vaxandi fjármuni til
varnarmála og út af fyrir sig geti
það verið rétt. En hvað ætlum við
að verja: hrörnandi borgir, iðnað-
arfyrirtæki í afturför, stórkostlegan
halla á viðskiptajöfnuði og sívax-
andi halla á ríkisbúskap. Sú vörn
sem Bandaríkin þarlnist nú mest, sé
ný og framsækin efnahagsstefna.
lacocca segist fylgjandi frjálsri
verslun, en það sé vonlaust að
Bandarikin fylgi henni efnsömul,
meðan t.d. Japanir ástundi allt önn-
ur vinnubrögð. í stað slagorðsins
Free Trade - frjáls verslun, vill
hann láta koma vígorðið Fair
trade, heiðarleg verslun eða réttlát
verslun, en það þýðir m.a. að ríkið
geti gripið til tímabundinna að-
gerða til að verja hagsmuni banda-
rískra fyrirtækja, þegar þau eru í
vanda eða sæti ójöfnuöi í alþjóða-
viðskiptum.
Iacocca segist andvígur beinuni
afskiptum ríkisins af atvinnu-
rekstrinum, en hins vegareigi ríkið
að kappkosta að styðja hárin og
marka honum stefnu í samræmi við
þjóðarhagsmuni. Eins og atvinnu-
fyrirtækin skipuleggi réksturinn
þurfi að skipuleggja heildarbúskap
þjóðarinnar. Það sé enginn sósíal-
ismi. Hcrgeti Japanir verið til fyrir-
myndar, því að cfnahags- og viö-
skiptaráðuneyti þeirra aðstoöi og
skipuleggi atvinnureksturinn með
margvíslegum aðgcrðum. Það sé
ein valdamesta eða valdamcsta
stofnun ríkisins.
lacocca kemst að þcirri niöur-
stöðu að loLum, að Bandaríkin
burfi nú framar öðru að cignast
nýjan Franklín Delano Roosevelt,
forscta, sem þori að leggja inn á
nýjar brautir, kunni ef til vill að
gera einhvcrjar skyssur en sé þá
maður til að brcyta um vinnu-
brögð, eins og Roosevelt. Hann
mótmælir því harðlega, að hann
telji sig rétta manninn, en fylgi
lians sem forsetaefnis viröist þó
vaxandi. Iacocca er flokksbundinn
republikani, en víða kemur þó
fram í bók hans að Itann stchdur
nær demókrötum, enda reyndust
þeir Chryslers-fyrirtækinu betur,
þegar þingið fjallaði um mál þess.
Að sjálfsögðu leggur Iacocca
mikla áherslu á tæknina. Hann
bendir m.a. á þá staðreynd, að Jap-
anir útskrifi fjórum sinnum fleiri
tæknifræðinga en Bandaríkin.
Hins vegar útskrifi Bandaríkin 25
sinnum fleiri lögfræðinga en Japan.
111 1111 cc 1— z z UJ * o m llllllllllllllllll «1111 111 IIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIII 1111 ■llllllllllBÍMllllllllllllllliaMllllilllllllllllllllllllilllll nuiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii uniniuiniiiiniiniininiiiniiiniu 111 i iiiiiiiii
Búendatal
Ölfushrepps
■ Sögusteinn-bókaforlag hefur
gefið út bókina Ölfusingar-Búenda-
tal Ölfushrepps 1703-1980, eftir Ei-
rík Einarsson. Ölfusingar er fyrsta
bindið í ritröðinni „Islenskt ætt-
fræðisafn - Búendatöl". Byggðin
sem hér er fjallað um hefur mikið
breyst á síðustu áratugum. Mörg býli
hafa lagst í eyði, nýbýli verið stofnuð
og þéttbýliskjarnar sem ekki byggja á
gróðri jarðar hafa myndast, Þorláks-
höfn, Hveragerði og hluti af Selfossi.
í bók þessari hefur Eiríkur Einars-
son dregið saman mikinn fróðleik
um búendur í Ölfushreppi frá 1703-
1980. Bókin mun reynast öllum
áhugamönnum um ættfræði og þjóð-
legan fróðleik notadrjúgt og hand-
hægt uppflettirit. Eiríkur hefuráður
tekið saman Niðjatal Eiríks Ólafs-
sonar á Litlalandi í Olfusi. Margar
Ijósmyndir af bæjum og búendum í
Ölfushreppi eru birtar í bókinni.
Bókin er brotin um í Leturvali.
prentuð í Prentsmiðjunni Grafík og
bundin inn í Félagsbókbandinu.
Bókin er 373 bls. Utsöluverð kr.
3.500.
Lesbók í sögu
lands og þjóðar
Sigurður Gunnarsson
Lífið allt er ævintýr.
Frændi segir frá.
Isafoldarprentsmiðja.
■ Frændi talar hér eins og í fyrri
bókum viö börn en í þetta sinn eru
það einkum þættir úr Islandssögunni
sem hann ræðir. Og nú reynir höf-
undur ekki að leyna skyldleika sín-
um við frænda.
Hér er talað um landnám, fornan
átrúnaö, kristnitöku og fleira. Þar cr
fylgt hefðbundnum söguskilningi að
mestu enda hefur honum yfirlcitt
ekki verið hrundið í aðalatriðum. Er
það og mála sannast að það sem
finnst í jörðu og telja verður traustar
heimildir hefur frcmur en ekki verið
stuðningur við fornar sögur.
Annað mál er það að það er næsta
takmarkað sem við vitum mcð fullri
vissu um Ásatrúna. Ograunarer það
margt í fornri sögu sem erfitt verður
að sanna óvéfengjanlega. En hér er
reynt að segja börnum á léttan hátt
skýrt og glöggt frá ýmsurn örlaga-
þáttum þjóðarsögunnar eins og við
kunnum hana réttasta.
Víða er komið við í þessu spjalli.
Nokkrar teikningar eftir Bjarna
Jónsson eru í bókinni til skrauts og
skýringa.
Þetta er lesbók í sögu lands og
þjóðar.
H.Kr.
Sigurður Gunnarsson.